گام های مهم در حل مشکلات زناشویی

بهترین راه حل ها هم اگر درست، به موقع و کامل اجرا نگردد ، فایده ای نخواهند داشت.
 

چکیده : زندگی زناشویی بدون تعارضات و مشکلات معنا ندارد و نمی توان زوجی را پیدا کرد که حتی یک بار طمع مشکل و تعارض را در زندگی نچشیده باشند. آنچه در این میان مهم است حل این مشکلات و تعارضات است. در این نوشتار گام های مهم در حل این تعارضات را بیان داشته ایم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1555 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه

 

بسیاری از زوج ها از داشتن اختلاف می هراسند و به جای تلاش برای رفع منطقی آن، به پرهیز و انکار، سلطه گری، تسلیم یا سازش روی می آورند؛ در حالیکه همه این راه ها، شیوه های برنده-بازنده، و مردان بیش از زنان آنها، استفاده می کنند. اختلاف و تفاوت زن و شوهر در حل مسئله، خود مسئله ای است و برای آن راه حل های گوناگون، در قالب برنده- برنده جست وجو می شود.[1] آگاهی زوج ها از طبیعی بودن اختلاف ها و تفاوتهای زن و شوهر، نگریستن به تعارض به منزله مسئله ای حل شدنی و روی آوری برای مواجهه با چالش برای حل کردن و نترسیدن از آن، به منزله عاملی تهدید کننده و ویرانگر، پیش نیازهای آغازین حل اختلاف ها به شمار می آید.
تعارض ها، مشکلات و اختلافات زناشویی معمولا در چارچوب رابطه ای زوجی شکل می گیرد. بنابراین، در مشکلات زناشویی، همه تعارض ها را اختلاف های زوجی به شمار می آوریم، و نه مشکل هایی فردی؛ زیرا اختلاف ها در اصل دوسویه اند. اثر چنین فلسفه ای، آفرینش فضایی است که در آن هدف مشکل گشایی کمک به زن یا شوهر نیست، بلکه کمک به رابطه است. سرانجام، هدف حل مشکل، اثبات مدعای زن با شوهر علیه دیگری نیست، بلکه مشکل گشایی و دستیابی به راه حلی عملی است که هر دو آن را بپذیرند. از این رو، برای حل مشکلات زناشویی، به مشارکت، همراهی و تلاش جدی همسران نیاز است، تا بتوانند در کنار داشتن مهارت های ارتباطی مناسب، گام های زیر را به طور منظم در مشکل گشایی بردارند.
 

 پیش از هرگونه تلاش برای حل مشکل، زن و شوهرها در آغاز باید محیطی دور از استرس و نگرانی بیابند که بررسی صریح و سازنده موضوع ها را آسان سازد. در طرح مسائل باید به وضعیت زمان و مکان توجه داشته باشند، که آیا موقعیت برای بیان آن مسئله آماده است یا خیر؟ آنان باید زمان شناس و موقعیت شناس باشند؛[2] و زمان و مکانی را به گفت وگو اختصاص دهند که فرزندان حضور نداشته باشند، یا دست کم کمترین آسیب را در تعارض ها و تنش های آنان ببینند. وضعیتی را برگزینند که آشفتگی هیجانی نداشته باشند و اعصابشان از هرگونه تنش و خشم آسوده باشد.
 

 در این مرحله، زوجین می کوشند شناختی متقابل از مشکل به دست آورند. تا هنگامی که بر سر یک مشکل توافق نشود، فرایند حل مسئله با مشکل روبه رو می گردد. همسران شاید با برخی مسائل و تعارض ها روبه رو باشند، اما باید مشکلات را از پیچیدگی خارج کنند و به ترتیب اولویت و نیاز، در فهرست مشکل گشایی قرار دهند. همچنین باید درباره مشکلاتی که به تازگی پیش آمده یا بروز آن در آینده نزدیک امکان دارد، بحث کرد.
برای پیشبرد درست حل تعارض، در این مرحله به مهارت هایی گوناگون نیاز است. همسران باید از مهارت های «تصریح رفتاری»، «بیان احساس» و «گوش دادن فعال» بهره مند باشند. روند مشکل گشایی با استفاده از الگوی X-Y-Z در صراحت هنگام تعریف مشکل به بهترین شکل تحقق می یابد. «هنگامی که تو عمل Y را در موقعیت Z انجام می دهی، من احساس X می کنم». تحلیل های خسته کننده و مبهم در توضیح «علت بروز مشکل» بیهوده است. در برابر، ارائه نمونه های ویژه، صریح و مبتنی بر تکلیف از رفتارهای مشکل آفرین، در حل و فصل اختلاف کارسازتر است.
 

 افراد برای اینکه مسئله گشای خوبی باشند، باید نخست بیاموزند که گوش کنند و نظر و احساس همسرشان را بپذیرند. همچنین از به کار بردن جمله هایی مانند «مشکل خودت است، به من ربطی ندارد، و ...» خودداری کنند. هرچند طرفین درگیر با مسئله همیشه خودشان را برحق می دانند و بر موضعشان پافشاری می کنند، بسیار مهم است که متعهدانه به حقایق پایبند باشند و برای حل مشکلشان فعالانه اقدام کنند؛ چراکه فعال سازی فکر برای یافتن راه حل در گرو پایبندی به حق است؛[3] چنان که پیامبر حق و حقیقت (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: فی القلب نور لا یضیء إلا من اتباع الحق وقصد السبیل: «در دل نوری است که روشنایی آن در پیروی کردن از حق و قصد حرکت داشتن به سوی آن است». امام حسین (علیه السلام) نیز می فرمایند: لا یکمل العقل إلا باتباع الحق؛[4] «عقل جز از راه پیروی حق به کمال نمی رسد». پایبندی به ارزش های الهی، افزون بر اینکه انسان ها را از بی عدالتی و دیگر رذایل اخلاقی باز می دارد، آنها را در مسیر تکامل وجودی و خوشبختی در زندگی یاری می رساند.
راه حل مشکل به تصریح هدف و ترسیم درست و منطقی نقشه راه نیازمند است. برای حل مشکل، همسران باید بدانند در راه چه هدفی می کوشند و می خواهند به کجا برسند. بنابراین اهداف باید دست یافتنی و عینی باشند و شفاف و آشکارا عنوان شوند، تا افراد به خوبی دریابند که به این هدف ها دست یافته اند یا نه؟ و آیا این اهداف برای هر دو پذیرفتنی است یا خیر.
 

 حال همسران به همراه یکدیگر، این پرسش را مطرح می کنند: «راه حل مناسب برای این مشکل چیست؟» زوجین باید گزینه های گوناگونی را برای حل مشکلات جست و جو کنند و در نظر بگیرند. راه حل ها با همفکری هر دو طرف، به کمک بارش اندیشه ها و تفکر خلاق فهرست می شود. مهم ترین مسئله این است که آنان در فرایند حل مسئله، سعه صدر داشته باشند و از تکبر، تعصب، لجاجت و کشمکش دوری گزینند، تا از چاره اندیشی بازنمانند. مولای اندیشه ورزان على (علیه السلام) فرموده اند: اللجاجة تسل الرای؛ «لجاجت و تعصب بی جا فکر انسان را سست و نارسا می کند»: الخلاف یهدم الرای؛[5] «اختلاف و درگیری، اندیشه را نابود می سازد».
 

همسران چگونه تصمیم می گیرند که کدام راه حل را برگزینند؟ پاسخ این است که آنان با ارزیابی منطقی راه حل ها، بر سر مناسب ترین راه حل به توافق می رسند. برای دستیابی به بهترین راه حل مشکلات زن و شوهر، شناخت و توجه به تفاوت های فردی بسیار مهم است. هر دو باید موافقت کنند تا اندازه ای موضعشان را تعدیل کنند. در واقع، آنان باید به نتیجه برد- برد فکر کنند و از هوای نفس و خودرأیی بپرهیزند، تا تصمیم گیری هایشان به مخاطره نیفتد.
 افراد برای اینکه مسئله گشای خوبی باشند، باید نخست بیاموزند که گوش کنند و نظر و احساس همسرشان را بپذیرند. همچنین از به کار بردن جمله هایی مانند «مشکل خودت است، به من ربطی ندارد، و ...» خودداری کنند.
هرچند طرفین درگیر با مسئله همیشه خودشان را برحق می دانند و بر موضعشان پافشاری می کنند، بسیار مهم است که متعهدانه به حقایق پایبند باشند و برای حل مشکلشان فعالانه اقدام کنند؛ چراکه فعال سازی فکر برای یافتن راه حل در گرو پایبندی به حق است .

برای دستیابی به بهترین راه های حل مشکلات، هر دو تن باید شیوه های تغییر خود را تا بدانجا بیاموزند که نیازهای همسرشان را با نیازهای خود وفق دهند. گاهی لازم است یکی از همسران در ایجاد سازگاری بیشتر بکوشد؛ بدین معنا که یک راه حل ممکن است برای همسر «الف» کمترین و برای همسر «ب» بیشترین کوشش را بطلبد. اما آنان باید چه راه حلی را برگزینند؟ پاسخ در هنر مدارا و صلح نهفته است.
گاهی کار به جایی می رسد که یکی از همسران - دست کم از دید همسرش۔ رفتاری مشکل زا و غیرمنطقی پیش می گیرد. حال، یا به راستی رفتار او بی منطق است یا به گمان همسرش او شخصی لجوج است که می خواهد حرف خود را به کرسی بنشاند. در هر دو حال، لازم است که یکی، برای حفظ خانواده و بقای زناشویی، در برابر دیگری، بیش از اندازه انعطاف نشان دهد و حتی از حق روشن خود بگذرد.
خداوند در این باره می فرماید: إن امرأة خافت من بعلها نشوزا أو إعراضا فلا جناح علیهما أن یصلحا بینهما صلحا والصلح خیر:[6] «هرگاه زنی از طغیان و سرکش کناره گیری شوهرش، بیم داشته باشد، مانعی ندارد باهم صلح کنند و [زن یا مرد، از پاره ای از حقوق خود، بگذرند]، و صلح بهتر است».

هنگامی که همسران با توافقی دو سویه راه حلی را برگزیدند، بی درنگ باید آن را اجرا کنند. اگر «پیامد حاصل» در قالب اصطلاح های رفتاری روشن ثبت شده باشد، گردآوری اطلاعات مفید در ارزیابی راه حل کاری ساده خواهد بود. آیا هر یک از آن دو تکالیفش را آن گونه که به گردن گرفته است، انجام می دهد؟ آیا به این وظیفه ها به هنگام عمل می شود؟ بدین روی، پس از اجرای راه حل، همسران می توانند نتایج را ارزشیابی کنند. همچنین اگر لازم بود در مذاکره دوباره، راه حل را اصلاح و در آن تجدید نظر می کنند.
 
 
منبع: کتاب «این گره با دست باز می شود (مهارت حل مسئله و چیرگی بر مشکلات)»
نویسنده: مسعود نورعلی زاده میانجی
 

پی نوشت :
[1] . زهره قلیلی و دیگران، «اثر بخشی آموزش شیوه حل مسئله بر کاهش تعارضات زناشویی»، فصلنامه روان شناسی کاربردی، دوره 1، ش 3، به نقل از بولتون، روان شناسی روابط انسانی، ترجمه سهرابی، 1383.
[2] . محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج 8، ص 22.
[3] . محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 75، ص 127.
[4] . همان، ج 2، ص  265.
[5] . نهج البلاغه، ص 501 و 507.
[6] . نساء، آیه 128.