اعتیاد در دوران بارداری، مضرات و درمان آن (بخش سوم)

وقتی زنان در سنین باروری درگیر اعتیاد ‌شوند، طبیعتاً بر میزان تولد نوزاد معتاد نیز افزوده می‌شود.
 

مواد مخدر از جفت رد می‌شود. در واقع جنین به مواد مخدر تماس دارد و به دنیا که می‌آید دچار سندرم محرومیت می‌شود. علائم مختلفی برای فهمیدن این سندرم وجود دارد که برخی از آنها به شکل زیر است:

شدت این علائم در نوزاد به دز مصرف مواد مخدر توسط مادر و مدت زمان استفاده ارتباط دارد. میزان شدت این علائم توسط سیستم نمره‌دهی خاصی که به فینگان معروف است بررسی می‌شود و بر اساس نمره‌ای که نوزاد از این بررسی می‌گیرد و وارد فاز نشانگان ترک نوزاد خواهد شد و درمان مشخص می‌شود.
 

روند سم‌زدایی در نوزادان متولدشده از مادران معتاد به مواد مخدر صنعتی و سنتی متفاوت است و همچنین تمام نوزادان متولدشده از مادران معتاد نیاز به درمان دارویی ندارند. در واقع حدود ۶۰ درصد از این نوزادان نیاز به دارو ندارند که با مراقبت‌های ویژه آنها را ترک می‌دهند. به این شکل که نور را کم می‌کنند، پارچه‌ای دورشان می‌پیچند و قنداق شان می‌کنند و سعی می‌کنند بی‌قراری کودک را کم و او را آرام کنند.

اما ۴۰ درصد بقیه که علائم شدیدتری دارند، نیاز به دارو پیدا می‌کنند. در این صورت، مورفین خوراکی به میزان خاصی به نوزاد داده می‌شود و به تدریج و روز به روز میزان آن را کم می‌کنند تا روند ترک کامل شود. داروی دیگر فنوباربیتال است که برای درمان تشنج به کار می‌رود و در برخی موارد از آن استفاده می‌شود. در طول درمان نوزاد نباید از شیر مادر تغذیه کند، به خصوص اگر مادر هنوز مصرف‌کننده است. در واقع اگر بعد از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و ترک، مادر همچنان مصرف‌کنندهٔ مواد باشد و شروع به شیردهی کند، باز نوزاد معتاد خواهد شد.

نمی‌توان گفت که چقدر طول می‌کشد تا این نوزادان ترک کنند و همه چیز به میزان مصرف مواد مخدر توسط مادر و بدن نوزاد ارتباط دارد. اما این نوزادان فقط مشکل ترک اعتیاد ندارند و معمولاً چند مشکل جسمی مثل اسهال، استفراغ شدید ونارس یا زودرس بودن، آنها را در بیمارستان و بخش NICU نگه می‌دارد و البته این نوزادان نسبت به دیگر نوزادان و در آینده نسبت به کودکان دیگر آسیب پذیرترند. وضعیت کبدی نوزاد تا هم تأثیر زیادی در ترک دارد. وقتی دز فنوباربیتال بالا برده می‌شود، بعضی بچه‌ها کم‌طاقت می‌شوند و وقتی کم می‌شود، نوزاد خواب‌آلوده خواهد شد. بین ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد تا کودک بهبود پیدا کند.

اما مشکل اینجا تمام نمی‌شود، چون این نوزادان به مراقبت‌های بعد از ترک هم نیاز دارند که معمولاً این اتفاق نمی‌افتد. مادرانی که چنین نوزادانی دارند، به دلیل مشکلات و شرایط ویژه‌ای که درگیرشان هستند، معمولاً آنها را برای بررسی‌های بعدی و چک‌آپ‌های مداوم، به بیمارستان نمی‌آورند و نمی‌توان مطمئن بود که این نوزادان مدتی دیگر و با مصرف دوبارهٔ مواد مخدر توسط مادرهایشان و شیردهی همزمان، گرفتار اعتیاد نشوند.  همچنین معمولاً در خانه نمی‌توان نوزاد را ترک داد، زیرا هم به دارو احتیاج دارد و هم آن‌قدر بی‌قرار است که نمی‌توان او را آرام کرد.
 

اعتیاد مادران باردار یک مشکل مهم در سیستم بهداشتی درمانی محسوب می‌شود. تشخیص زودرس و انجام حمایت کامل اجتماعی و درمان با متادون باعث کاهش واضح عوارض جنینی و مامایی و نتایج بهتر نوزادی می‌شود. وقتی زنان در سنین باروری درگیر اعتیاد ‌شوند، طبیعتاً بر میزان تولد نوزاد معتاد نیز افزوده می‌شود. این نوزادان به‌ شکل ناخواسته وارد این جهان شده‌‌اند و برای آنها برنامه‌ای وجود ندارد. بنابراین، وقتی برای زن معتاد درمان مناسبی از سوی مسئولان در نظر گرفته نشده است، طبعاً برای درمان نوزاد او هم برنامهٔ مناسبی وجود ندارد.

هرچند دفتر سلامت وزارت بهداشت برای گرفتن نوزادان از مادران معتادی که نوزادان خود را در بیمارستان‌ها به دنیا می‌آورند اقداماتی را آغاز کرده اما لازم است این فعالیت‌ها در سطح ملی صورت بگیرد و بتواند همهٔ کشور را پوشش دهد. همچنین برای این دسته از نوزادان و کودکان باید اقدامات ویژه‌ای در فرایند رشد در نظر گرفته شود تا در آینده به چرخهٔ اعتیاد نپیوندند. اما از طرفی هم تاکنون در ایران برای سم‌زدایی، تداوم پاکی و بازگشت زنان معتاد به جامعه برنامهٔ مناسبی در نظر گرفته نشده است و اقدامات انجام‌شده در حوزهٔ زنان معتاد هم مقطعی و بی‌نتیجه بوده است. اما دیگر نمی‌توان روند اعتیاد زنان در جامعه را کتمان کرد، چون تولیدمثل آنها نشان‌دهندهٔ افزایش این آسیب اجتماعی است.

منبع : سایت مادرشو