افراد نامناسب برای دوستی

چکیده: انسان در طول زندگی خویش با افرادی بسیار هم سخن و هم مسیر می شود که برخی از این افراد شایسته دوستی طولانی مدت و برخی این شایستگی را ندارند. در این نوشتار به بررسی افراد نامناسب برای دوستی که در روایات معصومین (علیهم¬السلام)از همنشینی با  آن ها نهی شده است، می پردازیم.

تعداد کلمات: 1386 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

افراد نامناسب برای دوستی

به جهت اهمیت بالای دوستی ها در سرنوشت افراد و تاثیرات ناخواسته آن در روحیه آن ها، در آموزه های دینی از دوستی با برخی افراد نهی شده و به ما هشدار داده شده است. در برخی از روایات، حتی دلیل عدم مصاحبت با آن فرد نیز ذکر شده است. در این بخش به بیان برخی از این روایات می پردازیم:

1. خودخواه: فرد خودخواه فقط به فکر سود و منافع خود است و منافع دیگری برایش مهم نیست. پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله فرمودند: «لا خیر لک فی صحبة من لا یری لک مثلَ الذی یری لنفسه» همنشینی با کسی که مثل آنچه برای خودش می بیند و می پسندد برای تو نمی بیند، خیری برای تو دربر ندارد.
2. نادان: امام علی علیه السلام در وصیت خود به فرزند بزرگوارشان امام حسن علیه­السلام فرمودند: «ایاک و المصادفة الاحمق؛ فانه یرید ان ینفعک فیضرک» فرزندم از دوستی با احمق بپرهیز. زیرا او می خواهد به تو سود رساند اما زیان می زند.
3. دروغگو: امام صادق علیه­السلام فرمودند: « ِ إِیَّاکِ‏ وَ صُحْبَةَ الْأَحْمَقِ‏ الْکَذَّابِ‏ فَإِنَّهُ یُرِیدُ نَفْعَکِ فَیَضُرُّکِ وَ یُقَرِّبُ مِنْکِ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَنْکِ الْقَرِیبَ إِنِ ائْتَمَنْتِهِ خَانَکِ وَ إِنِ ائْتَمَنَکِ أَهَانَکِ وَ إِنْ حَدَّثَکِ کَذَبَکِ وَ إِنْ حَدَّثْتِهِ کَذَّبَکِ وَ أَنْتِ مِنْهُ بِمَنْزِلَةِ السَّرَابِ الَّذِی یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئا» زنهار از مصاحبت با احمق دروغگو ... اگر سخنی به تو بگوید، دروغ می گوید و اگر تو سخنی به او بگویی، دروغ می پندارد. حکایت تو و او حکایت سرابی است که آدم تشنه آن را آب پندارد. اما وقتی نزدیک آن رود، چیزی نمی یابد.
4. دنیاپرست: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «خلطة ابناء الدنیا تشین الدین و تضعف الیقین» با دنیاپرستان درآمیختن، دین را معیوب می سازد و یقین را تضعیف می کند. علت این امر را می توان این دانست که فکر و ذکر این افراد در مادیات و تجملات خلاصه شده، لذا همنشینی با آنها سبب هرچه بیشتر شدن حب مادیات در دل انسان و در نهایت، دوری از خدا و ضعف ایمان خواهد شد.
5. خلافکار: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «وَ احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ یَفِیلُ‏ رَأْیُهُ وَ یُنْکَرُ عَمَلُهُ فَإِنَ‏ الصَّاحِبَ‏ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِه‏»[1] از دوستی با بی خرد و خلافکار بپرهیز. زیرا (همراه) شخص با رفیق خود سنجیده (و شناخته) می شود. همان طور که در راه های شناخت دوست خوب گفته شد که با بررسی دوستانش، می توان از ذائقه و اخلاقیات او باخبر شد، اگر ما نیز با فردی خلافکار معاشرت داشته باشیم، علاوه بر تاثیر روحیات او در ما، دیگران نیز در مورد ما گمان بد خواهند برد.
6. خائن: امام صادق علیه­السلام فرمودند: «احْذَرْ مِنَ النَّاسِ ثَلَاثَةً الْخَائِنَ‏ وَ الظَّلُومَ‏ وَ النَّمَّامَ لِأَنَّ مَنْ خَانَ لَکَ خَانَکَ وَ مَنْ ظَلَمَ لَکَ سَیَظْلِمُکَ وَ مَنْ نَمَّ إِلَیْکَ سَیَنُمُّ عَلَیْک‏»[2] از سه گروه مردم دوری کن: خائن، ستمگر و سخن چین. زیرا کسی که به نفع تو خیانت کند، به تو نیز خیانت خواهد کرد. کسی که به نفع تو ظلم روا دارد، به زودی در حق تو نیز ستم روا می دارد. فردی که به سود تو سخن چینی کند، به زودی علیه تو سخن چینی خواهد کرد.
7. سخن چین: درست است که در ابتدا برای تو سخنان دیگران را بازگو می کند، اما مطمئنا در آینده سخنان تو را نیز برای دیگران بازگو خواهد کرد.
8. ستمگر: فرد ستمگر به هیچ عنوان قابل اعتماد برای دوستی نیست و حتما در آینده به دوست خود نیز رحم نخواهد کرد.
9. بد زبان: عمرو بن نعمان جعفى گوید: حضرت صادق علیه السّلام دوستى داشتند که آن حضرت را به هر جا که میرفت رها نمیکرد و از ایشان جدا نمیشد، روزى در بازار کفاشها همراه حضرت میرفت، و به دنبال شان غلام او که از اهل‏ سند(هند) بود مى‏آمد، ناگاه آن مرد به پشت سر خود متوجه شده و غلام را خواست و او را ندید و تا سه مرتبه به عقب برگشت و او را ندید، بار چهارم که او را دید گفت: اى زنا زاده کجا بودى؟ حضرت‏صادق علیه السّلام دست خود را بلند کرده و به پیشانى خود زدند و فرمود: سبحان اللَّه مادرش را به زنا متهم کنى؟ من خیال می کردم تو خوددار و پارسائى، و اکنون مى‏بینم که ورع و پارسائى ندارى؟ عرض کرد: قربانت گردم مادرش زنى است از اهل سند و مشرک است؟ فرمود: مگر نمی دانی که هر ملتى براى خود ازدواجى دارند، از من دور شو. عمرو بن نعمان (راوى حدیث) می گوید: دیگر او را ندیدم که با آن حضرت راه برود تا آنگاه که مرگ میان آنها جدائى انداخت[3].
10. بد عقیده: یکی از اصحاب امام رضا(ع) خدمت ایشان رسید. حضرت فرمودند: «مَا لِی رَأَیْتُکَ عِنْدَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ یَعْقُوب‏» چه شده است که تو را نزد عبدالرحمن بن یعقوب می بینم؟ عرض کردم: او دایی من است. حضرت فرمودند: «َ إِنَّهُ یَقُولُ فِی اللَّهِ قَوْلًا عَظِیماً یَصِفُ اللَّهَ وَ لَا یُوصَفُ فَإِمَّا جَلَسْتَ‏ مَعَهُ‏ وَ تَرَکْتَنَا وَ إِمَّا جَلَسْتَ مَعَنَا وَ تَرَکْتَه‏» او اعتقاد نادرستی در مورد خدا دارد پس یا با او بنشین و ما را رها کن و یا با ما بنشین و او را رها کن[4].
11. پول پرستان: پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله فرمودند: «أَرْبَعٌ‏ یُمِتْنَ‏ الْقَلْبَ‏ الذَّنْبُ عَلَى الذَّنْبِ وَ کَثْرَةُ مُنَاقَشَةِ النِّسَاءِ یَعْنِی مُحَادَثَتَهُنَّ وَ مُمَارَاةُ الْأَحْمَقِ تَقُولُ وَ یَقُولُ وَ لَا یَرْجِعُ إِلَى خَیْرٍ أَبَداً وَ مُجَالَسَةُ الْمَوْتَى فَقِیلَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ مَا الْمَوْتَى قَالَ کُلُّ غَنِیٍّ مُتْرَفٍ»[5] چهار چیز قلب انسان را می میراند: گناه بر روی گناه ... و همنشینی با مردگان. از پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله سوال شد: ای رسول خدا! مردگان چه کسانی هستند؟ فرمودند: ثروتمندانی که مست ثروتند.
12. اهل معصیت: امام حسن علیه­السلام فرمودند: «َ إِیَّاکَ‏ وَ مَوَاطِنَ‏ التُّهَمَةِ- وَ الْمَجْلِسَ الْمَظْنُونَ بِهِ السُّوءُ فَإِنَّ قَرِینَ السَّوْءِ یُغَیِّرُ جَلِیسَه‏»[6] بر تو باد دوری جستن از جایگاه های تهمت و مجلسی که بر آن گمان بد می رود. زیرا همراه بد، همنشین خود را تغییر می دهد(همرنگ خود می سازد).
13. بدعت گزاران: امام صادق علیه­السلام فرمودند: «لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ‏ الْبِدَعِ‏ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَصِیرُوا عِنْدَ النَّاسِ کَوَاحِدٍ مِنْهُمْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِه‏»[7] با اهل بدعت همراه نشده و با آن ها همنشینی نکنید. زیرا در بین مردم، یکی از آنها به حساب می آیید. رسول خدا صلی الله و علیه و آله فرمودند: مرد بر دین دوست و  همنشین خود است.
14. شکاکان و وسوسه گران: امام صادق علیه­السلام فرمودند: «مَنْ جَالَسَ أَهْلَ‏ الرَّیْبِ‏ فَهُوَ مُرِیب‏»[8] هرکس با اهل شک همنشین شود، پس او نیز مردد می شود.
15. فریبکار: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «ایاک و صحبة من الهاک و اغراک، فانه یخذلک و یوبقک» برحذر باش از همراهی کسی که تو را اغفال می کند و فریب می دهد. زیرا چنین شخصی تو را خوار و هلاک می کند.
16. هوس باز: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «َ مُجَالَسَةَ أَهْلِ‏ الْهَوَى‏ مَنْسَاةٌ لِلْإِیمَانِ‏ وَ مَحْضَرَةٌ لِلشَّیْطَان‏»[9] هنشینی با هوسبازان، سبب فراموشی ایمان و حضور شیطان است.
17. بی حیا: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «َ إِیَّاکَ‏ وَ مُقَارَبَةَ مَنْ‏ رَهِبْتَهُ‏ عَلَى دِینِکَ وَ عِرْضِک‏» از نزدیک شدن به کسی که از او بر دین و آبروی خود بیمناکی، برحذر باش.
18. خسیس: امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «ایاک ... و مصادفة البخیل فانه یقعد عنک احوج ما تکون الیه» از دوستی با بخیل بپرهیز. زیرا چیزهایی را که شدیدا به آن نیاز داری از تو باز می دارد.

ادامه دارد.