تغذيه در اسهال و استفراغ

اسهال از علل مهم مورتاليتي و موربيديتي كودكان در كشورهاي در حال توسعه و نيز از علل مهم سوء تغذيه مي‌باشد. در سال 2003 حدود 87/1 ميليون كودك زير 5 سال به دليل اسهال فوت كرده كه 80% آن‌ها كمتر از 2 سال داشته‌اند. در كشورهاي در حال توسعه به‌طور متوسط هر كودك زير 3 سال در هر سال حدود 3 بار به اسهال مبتلا مي‌شود.
در طول اسهال آب و الكتروليت از دست رفته و سبب دهيدراتاسيون مي‌شود. به علاوه به دلايل زير ممكن است سوء تغذيه ايجاد شود:
1- كاهش دريافت مواد غذايي به دليل بي اشتهايي و عادات غلط غذايي.
2- كاهش جذب به دليل عبور سريع مواد غذايي، كاهش دي ساكاريدازها و غلظت اسيدهاي صفراوي.
3- افزايش نياز به مواد غذايي به دليل افزايش نيازهاي متابوليكي، ترميم آسيب وارد به روده و جبران پروتئين از دسته رفته.
در حقيقت اسهال بيشتر يك بيماري تغذيه‌اي مي‌باشد و مرگ به دليل اسهال بيشتر در بيماران مبتلا به سوء تغذيه به خصوص نوع شديد ديده مي‌شود. سوء تغذيه، خود سبب افزايش تعداد دفعات و طولاني شدن اسهال مي‌شود كه با تغذيه مناسب در طول اسهال و پس از آن اين سيكل معيوب شكسته مي‌شود.
دو اصل مهم در درمان اسهال شامل جايگزيني آب و الكتروليت و ادامه تغذيه مناسب مي‌باشد. در كودك مبتلا به اسهال نبايد تغذيه معمول قطع و يا رقيق شود. هميشه بايد تغذيه با شير مادر ادامه يابد. هدف از تغذيه مناسب استفاده از مواد غذايي غني از انرژي در طول اسهال و پس از آن است. اشتها در كودكان با اسهال آبكي پس از اصلاح دهيدراتاسيون ولي در بيماران با اسهال خوني ديرتر به حال طبيعي بر مي‌گردد. بايد سعي شود هر چه زودتر امكان دارد تغذيه نرمال انجام شود. تغذيه مناسب سبب تسريع در ترميم مخاط روده و بهبود عملكرد آن و نيز بازگشت سريع‌تر عملكرد لوزالمعده، كاهش دوره بيماري و شدت اسهال و در نتيجه پيشگيري از افت وزن و سوء تغذيه مي‌شود. در صورت محدود كردن يا رقيق كردن غذا، اسهال طولاني‌تر شده، عملكرد روده آهسته‌تر به نرمال برگشته و اختلال در وزن‌گيري و حتي كاهش وزن ديده مي‌شود. نوع غذاي مصرفي بستگي به سن كودك، پاترن غذايي قبل از بيماري و وضعيت اجتماعي بيمار دارد.
براي شيرخوار در هر سني كه باشد، بايد تغذيه با شير مادر ادامه يابد، در صورت استفاده از فرمولا، بايد بدون اين‌كه رقيق شود، استفاده گردد.
در شيرخوار بالاتر از 6 ماه تغذيه تكميلي بيشتر به كودك داده شود. مي‌توان از ماست، سوپ، تخم‌مرغ، غلات، غذاهاي نشاسته‌اي، گوشت، ماهي، حبوبات و سبزيجات استفاده كرد.
چند شرط را بايد در نظر گرفت: مواد غذايي توصيه شده از نظر فرهنگي قابل قبول و دسترس باشد، كالري بالا داشته و ريز مغذي‌هاي اساسي را به مقدار كافي فراهم سازد، غذاهاي كودك قابل هضم، تازه و خوب پخته شده باشد، كودك حداقل 6 وعده غذا در روز دريافت نمايد، از دادن نوشيدني‌هاي تجارتي شيرين پرهيز شود، بعد از قطع اسهال غذاهاي توصيه شده ادامه يابد (تا دو هفته بعد حداقل يك وعده غذاي اضافي).
در بيمار مبتلا به اسهال و استفراغ بايد بيشتر از معمول مايعات داده شود مثل آب، ORS، سوپ، لعاب برنج و دوغ. در زمان استفراغ، در حجم كمتر و به دفعات بيشتر مايعات و غذا داده شود، در صورت مقاوم بودن استفراغ و يا بروز علائم كم آبي در بيمار عليرغم مايع درماني خوراكي، ضمن توجه بيشتر به اتيولوژي آن، نياز به دريافت مايع درماني وريدي مي‌باشد.