آموزش های لازم قبل از ازدواج

در آموزش و مشاوره قبل از ازدواج باید همانند نظام آموزشی در مدارس که برای آموزش مفاهیم، نقطه شروع آموزش را با استفاده از ارزشیابی تشخیصی مشخص می کنند. در آموزش و مشاوره قبل از ازدواج هم می بایست ارزیابی هایی از میزان آشنایی زوجین با مسائل مختلف زندگی مشترک به عمل آید تا آموزش ها متناسب با نیاز زوجین باشد. همچنین در آموزش قبل از ازدواج باید مسائل فرهنگی، اقتصادی، اعتقادی و مذهبی زوجین مورد توجه قرار گیرد.

مسائل مربوط به مشاوره قبل از ازدواج بیشتر است ولی مهم ترین اولویت های آموزشی قبل از ازدواج را می توان در حیطه های کلی زیر تقسیم بندی کرد ،که عبارتند از:

این حیطه شامل انتخاب سبک های زندگی، نحوه انتخاب همسر، آشنایی با نحوه تداوم زندگی مشترک، آشنایی با مراحل چرخه زندگی خانواده، روش های برقراری ارتباط مؤثر با اعضای خانواده، چگونگی حل اختلافات و مشکلات احتمالی خانواده، بهداشت روانی و جنسی زوجین، روش های تربیت و پرورش فرزندان، اهمیت سلامت روانی در دوران بارداری و ... امام رضا(علیه السلام) در خصوص مناسبات اخلاقی و روابط بین اعضای خانواده، می فرمایند: «برخورد خود را با افراد کوچک و بزرگ، زیبا و نیکو گردان که این اصل در حسن معاشرت و بهبودی آن تأثیری فراوان دارد».
ب- قوانین و حقوق اسلامی : قبل از ازدواج باید مطالبی راجع به اعتقادات، ارزش ها، قوانین اسلامی، حقوق زن و مرد در اسلام و وظایف زوجین در زندگی مشترک به افراد داده شود. تا آنها آشنایی کافی از نقش خود حقوق و وظایف زن و شوهر در خانواده داشته باشند. برای اینکه بتوانند در جهت رشد و بالندگی خانواده اقدام کنند. امام رضا(علیه السلام) می فرماید: «حقیقت ایمان بنده کامل نمی گردد تا این که سه خصلت را دارا باشد، بصیرت در دین، اعتدال و میانه روی در امور زندگی و خانواده و بردباری در سختی ها و مصائب».
 

برای زوج های در آستانه ازدواج باید آموزش هایی در زمینه های تنظیم خانواده، بیماری های مادرزادی ژنتیکی، انواع سرطان های شایع و روش های پیشگیری از شیوع آنها، آزمایشات خونی قبل از ازدواج و روش های پیشگیری از بارداری داده شود. بنابراین باید همه سازمان ها و نهادهای آموزشی دولتی و غیر دولتی اهتمام ویژه ای درجهت ارتقاء سطح اطلاعات و آگاهی های زوج های جوان داشته باشند. آموزش و مشاوره قبل از ازدواج جنبه های گوناگونی دارد که باید متناسب با حرکت و تکامل جامعه صورت گیرد. برخی از جنبه های آموزش قبل از ازدواج عبارتند از:

1- انتخاب سبک زندگی
افراد برای ارضای نیازهای زیستی، اجتماعی و عاطفی خود چارچوبی خاص برای خود انتخاب می کنند. در گذشته، اگر افراد تصمیم می گرفتند که تنها بمانند و یا بچه دار نشوند، غیرعادی به حساب می آمدند. اما امروزه، شیوه ها و سبک های مختلف، مفهوم خانواده را به عنوان یک نهاد اجتماعی زیر سؤال برده و هرکس می تواند شیوه زندگی خود را انتخاب کند.
برای درک بهتر فرآیند انتخاب سبک زندگی به نظریه رشد روانی – اجتماعی اریکسون¹⁶اشاره می کنیم. اریکسون برای رشد انسان هشت مرحله، از تولد تا مرگ ترسیم کرده است. اریکسون معتقد است در آغاز بزرگسالی که از بیست سالگی شروع می شود، رشد روانی -  اجتماعی فرد در جهت  حل بحران صمیمیت یا انزوا هدایت می شود . در این مرحله، فرد توانایی ایجاد روابط صمیمی و پایدار را که بر تعهد عمیق، اعتماد، محبت و حمایت استوار است به دست می آورد. بنابراین یک فرد سالم که مراحل قبلی را به خوبی پشت سر گذاشته است، توانایی برقراری رابطه صمیمی و تشریک مساعی با دیگری را پیدا می کند. به عقیده اریکسون، برخی از افراد در اوایل بزرگسالی، توانایی وارد شدن به رابطه صمیمی را ندارند و در نتیجه در خود فرو می روند و منزوی می شوند، عدم موفقیت در ایجاد چنین پیوندی به کناره گیری و اجتناب در روابط صمیمی می انجامد.

اگر فرد بحران مرحله بزرگسالی را به خوبی پشت سر گذارد، به اعتقاد اریکسون در سن پختگی (میانسالی) شخص به تدریج حوزه تعهدات شخصی را گسترش می دهد، از مسئولیت های خود در مقابل خانواده کاملا آگاهی می یابد، به نسل بعدی و تربیت آن می اندیشد و در نتیجه اعمال خود را جهت می دهد. ولی برخی بزرگسالان به سختی با این نقش همانند سازی می کنند و به خود محدود می شوند که اریکسون آن را «رکود دوران میانسالی» می نامد. بنابراین شیوه های تربیتی، محیط فرهنگی و اجتماعی افراد در انتخاب سبک زندگی آنها مؤثر است.

مطالعات در این زمینه نشان می دهد که متأهل ها، از نظر سلامتی، بهتر از مجردها هستند و میزان مرگ و میر آنها کمتر از کسانی است که جدا از هم زندگی می کنند. همچنین اختلال های روانی و جسمی در آنها کمتر است. زیرا از حضور دایمی فردی که به او نزدیک است، او را دوست دارد و از نظر عاطفی او را تأیید می کند، لذت می برد. بنابراین زوج هایی که باهم زندگی می کنند معمولا بیشتر خوشحال و کمتر استرس دارند. پس بدون علت نگفته اند که: «زن بلاست هیچ خانه ای بی بلا نباشد».

2- تداوم زندگی مشترک:
انسان ها برای روابط زن و شوهری ارزش و اهمیت می دهند، چون می توانند محبوبیت توجه و پذیرش احساس کنند، در موقعیت های استرس آور حمایت شده و نیازهای جنسی خود را بدون اضطراب برطرف کنند. بنابراین بیشتر بزرگسالان به امید اینکه نیازهای خود را به کمک فرد دیگری ارضا و تأمین کنند، تن به ازدواج می دهند.[1]
افراد برای ارضای نیازهای زیستی، اجتماعی و عاطفی خود چارچوبی خاص برای خود انتخاب می کنند. در گذشته، اگر افراد تصمیم می گرفتند که تنها بمانند و یا بچه دار نشوند، غیرعادی به حساب می آمدند. اما امروزه، شیوه ها و سبک های مختلف، مفهوم خانواده را به عنوان یک نهاد اجتماعی زیر سؤال برده و هرکس می تواند شیوه زندگی خود را انتخاب کنداریکسون معتقد است برای برقراری روابط سالم، زوجین باید «بحران هویت» را در مرحله نوجوانی به خوبی سپری کنند. همچنین آنها باید برخی توانایی های ایجاد ارتباط مؤثر را به نحو مطلوب کسب کنند. به نظر «جون رایت»، برای رسیدن به این هدف باید دو سری مهارت سازگاری را به زوجین آموزش داد:

الف – اولین سری از این مهارت عبارت است از تشدید احساس عاشقانه از طریق ارتباط، بیان عشق از طریق کلام و نشان دادن توان جنسی از راه عمل.

ب – دومین سری عبارت است از راهبردهایی که از تخریب زندگی مشترک بر اثر ناکامی ها و تعارض های روزمره جلوگیری می کند، مانند: هماهنگی حل مسایل، برخورد صادقانه، تقسیم فعالیت ها، داشتن نگرش سازنده در مورد استقلال بخصوص در مورد نیازهای جنسی.

3 - انتخاب همسر ایده آل
پیدا کردن همسر ایده آل همیشه کار آسانی نیست. افراد همسر خود را در محیط کار،  در مهمانی ها و به کمک والدین یا دوستان خود پیدا می کنند. در برخی از شهرهای بزرگ جهان، مؤسسات همسر یابی وجود دارد. در این مؤسسات به افراد کمک می کنند تا بتوانند همسر ایده آل خود را انتخاب کنند  در جوامعی که حجب و حیا در بین مردم آن حکمفرماست و به آسانی نمی توانند به صورت مستقیم با جنس مخالف آشنا شوند  وجود مراکزی همچون مراکز مشاوره قبل از ازدواج و آموزش افراد ضروری به نظر می رسد.

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و. سلم) تأکید نموده‏اند با افراد داراى حسب و نسب وصلت کنید زیرا تمامى خصال و صفات والدین به فرزندان انتقال مى‏یابد. امام رضا(علیه السلام) هم مسلمانان را از وصلت با شرابخواران نهى کرده‏اند: «و ایّاکَ انْ تُزَوَّجَ شارِبَ الَخَمْر فان زَوَّجْتهُ فکانما قَدّتْ الى الزّنا؛ اجتناب کن از این که دختر خود را به شرابخوارى بدهى که اگر او را به چنین تبهکارى شوهر دهى گویا آنکه آن پاکدامن را به زنا داده‏اى؟!».

 همچنین عوامل مختلفی در انتخاب همسر دخالت دارند که به برخی از آنها اشاره می شود :

الف – مجاورت فیزیکی:  این عامل احتمال تماس را در افراد بیشتر می کند  روابط بین افراد را مساعدتر و آشنایی را نزدیکتر می کند.

ب – زیبایی جسمی: این عامل هم در انتخاب همسر به خصوص در موقع اولین روابط ، نقش مهمی ایفا می کند. گفتنی است که زن و مرد به طور یکسان، تحت تأثیر زیبایی جسمی قرار نمی گیرند. مردان بیشتر از زنان تحت تأثیر زیبایی جسمی ولی زنان به تناسب علایق بیشتر اهمیت می دهند[2].

ج – شباهت: این عامل اشتراک، عقاید، ارزش ها، علایق و سلیقه های افراد را شامل می شود. نبود شباهت بین زوجین معمولا ادامه رابطه را مشکل تر می کند، ولی گاهی افراد همسرانی را انتخاب می کنند که ویژگی ها، نیروها و ضعف های آنها، ویژگی ها، نیروها وضعف های اینها را پر کنند. ضرب المثل «کبوتر با کبوتر، باز با باز، کند همجنس با همجنس پرواز » به این مورد اشاره دارد.

 د – اطلاعات: اطلاعات هم عاملی است که در انتخاب همسر به افراد کمک می کند. باید به زوجین در ارتباط با نحوه دریافت اطلاعات صحیح در مورد زوج مورد نظر آموزش هایی داده شود.

ه – توجه مثبت: این عامل از نظر متخصصان، یکی از منابع بسیار مهم در روابط انسانی می باشد. «کارل راجرز» در این باره معتقد است که مردم یاد می گیرند به توجه دیگران نیاز داشته باشند و این نیاز خیلی زود رشد می کند.

 4– آموزش چرخه زندگی خانوادگی
در مشاوره و آموزش های قبل از ازدواج باید به افراد در شرف ازدواج آموزش داد که یک خانواده بعد از ازدواج چه مراحلی را پشت سر خواهد گذاشت. همچنین در مورد ویژگی های این مراحل اطلاعاتی را ارائه کرد تا آنها بتوانند با آگاهی بیشتری نسبت به این امر مقدس اقدام کنند.
 
 
منبع: درس نامه مهارت های زندگی با رویکرد ازدواج و خانواده
نویسنده: گروه نویسندگان پورتال فرهنگی راسخون