مهم­ترین کلیدهای رضایت از زندگی چیست؟ (بخش اول)

اعتقاد به خداوند روزی رسان مطلق، یکی از مهم­ترین کلیدهای افزایش رضایت از زندگی است.
 

چکیده: راه مقابله با احساسات ناخوشایندی که به علت مقایسه صعودی خود با دیگران به وجود می آید، استفاده از مقایسه نزولی است؛ در واقع، برای کاستن از آثار منفی آن باید از مقایسه نزولی استفاده کرد. در این مقاله به یکی از مهم­ترین راه­ های کاهش مقایسه صعودی و افزایش رضایت از زندگی، یعنی اعتقاد به خداوند روزی رسان مطلق، اشاره می­ کنیم.

تعداد کلمات 1212 /  تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

مطالعه سیره و سخن رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نشان می­دهد که آن حضرت به موضوع مقایسه نزولی در امور مادی بسیار اهمیت می داد و در سخنانشان گهربارشان به هر دو جنبه مقایسه صعودی و نزولی و نقش آن در کاهش یا افزایش رضامندی از زندگی پرداخته اند. از نظر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) وقتی انسان به ناگاه به مقایسه صعودی روی می آورد، بهترین روش مقابله، استفاده از مقایسه نزولی است. این بزرگوار می فرماید:
إِذا نَظَر أَحَدُکُمْ إلى مَنْ فُضلَ علیهِ فی المالِ وَالخَلْقِ فلْینْظُرْ إلى مَنْ هو أَسْفَلُ مِنْهُ.[1] 
هرگاه یکی از شما به کسی نگاه کرد که در مال و جمال از او برتر است، به آنچه پایین تر از اوست، نگاه کند.
نکته جالبی که در این حدیث وجود دارد این است که همیشه مقایسه کردن، در مال و ثروت نیست. گاهی ممکن است که انسان در جمال و زیبایی، دست به مقایسه بزند.[2] بنابراین، مقایسه صعودی، هم می تواند در بعد مالی باشد و هم در بعد جمال و زیبایی. در هر صورت، برای کاستن از آثار منفی آن می توان از مقایسه نزولی استفاده کرد.
 

امام باقر (علیه السلام) در این باره می فرماید:
إِیَّاکَ أَنْ تُطْمِحَ بَصَرَکَ إِلَى مَنْ فَوْقَکَ...فَإِنْ دَخَلَکَ مِنْ ذَلِکَ شَیْءٌ فَاذْکُرْ عَیْشَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ) فَإِنَّمَا کَانَ قُوتُهُ اَلشَّعِیرَ وَ حَلْوَاهُ اَلتَّمْرَ وَ وَقُودُهُ اَلسَّعَفَ إِذَا وَجَدَهُ.[3]
بپرهیز از اینکه نگاه کنی به کسی که برتر از توست....پس اگر از این کار (نگاه به بالادست) چیزی بر تو وارد شد، به یاد آور زندگی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) را که غذایش از جو و شیرینی اش خرما و هیزمش شاخه های خشک نخل بود، هرگاه یافت می شد.
در این کلام، به خوبی روشن است که راه مقابله با احساسات ناخوشایندی که به علت مقایسه صعودی به وجود می آید، استفاده از مقایسه نزولی است و جالب اینجاست که همیشه لازم نیست زندگی پایین دست، از زندگی های زمان حال باشد، بلکه می توان از زندگی های تاریخی نیز استفاده کرد، همانند امام باقر (علیه السلام) که به زندگی پیامبر (صلی الله علیه وآله) اشاره کرده است.
گاهی انسان تصور می کند بد بودن وضع زندگی به سبب پشت کردن خدا به انسان و نشانه نگون بختی است. بررسی زندگی افراد هم چون پیامبر خدا و دیگر اولیای دین، این تصور باطل را می زداید؛ چون انسان می بیند کسانی هم که برترین انسان ها بوده اند، زندگی معمولی و بلکه سختی داشته اند. این گونه آرام می گیرد و آن احساس ناخوشایند و آن تصور نادرست، از او دور می شود.
 

ترس از آینده و چگونگی تأمین «روزی»، یک نگرانی عمومی است که اگر به اندازه باشد و از حدّ متعارف نگذرد، عالم تحرک برای کسب روزی خواهد بود، ولی اگر افزایش یابد و از حدّ معمولی بگذرد، به افزایش تنیدگی و فشار روانی می انجامد و رضایت از زندگی را به مخاطره می اندازد.
این در حالی است که روزی انسان تأمین شده است. خداوند متعال، تضمین کرده است که روزی انسان را در هر شرایطی تأمین می کند. تأمین کننده روزی، مالک آفرینش است و تضمین کننده آن، مقتدر و شکست ناپذیر است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ؛ خداست روزی رسان و اوست دارنده نیرویی سخت استوار.» (ذاریات:58)
به گفته قرآن کریم، هیچ جنبنده ای در روی زمین نیست مگر آنکه روزی اش بر عهده خداست.[4] چه بسا جنبندگانی که نمی توانند روزی خود را به دست آورند و خدا روزی آنها را می دهد.[5] وقتی انسان بداند روزی اش به دست صاحب قدرت است، احساس اطمینان و آرامش می کند. از این رو، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) به ابن مسعود می فرماید:
 یَا اِبْنَ مَسْعُودٍ! لاَ تَهْتَمَّ لِلرِّزْقِ فَإِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ:«وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی اَلْأَرْضِ إِلاّ عَلَى اَللّهِ رِزْقُها»  وَ قَالَ:«وَ فِی اَلسَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ.»[6]
ای ابن مسعود! برای روزی، اندوه مخور، چرا که خداوند متعال می فرماید: «هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر آنکه روزی آن با خداست» و فرمود:«روزی شما و آنچه به شما وعده داده است، در آسمان است.»
همچنین پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) به دو تن از فرزندان خالد می فرماید:
لاَ تَأْیَسَا مِنَ اَلرِّزْقِ مَا تَهَزْهَزَتْ رَءُوسُکُمَا فَإِنَّ اَلْإِنْسَانَ تَلِدُهُ أُمُّهُ أَجَمَّ لَیْسَ عَلَیْهِ قِشْرٌ ثُمَّ یَرْزُقُهُ اَللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.[7]
تا وقتی سر شما حرکت می کند، از روزی ناامید نباشید؛ چه اینکه انسان را مادرش سرخ و بدون پوست می آفریند، سپس خداوند عزوجل، او را روزی می دهد.

ادامه دارد...

منبع: پسندیده، عباس (1392)، شادکامی از دیدگاه پیامبر اعظم (ص)، موسسه انتشارات کتاب نشر.

پی نوشت :
[1].صحیح البخاری، دمشق، دارابن کثیر، ج7، ص187؛ نک: اعلام الدین، قم، موسسه آل البیت، ص233.
[2].این مسئله، در میان جوانان و به ویژه در میان دختران بیشتر مشاهده می شود.مقایسه کردن خود با کسانی که زیباترند، موجب غمگینی و رنجوری می شود.این نیز یک مقایسه صعودی است.در چنین مواردی با استفاده از مقایسه نزولی می توان این احساس ناخوشایند را از خود دور ساخت.همچنین ممکن است مقایسه صعودی در جمال، در یک زندگی خانوادگی شکل گیرد و کسی همسر خود را با همسر زیباتری چه مرد باشد چه زن مقایسه کند.این مقایسه (که می تواند بر اثر دیدن خود فرد یا تصویر او شکل گیرد)، داوری او را تحت تأثیر قرار می دهد و ادراک او را دگرگون می سازد.پژوهش ها نشان داده اگر کسی پیش از داوری و ارزیابی کسی، فرد یا افراد جذاب تر و زیباتری را دیده باشد، فرد مورد نظر با جذّابیت وزیبایی کمتری ارزیابی می شود.(این پژوهش را کنریک در سال 1993 م.انجام داده است.نک: روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلام، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، ص 253.
همچنین پژوهش دیگری ثابت کرده هنگامی که مردان، عکس های زنان بسیار زیبا را می بینند، همسران مورد علاقه خود را با جذابیت کمتری
ارزیابی می کنند.(این پژوهش را نیز کنریک و همکاران او در سال 1980 م.انجام داده اند.نک: اعلام الدین، قم، مؤسسه آل البیت، ص 233).
[3].اصول کافی، ج2، ص137؛ مشکاه الانوار، ص130.
[4].«وَ ما مِنْ دَابَّهٍ فِی اْلَأرْضِ إِلاّ عَلَی اللّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فی کِتابٍ مُبینٍ؛هیچ جنبنده ای در روی زمین نیست مگر آنکه روزی اش بر عهده خداست و موضع و مکان آن را می داند.همه اینها در کتابی روشنگر لوح محفوظ آمده است.» (هود:6).
[5].«وَ کَأَیِّنْ مِنْ دَابَّهٍ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللّهُ یَرْزُقُها وَ إِیّاکُمْ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ؛چه بسیار جنبندگانی که یارای تحصیل روزی خویش را ندارند و خدا آنها را و شما را روزی می دهد و او شنوا و داناست.» (عنکبوت:60).
[6].مکارم الاخلاق، ج 2، ص 356، ح 266
[7].مسند ابن حنبل، ج 3، ص 469؛ سنن ابن ماجه، بیروت، دار احیاء التراث، ج 2، ص 1394، ح 4165؛ تنبیه الخواطر و نزهه
.النواظر، بیروت، دارالتعارف و دار صعب، ج 1، ص 16