اعتیاد در دوران بارداری، مضرات و درمان آن (بخش اول)

ترک اعتیاد در ماه‌های اول بارداری سودبخش است اما در ماه‌های آخر، زندگی مادر و کودک، به‌ خصوص کودک را به مخاطره می‌اندازد.
 

از هر ۱۰ نفر مصرف‌کنندهٔ مواد مخدر در ایران یک نفرشان زن است. هرچند روندها نشان می‌دهد که گرایش دختران و زنان نسبت به مصرف مواد مخدر در حال افزایش است. ما سالانه حدود یک‌ میلیون و ۵۰۰‌ هزار زن باردار در جامعه داریم و سالانه حدود ۷۰۰۰ کودک معتاد در ایران متولد می‌شود که معادل تولد روزانه ۲۰ کودک معتاد است. این کودکان به‌ واسطهٔ اعتیاد مادر در رحم، ناخواسته معتاد متولد می‌شوند اما با وجود افزایش آسیب‌های اجتماعی، در حال حاضر قوانینی وجود ندارد تا از این کودکان در برابر چنین آسیب‌هایی حمایت شود.
 

«حشیش، گل، وید، ماری‌جوآنا، علف یا گل اعتیادآور نیست» این باوری است که همواره باعث جذب مشتریان جدید و بیشتری می‌شود ولی این گفته کاملاً غلط است. بر اساس آمار موجود، زنانی که دارای اختلالات روان‌پریشی و اختلالات روحی هستند چندین برابر بیشتر از دیگر زنان به سمت مصرف مواد مخدر می‌روند. تحقیقات نشان می‌دهد که دختران در مقایسه با پسران آسیب‌پذیرتر هستند، همچنین دختران و زنان شش سال زودتر از مردان به وابستگی نسبت به مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند. به‌ دلیل مبانی فیزیولوژیکی بدن زنان، سوءمصرف مواد، سریع‌تر و در مدت کوتاه‌تری روی آنها تأثیر می‌گذارد.

زنانی که مبتلا به اختلالات خلق هستند، چهار برابر و زنانی که به اختلالات اضطراب گرفتار هستند بیشتر از سایر زنان به سمت مصرف مواد مخدر می‌روند و در این میان آمار مادران معتاد به شیشه از همه بیشتر است، بعد کراک و در نهایت تریاک در رتبه‌های بعدی هستند.
 

خیلی مشخص و ثابت شده است که مصرف مخدر در بارداری، قبل از باردار شدن، در طول دوران بارداری و پس از زایمان، اثرات خطرناکی برای مادران دارد که برخی از آنها شامل آنمی و کم‌خونی بارداری، مختل شدن تست تحمل گلوکز، خونریزی قبل از زایمان یا هموراژی، عارضهٔ پره‌اکلامپسی، دکولمان یا کندگی جفت، پاره شدن زودرس کیسهٔ آب، وارد شدن مکونیوم نوزاد در مایع آمنیوتیک، زایمان زودرس، سقط جنین، افزایش شیوع بیماری‌های STD یا آمیزشی، افزایش ریسک بروز سرویکال دیس‌پلازی و سرطان دهانه رحم در بارداری، احتمال بیشتر انتقال HIV یا ایدز و ویروس HPV، آندوکاردیت، هپاتیت و پنومونی است. همچنین مصرف کوکائین ممکن است ادم ریه، تشنج و آریتمی‌های قلبی مختلف به وجود آورد.
 

نوزادانی که مادران آنها به گروه آمفتامین‌ها معتاد هستند آسیب زیادی می‌بینند. میزان و نوع مادهٔ مصرفی، اینکه مادر تا چه ماهی از بارداری و از چه مخدری مصرف کرده است نیز در این آسیب‌ها نقش دارد. به عنوان مثال، اگر مادر در ماه‌های اول بارداری، شیشه مصرف کرده باشد، بدون شک روی سلول‌های مغزی جنینش اثر گذاشته است.

زردی نوزاد، آنمی یا کم‌خونی، دیسترس تنفسی جنین، سپتیسمی، هیپوکلسمی، هیپوگلیسمی، پنومونی مادرزادی، عفونت ادراری، اسیدوز متابولیک، عفونت چشمی با نایسریاگونوره یا کلامید یا تراکوماتیس و تومورهای شکمی برخی دیگر از این عوارض است. در رابطه با محدودیت رشد داخل رحمی جنین نیز باید گفت که سیگار کشیدن مهم‌ترین علت کاهش وزن نوزاد محسوب می‌شود. همچنین، اختلالات رفتاری و شناختی کودک، علائم محرومیت نوزاد به دلیل خارج شدن از رحم مادر و دیگر در معرض مخدر نبودن به شکل‌های مختلف از بی‌قراری و تشنج گرفته تا مرگ ‌ناگهانی نوزاد جزء دیگر عوارض به حساب می‌آیند.

همچنین این نوزادان در آینده معمولاً دچار تأخیر تکاملی رشد می‌شوند و از لحاظ نورولوژی یا عصب‌شناسی نیز مشکلاتی پیدا می‌کنند. اختلالات ذهنی، مشکلاتی در زمینهٔ برقراری ارتباط اجتماعی و ناتوانی در حل مسئله در زندگی آیندهٔ این کودکان دیده می‌شود و در مجموع بچه‌هایی پرخطر هستند.
 

ترک اعتیاد در ماه‌های اول بارداری سودبخش است اما در ماه‌های آخر، زندگی مادر و کودک، به‌ خصوص کودک را به مخاطره می‌اندازد. اگر مادر بدون نظر پزشک و یکدفعه مواد را کنار بگذارد با خطر سقط جنین یا خطر تولد نوزاد ناقص روبه‌ روست و این خطر بسیار جدی و درصد احتمال آن بالاست.

ترک اعتیاد حین بارداری کار بسیار خطرناکی است و مادر باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص و با مصرف داروهای خاص این کار را انجام دهد، زیرا مواد مخدر باعث کاهش رشد جنین و جفت می‌شود. در مورد وابستگی جنین به مواد، مادر باید حتماً در جا و مرکزی بستری باشد که توانایی کنترل وضعیت جنین را داشته باشند و اجازهٔ وابستگی جنین به مواد مخدر را ندهند و اگر مادر تا انتهای بارداری اعتیاد داشته باشد، جنین را تحت دریافت داروی نالوکسان قرار می‌دهند تا کم کم وابستگی او را کم کنند.

اما زنان معتاد نه تنها به علت کمبود منابع مالی قادر به شروع درمان نیستند، بلکه مشکلات و موانع دیگری هم برای آنان وجود دارد. این موانع شامل تعداد ناکافی گروه‌های امداد و خدمات،‌ کمبود اطلاع‌رسانی برای آگاه کردن زنان کم‌انگیزه برای شروع درمان، ترس از نتایج قانونی مثل از دست دادن حق سرپرستی کودک، مشکل رفت‌وآمد به مراکز درمانی، نداشتن بیمه‌ٔ سلامت، پیدا نکردن فرد دیگری برای مراقبت از سایر افراد وابستهٔ خانواده مثل دیگر کودکان، بدنامی اجتماعی و بسیاری از موارد دیگر است.

همچنین با توجه به اینکه بیشترین شیوع اعتیاد در زنان در سنین باروری دیده می‌شود و بیشتر زنان معتادی که باردار هستند، خواهان هیچ نوع از مراقبت‌های اولیهٔ قبل از زایمانشان نیستند، در نتیجه آسیب‌پذیرتر از سایر زنان نسبت بهعوارض شایع بارداری و عوارض زایمان خواهند بود. در کل، ترس از مجازات قانونی مهم‌ترین علت عدم تمایل زنان معتاد به دریافت درمان و مراقبت دوران بارداری است.
برای دوران شیردهی مادران معتاد ابتدا باید با تشویق سعی در ترک دادن این افراد کرد یا طی حاملگی تحت درمان جایگزینی با مواد مخدر با عوارض کمتر قرار گیرند، چون اثرات مواد مخدر در دوران شیردهی باعث به خطر افتادن سلامت نوزاد و همچنین وابستگی نوزاد به مخدر می‌شود.

ادامه دارد...

منبع: سایت مادرشو