اختلالات دهانی در کودکان

بیشتر اختلالات در دهان، لثه، لب، زبان و داخل دهان؛ جزئی است. با این وجود زخم های دهان ممکن است بسیار آسیب رسان و دردناک باشد و حتّی خوردن و آشامیدن را برای کودک سخت و مشقت بار و دردناک کند. 
در نوزادان مهمترین و شایع ترین علت درد، دهان دندان درآوردن که جویدن یک شی سرد و سخت آن را تسکین می دهد. 
رعایت نکردن بهداشت دهان، مصرف برخی از داروها و داشتن لوزه سوم، کمبود برخی از ویتامین‌ها مانند ویتامین a و b، قند خون باعث دردهای و بیماری های دهان می شود. 
 

اگر نواحی دردناک روی لب ها یا دور آن باشد؛ چند احتمال وجود دارد، در اولین احتمال اگر تاول های ریز روی لب یا دور آن قرار داشت، علت آن تب خال است. در احتمال بعدی اگر قرمزی دور دهان به همراه ترک در گوشه ی لب ها بود، علت احتمالی آن اگزمای دور لب است. 
اگر نواحی دردناک فقط روی زبان باشد، دلیل آن تحریک زبان بر اثر اولین دندان های کودک است. چرا که کودکان دندان هایی دارند که تازه روییده است و باعث احساس درد در لثه و زبان می شود. 
اگر قرمزی و تورم و درد در لثه ها وجود داشت و کودک در حال دندان درآوردن است، علت آن درد ناشی از رویش دندان است. اگر دندان در نمی آورد، علت احتمالی التهاب لثه و یا آبسه لثه است. 

اگر نواحی دردناک در دهان دچار تغییر رنگ شده است و زبان مایل به رنگ زرد روشن است و کودک اساس ناخوشی عمومی دارد و تب هم نیز دارد، علت احتمالی التهاب لثه و غشاء دندان است. اما اگر نقطه های زرد روشن هم در دهان بود آن هم روی پنجه دست و پای کودک علت احتمالی بیماری مشترک دست و پا و دهان است. اگر نقاط دردناک کرم رنگ است و به راحتی پاک می‌شود، علت آن برفک دهان است. اگر نقاط زرد رنگ روشن بوده و هیچ علامت دیگری ندارد، علت آن زخم دهان است. [1] 

راه های درمانی

جهت جلوگیری از خونریزی ها در دهان کودک یک لیوان آب پرتقال طبیعی را با یک قاشق عسل مخلوط کنید و به کودک بدهید بخورد و کمی هم در دهان نگه دارد، بسته به سن کودک این عمل را در ۸ تا ۱۲ ساعت کار کنید. 
جهت جلوگیری از خونریزی نصف لیوان آب کلم را با عسل مخلوط کنید و مانند روش قبلی به کودک خود بدهیم.
طرز تهیه آب کلم هم می توانید مانند سیب آب آن را بگیرید و با این تفاوت که نمی توانید اول کلم را بخارپز کنید، سپس آب آن را تهیه کنیم. 
برای بند آمدن خونریزی های دهان باید به بدن کودک ویتامین c برسانید. 
برای جلوگیری و درمان خونریزی، گل و یا پوست انار به اندازه ۳۰ گرم را در یک نیم لیوان ها به آرامی بجوشانید و سپس روزی چند بار جوشانده آن را کودک مزه مزه کنند، این کار باعث تقویت لثه خوشبو شدند و جلوگیری از خونریزی می شود. 
 

کودک در حال دندان در آوردن است بهتر است با ترکیبی از عسل و روغن سیاه دانه اصل روز چندین بار از های کودک را ماساژ دهید اگر روغن داشت با عسل خالی هم این کار را انجام دهید. 
با روغن زیتون هر ۱ تا ۳ ساعت با انگشت لثه ماساژ دهید. 
یک قاشق چای خوری حنای خشک را با یک قاشق غذاخوری روغن یا کره گاوی طبیعی و محلی مخلوط کرده و هر دو ساعت لثه را ماساژ دهید، بسیار مثمر ثمر است. 
جهت جلوگیری از خارش دندان درآوردن یک عدد هویج فرنگی یا زردک هویج زرد، خام را به کودک دهید تا به دندان بکشد، عالی عمل می کند. 
 

دو قاشق برگ خشک مریم گلی را در یک نیم لیوان آب به آرامی بجوشانید تا آب آن یک شود سپس صاف کننده عسل مخلوط کنید و کودک آن را مزه کنید. 
شما می‌توانید ماست را در زبان و داخل دهان قرار داده و با انگشت بمالید، به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بماند. سپس با آب گرم بشویید. 
۲ یا ۳ قطره از روغن پونه کوهی در یک قاشق غذاخوری روغن زیتون مخلوط کنید، آن را در زبان و داخل دهان به مدت ۱۰ دقیقه قرار دهید سپس با آب گرم بشویید. [2] 
 

مسواک زدن با چوب درخت مسواک باعث تمیز شدن دندان، محکم شدن آنها و خوشبو شدن دهان و... می شود. [3] 
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی توجه به پاکیزگی دهان را مایه جلب روزی دانسته اند . در حدیث آمده است :  «ناوَلَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله جَعفَرَ بنَ أبی طالِبٍ علیه السلام خِلالاً ، فَقالَ لَهُ: یا جَعفَرُ ، تَخَلَّل ؛ فَإِنَّهُ مَصلَحَةٌ لِلفَمِ ـ أو قالَ : لِلِّثَةِ ـ ، ومَجلَبَةٌ لِلرِّزقِ» .پیامبر خدا ، خلالى به جعفر بن ابى طالب داد و فرمود : «اى جعفر! خلال کن ، که این کار ، موجب بهداشت دهان (یا فرمود : لثه ) و سبب جلب روزى است. [4] 
باز مانده غذا در بین دندان های کودک خود را با نخ، خلال یا مسواک خارج کنید، چرا که خود کودکان گاها از این کار بر نیامده و در نهایت باعث ایجاد درد لثه و دندان می‌شود. 
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:« مَن تَخَلَّلَ فَلیَلفِظ ، مَن فَعَلَ فَقَد أحسَنَ ، ومَن لَم یَفعَل فَلا حَرَجَ .» هر کس خلال مى کند ، [پس مانده ها را] بیرون افکند. هر کس چنین کند ، کار خوبى کرده است و هر کس چنین نکند ، [بر او] ایرادى نیست. [5]
عناب، آویشن، جوشانده گل ختمی، عرق ریحان، عرق گشنیز، آب لیموترش، هندوانه و انار و آب تمشک، دارچین، سیر، سرکه سیب، روغن نارگیل برای از بین بردن برفک دهان مفید می باشد. 

فاطمه زهرا شادمان

پی نوشت
[1] سید هادی فاطمی، بیماری های کودکان، قم:  شهید کاظمی، 1396، صفحه 126.
[2] خدادای، مصطفی، طب سنتی، جلد یک، قم: سپهر اندیشه، 1396 ، صفحه 70. 
[3] حلیة المتقین، صفحه 101.
[4] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق، جلد 66 ، صفحه 441 ، حدیث 19. 
[5] احمد بن محمد بن خالد برقی،  المحاسن، جلد 2، قم : مجمع جهانی اهل بیت ( علیهم السلام ) 1374، صفحه 378 ، حدیث 2328.