شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید(بخش پنجم)

چکیده: در شماره های گذشته، به بررسی تعریف شبکه های اجتماعی، علل موفقیت، آسیب های دینی،  فرهنگی، اجتماعی و روانی آنها پرداختیم. در این نوشتار قصد داریم به بیان راه کارهای پیشگیری از آسیب های این رسانه ها بپردازیم.

تعداد کلمات: 1050 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

راه‌های پیشگیری از آسیب‌های شبکه های اجتماعی

آموزش خانواده ها: والدین باید سواد رسانه ای خود را بالا برده و از نحوه ساز و کار این رسانه ها اطلاعات کافی داشته باشند. تا هم خود بتوانند استفاده درستی از این شبکه ها نموده و هم در کنترل و هدایت فرزندان موفق باشند.
فرهنگ سازی: با آموزش راه های مفید به‌کارگیری و استفاده از پتانسیل صحیح شبکه های اجتماعی و مضرات استفاده غلط و غیر اصولی آن، می توان جامعه را برای استفاده مناسب از حداکثر ظرفیت مفید این قبیل رسانه ها آماده نمود.
نظارت بر محتوا و کاربران: بدیهی است که ممکن است در مسیر هر کاری مشکلاتی خواسته و یا ناخواسته از طرف برخی افراد به وجود آید. وجود نظارت بر محتواهای ارسالی و کاربران توسط نهادهای ذی‌ربط می تواند سلامت این محیط ها را تضمین نماید.
مدیریت زمان: خانواده ها باید قانونی درونی بین اعضای خود وضع نمایند و بدین طریق، برای استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی زمانی خاص و محدود را در نظر بگیرند.
تشکیل گروه های خانوادگی: ایجاد گروه های خانوادگی و فامیلی در فضای مجازی می تواند به ایمن سازی این محیط ها دست زده و همچنین با تبادل نظرات و تجربیات در این گروه ها، به صمیمیت هرچه بیشتر افراد کمک نمود.
تولید، گسترش و تجهیز شبکه های اجتماعی بومی: اگرچه در زمینه تولید شبکه های اجتماعی بومی تا حدی موفق بوده ایم، اما تجهیز این شبکه ها به نیازهای روزانه کاربران سبب ترغیب مردم در استفاده از آن‌ها شده و کارایی آن را افزایش خواهد داد.
وضع قوانین: وضع قوانین بازدارنده برای مجرمان شبکه های اجتماعی جهت پیشگیری از وقوع این جرائم و اجرایی نمودن این قوانین.
تولید محتوا: تشکیل کارگروه های مختلف در جهت تولید محتواهای گوناگون اخلاقی، فرهنگی، علمی، ورزشی و ... برای دانش افزایی افراد جامعه.
تقویت باورها: عدم تحقیق در مورد اعتقادات دینی و عدم اطلاع از پشتوانه های محکم و دلائل عقلی عقاید اسلامی، سبب می شود تا فرد با وارد شدن کوچکترین شبهه ای به اعتقاداتش، توان پاسخ و مقابله نداشته و در عقائد خود سست شود.در متون دینی ما از اینکه افراد، مسلمان شناسنامه ای و مسلمان جغرافیایی باشند شدیدا نهی شده است.
قرآن کریم می فرماید: «و من الناس من یعبد الله علی حرف فان اصابه خیر اطمان به و ان اصابته فتنة انقلب علی وجهه خسر الدنیا و الآخرة ذلک هو الخسران المبین»[1] بعضی از مردم تنها خدا را به زبان می پرستند. همین که (دنیا به او رو کند و) خیری به آنان برسد، حالت اطمینان پیدا می کنند. اما اگر مصیبتی برای امتحان به آنها برسد، دگرگون می شوند (و به کفر روی می آورند و به این ترتیب) هم دنیا را از دست داده اند و هم آخرت را. و این همان خسران و زیان آشکار است.
امام کاظم(ع) فرمودند: «تَفَقَّهُوا فِی دِینِ اللَّهِ فَإِنَّ الْفِقْهَ مِفْتَاحُ الْبَصِیرَةِ وَ تَمَامُ الْعِبَادَةِ وَ السَّبَبُ إِلَى الْمَنَازِلِ الرَّفِیعَةِ وَ الرُّتَبِ الْجَلِیلَةِ فِی الدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ فَضْلُ الْفَقِیهِ عَلَى الْعَابِدِ کَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْکَوَاکِبِ وَ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فِی دِینِهِ لَمْ یَرْضَ اللَّهُ لَهُ عَمَلا»[2]  در دین خدا تفقه[3] و پژوهش کنید که فقه، کلید بصیرت و متمم عبادت و سبب رسیدن به پایگاه های بلند و مقامات عالی در دین و دنیا است. برتری فقیه بر عابد همچون برتری خورشید بر ستارگان است و هرکس در دین خدا تفقه نکند، خداوند از عمل او خرسند نمی شود.
همچنین؛ امام رضا(ع) فرمودند: «از خدا به بپرهیزید. مواظب خود باشید تقلید را رها کنید و از پى مطالب نادرست نروید بخدا قسم خداوند نمى‏پذیرد از بنده مگر چیزى را که درک کند و قدم بجائى بگذارد که میداند صحیح است. اما تردید، شک است و ادامه شک ،کفر بخداست و کسى که در شک بماند اهل‏ آتش‏ است‏»[4]

نتیجه‌گیری

آن چه مشخص است، این است که یک رسانه هرچند که طراحی و برنامه ریزی آن بر اساس فرهنگ ما نباشد، اما به خودی خود موجب بروز این دسته از آسیب ها برای مردم کشورمان نمی­شود. بلکه عدم فرهنگ سازی مناسب و معرفی نشدن آسیب های شبکه های اجتماعی به مردم و فقدان نظارت، زمینه ساز بروز این دسته آسیب ها می‌تواند باشد.
بدیهی است با تولید و تقویت شبکه های اجتماعی بومی و تجهیز آن ها به محتوای مفید، جذاب و سالم و وجود نظارت های لازم، می توان قدم بزرگی در جهت پیشرفت فرهنگی یک ملت برداشت.
البته واضح است که خانواده ها و والدین در این راستا نقش اصلی را ایفاء می کنند. وظیفه اصلی والدین طبق آیه شریفه «قوا انفسکم و اهلیکم نارا»[5] اولاً حفظ خود از آسیب هایی این چنین و ثانیاً پیشگیری و مراقبت فرزندان از به دام افتادن در گرداب چنین آسیب هایی و آموزش استفاده صحیح از آن می­باشد. منابع
قرآن کریم
برک، لورا، روانشناسی رشد(نوجوانی، انتقال به بزرگسالی)، ترجمه: یحیی سید محمدی، ج2، تهران: ارسباران،1393.
شریف الرضی، محمدبن حسین، نهج البلاغه، صبحی صالح، قم: هجرت، 1414ق.
تمیمی، عبدالواحدبن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق: سید مهدی رجائی، قم: اسلامی، 1410ق.
حرانی، حسن بن شعبه ، تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1404ق.
کیانی، مجید، اینترنت و شبکه های مجازی، تهران: صداقت، 1393.
اتکینسون، ریتا ال و همکاران، زمینه روانشناسی هیلگارد، مترجم: دکتر محمدنقی براهنی و همکاران، تهران: انتشارات رشد، چاپ بیستم، 1393.
کاستلز، مانوئل، عصر اطلاعات، اقصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه: احد لیقلیان و افشین خاکباز، تهران: وزارت فرهنگ  ارشاد، 1380.
کاستلز، مانوئل، قدرت ارتباطات، ترجمه: حسین بصیریان جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر، ارتباطات، 1390.
فصلنامه مهندسی فرهنگی، سال دهم، شماره 86، زمستان 1394.
دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره1، شماره2، بهار و تابستان 1395.
حرانی ، ابن شعبه ، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
خسروی، موسی ، زندگانی امام رضا(ع)، ترجمه جلد 49 بحارالانوار، تهران: اسلامی، 1380. 

بیشتر بخوانید
آسیب شناسی اینترنت و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی
بررسی نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی