رفتارهای همسران درون منزل

چکیده: در اسلام برای حضور فعال زن و مرد در خانه، پاداش های مختلفی قرار داده است. خانه جایی است که همسران باید وقت خود را در آن به درستی صرف کنند. بخشی از آن را به بودن در کنار خانواده و کمک به همسر صرف کنند. در این نوشتار به رفتارهای همسران (زن و مرد) در خانه اشاره خواهیم کرد. با ما همراه باشید. 

تعداد کلمات 1100 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 در مداخلات رفتاری درباره روابط همسران درون خانه به این امور پرداخته شود:

نخستین سفارش به زوجین این است که برای کارهای خانه با توافق هم برنامه ریزی کنند تا امور منظم و پیش بینی پذیر انجام شود. بخشی از مشکلات زوج ها به بی برنامگی و گذراندن نامناسب زمان باز می گردد. توصیه مهم اولیای دین اسلام آن است که افراد اوقات شبانه روز را تقسیم کنند (حرانی، ۱۴۰۴، ص۲۰۳)؛ یک زمان برای عبادت و گفتگو با خداوند، زمانی برای رسیدگی به رفتار و حالات خود و محاسبه خویش و زمانی هم برای تفریحات، لذت و همراهی با خانواده قرار دهند. در روایتی دیگر، زمانی هم به رفت و آمد و صرف وقت با برادران ایمانی قرار داده شده است (ورام، ۱۴۱۰، ج ۲، ص ۲۳). این نکته روان شناختی مورد توجه در روایت آمده است که زمان صرف شده با خانواده، کمک دهنده و نیرودهنده به فعالیت ها در زمان های دیگر است.

در جلسه درمان از زوجین (به ویژه شوهر) می خواهیم که زمان حضور در خانه را برنامه ریزی کنند تا کیفیت زمان با هم بودن در منزل را بالا ببرند و با تعیین وقت برای امور شخصی، عبادات و خلوت با خدا، زمانی را برای گفتگو و در کنار همسر بودن قرار دهند. اصل حضور مرد در خانه بسیار مهم است. مردی که در شهر خود، شب را در منزل نگذراند، شرایط بدی برای خود بر می انگیزد (ابن بابویه، ۱۴۱۳، ج۳، ص۵۵۵)، پس از حضور، کیفیت آن هم مهم است؛ برخی زوج ها تمام وقت حضور در خانه را با تماشای تلویزیون، امور شخصی، درسی یا شغلی پر می کنند.

 سفارش فراوان به همسران آن است که با هم غذا بخورند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر مردی که سفره غذا را بگستراند و زن و فرزند خویش را بخواند و غذا را با نام خدا شروع کنند و با شکر خدا به پایان برند، هنگامی که هنوز سفره برداشته نشده است، رحمت و آمرزش خدا بر آنان نازل می شود (حر عاملی، ۱۴۱۲، ج۱۶، ص ۴۲۲). لقمه غذا را در دهان همسر گذاشتن که رفتاری صمیمانه است، پاداش معنوی دارد (متقی هندی، ۱۴۰۹، ج۱، ص ۱۵۸). بیان این روایات می تواند در تشویق زوجین بسیار موثر باشد.

از دیگر مداخلات مربوط به خانه، ترغیب زوجین به نظم در امور زندگی و تمیزی خانه است. از سفارش های مهم امیرمؤمنان على (علیه السلام) نظم در امور زندگی بود. (شریف الرضی، ۱۴۱۴، ص۶۹۵). در مشاوره با زوج ها روشن شد که برخی مشکلات به بی نظمی در زندگی و آشفتگی فعالیت های زن و شوهر در خانه مربوط می شود. به همین دلیل توصیه به نظم اسلامی، آثار روانی و اقتصادی زیادی برای همسران دارد.

بخش مهمی از مسئولیت های زن و شوهر به اداره خانه بر می گردد که گاهی زمینه ای برای اختلاف آنان است. از دیدگاه اسلامی زن و شوهر هر دو در اداره خانواده و امور خانه مسئولند و تنها با همکاری آنها، خانواده کارکرد موفق خواهد داشت. زن و شوهر حقوق و وظایفی نسبت به هم دارند که در مداخلات ساختاری بررسی می شود. یکی از وظایف مشترک زن و مرد کمک به هم در تثبیت و تقویت خانواده است. اداره خانه و کارهای آن نقش مهمی در تحکیم خانواده دارد. براساس این اصل زن و شوهر را تشویق می کنیم که با همکاری به تقسیم امور خانه بپردازند؛ مثلا حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) که زوج الگو برای همه زن و شوهرها هستند، کارهای خانه را به درون (بر عهده زن) و بیرون بر عهده شوهر) تقسیم کردند (مجلسی، ۱۹۸۳، ج ۱۴، ص۱۹۷).
در زوج درمانی اسلامی با اشاره به ارزش مادی کار خانگی زن (جزنی، ۱۳۸۳، ص ۶-۹ و ۱۸-۲۵) و پاداش معنوی آن، زنان به این امر تشویق می شوند. کمک به زن در انجام کارهای خانه، ارزش دنیوی و اخروی بالایی دارد. برای نمونه گفته شده است که: اگر زنی به همسرش جرعه ای آب بنوشاند، پاداش این رفتار بیش از ثواب انجام یک سال روزه و عبادت شب های آن است و خداوند در ازای آن شهری در بهشت برای او بنا می کند و شست گناه او را می بخشد (حر عاملی، ۱۴۱۲، ج ۱۲، ص ۱۲۴)؛ با زنی که برای اصلاح امور خانه چیزی را از جایی به جای دیگر منتقل کند، خدا به او نظر نماید و کسی که خدا به او نظر کند، او را عذاب نخواهد کرد (طوسی، ۱۴۱۴، ص ۶۱۸). در متون اسلامی، فعالیت زنان در پخت و پز تحسین شده است  (کلینی، ۱۴۰۷، ج۵، ص۳۲۵) و رسیدگی مرد به وضعیت خانه و کمک به همسر باعث فضیلت او است (نوری، ۱۴۰۸، ج۱۴، ص ۲۵۴).
 استفاده این آموزه ها می تواند برای افزایش خودباوری زنان در فعالیت های خانگی سودمند باشد. به شوهران نیز سفارش می شود که در خانه کارهایی را به عهده گیرند. کمک کردن شوهر به همسرش اثر عاطفی عمیقی بر زن دارد و در متون اسلامی مرتبه معنوی بالایی برای آن اعلام شده است، و پاداش آن، او را به مرتبه معصومان (علیهم السلام)، شهدا یا انبیا می رساند (مجلسی، ۱۹۸۳، ج ۱۰۱ و ۱۳۲). برای تشویق مردان از این سخن زیبای پیامبر (صلی الله علیه و آله) می توان بهره برد: «ای علی، یک ساعت خدمت در خانه بهتر است از عبادت هزار سال، هزار حج، هزار عمره... و سیر کردن هزار گرسنه و بخشش هزار دینار، و چنین کسی از دنیا خارج نمی شود مگر آنکه جایگاه خود را در بهشت ببیند. ای علی، خدمت نمی کند به خانواده مگر دین با شهید بامردی که خداوند بخواهد خیر دنیا و آخرت را به او بدهد.» بهتر است برای مردان در جلسه درمان روشن شود که همکاری در کارهای خانه شان سرپرستی آنان را در خانواده پایین نمی آورد. سفارش دین اسلام در اداره امور خانه و برنامه ریزی ها به گونه ای است که هر یک از زن و شوهر احساس نکند که به آنان اجبار یا ستمی روا داشته می شود.
در زوج درمانی اسلامی با اشاره به پاداش های معنوی کمک مرد در خانه، مردان به همکاری بیشتر تشویق می شوند. در اثر این مداخله، رضایت زناشویی زنان افزایش فراوانی خواهد داشت نتیجه این مداخله در پژوهش سالاری فر (۱۳۹۳)، همسو با پژوهش های رضایی و همکاران (۱۳۹۱) و باقریان و بهشتی (۱۳۹۰) است. گواهی جهان (۱۳۸۷) و تبادی و همکاران (۱۳۹۰) نیز نشان دادند که میان عدالت ادراک شده از کار خانگی و رضایت زناشویی رابطه قوی وجود دارد.