حقوق اخلاقی و تربیتی فرزندان چیست؟

فرزندان برای رشد و نمو به محبت، عشق، مراقبت و شفقت نیاز دارند، تا از شخصیتی متوازن و به دور از ناهنجاری روانی و عقده‌های گوناگون، برخوردار شوند.
 

همه انسانها به طور فطری زمینه رشد و هدایت را دارند، منتهی همه نمی‌توانند این استعداد های فطری را به منصه ظهور برسانند. اما برخی افراد، زمینه و مسیر هدایت برای آنها فراهم می‌شود؛ بی تردید یکی از موثر ترین زمینه های سعادت یا شقاوت یک شخص، تربیت خوب از طرف پدر و مادر است. پدر و مادر اگر خوب تربیت شده باشند می‌توانند خوب تربیت کنند. در روایات اسلامی به این نکته اشاره شده است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند :نوزاد بر فطرت توحید و تسلیم در برابر حق به دنیا می‌آید و این پدر و مادر هستند که او را یهودی و مسیحی و زرتشتی می‌کنند.[1]

ویژگی های شخصیتی و رفتاری انسان، آرام آرام و به تدریج شکل می گیرد، پدر و مادر به وسیله ی اصلاح شرایط و معنوی ساختن آن، می توانند بسترهای لازم را برای رشد معنوی و تربیتی فرزندان مهیا کنند و شخصیت دینی به فرزند خود عطا نمایند.  کارل یونگ یکی از روان شناسان غربی معتقد است: در مرحله کودکی، آنچه ممکن است شخصیت کودک خوانده شود چیزی نیست مگر انعکاس شخصیت و رفتارهای والدین او. پر واضح است که پس از آن، والدین نفوذ و تاثیر زیادتری بر شکل گیری شخصیت کودک اعمال می کنند؛ آنها می توانند با شیوه های رفتاری خود، نسبت به کودک، به رشد شخصیت او کمک کنند یا مانع آن شوند. [2] 
 

اولین قدم برای داشتن یک فرزند خوب و صالح این است که خود شما، تربیت شده باشید و دارای اخلاق نیکو باشید. میکی از حق های فرزند، این است که والدینش آدم های خوبی باشند. والدین وظیفه دارند که اصول اعتقادی را به درستی بیاموزند و به فرزندان شان آموزش دهند و برای تربیت فرزندان خود بهتر است از زبان عمل بهره گیرند که فصیح ترین زبان زبان عمل است نه اینکه خود به هر کار ناشایستی دست بزنند و بعد فرزند خود را از  آن بر حذر دارند مثلا : پدر که سیگار می کشد هر چقدر فرزندش را از این امر باز دارد تاثیری نخواهد داشت. 

تامین معاش و روزی حلال و طیب یکی از حقوق فرزند بر گردن پدر است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) یکی از وظایف پدر را تامین روزی طیب و پاکیزه معرفی فرموده اند. [3] یک فرد مسلمان برای تربیت صحیح فرزندان، باید سفره ای هر چند ساده ولی با غذاها و خوردنی های حلال و پاک در منزل بگستراند. هیچ گونه کوتاهی و برخورد غیر مسئولانه در این زمینه از طرف پدر(معمولا پدرها هستند که هزینه های منزل را تامین می‌کنند) ، پذیرفتنی نیست. 

فرزندان برای رشد و نمو و اعتدال زندگی و عواطف خویش به محبت، عشق، مراقبت و شفقت نیاز دارند، تا از شخصیتی متوازن و به دور از ناهنجاری روانی و عقده‌های گوناگون، برخوردار شوند؛ زیرا چنانچه کودکان از طرف نزدیکان به ویژه پدر، مادر مورد توجه، مراقبت و محبت قرار نگیرند، در تنگنای روحی و معنوی قرار گرفته و دچار ناراحتی و بی‌تابی می‌شوند.  ابراز محبت تا آنجا اهمیت دارد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مردی را که هرگز فرزند خودش را نبوسیده بود، مستحق آتش جهنم معرفی نمود. [4]  پیامبر اسلام در حدیث دیگر فرمودند؛ نگاه محبت آمیز پدر به فرزند عبادت است. [5]

نکته: والدین باید محیط خانه را از دوستی و محبت آکنده کنند و بین افراد خانواده مهرورزی را گسترش دهند، اگر فرزندان در دوران کودکی از لحاظ عاطفی تامین باشند، در بزرگسالی دارای روحیات بالاتری هستند و فریب احساسات دروغین برخی از افراد شیطان صفت را نمی خورند. 

یکی دیگر از حقوق فرزندان آن است که پدر و مادر با فرزند خودشان هم بازی شوند و همانند او شوند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: کسی که کودکی دارد با او کودکانه رفتار کند. [6]  اسلام خیلی دین والا و ارزشمندی است، برای تمام حرکات و رفتار، برنامه دقیق و هدفمند دارد. امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) فرمودند: کسی که کودک دارد برایش کودکی کند. [7] بسیاری از افراد به این نکته توجه ندارند که زمان بازی با فرزند بهترین زمان آموزش برخی از مفاهیم معنوی و آداب اجتماعی به کودکان است. والدین باید برای تربیت صحیح فرزندان خود وقت بگذارند و تلاش کنند تا آنها را در مسیر هدایت قرار دهند. 

حتی زمانی که قصد تربیتی دارید به او احترام بگذارید. بچه هایی که از پدر و مادر خود احترام می بینند بیشتر به آن ها احترام می گذارند اگر کمی سخت گیری کردید یا عصبانی شدید از او عذرخواهی کنید. همان طور که دوست دارید او با شما رفتار کند با او رفتار کنید. 

پی نوشت :
[1] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، جلد ۲، ناشر: آل البیت، جلد 15،صفحه 125.
[2] دوان شولتز و سیدنی آلن شولتس، نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: انتشارات سیمیا ،چاپ سی و هشتم 1397، صفحه 119.
[3] محمد ری شهری، میزان الحکمه ،جلد 4،صفحه 3679.
[4] حر عاملی، وسائل الشیعة، جلد 21،صفحه 484.
[5] محدث نوری، مستدرک الوسائل، جلد 15،صفحه 171.
[6] شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه ،جلد 3، صفحه 483.
[7] محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، تهران: اسلامی، 1407 ق ،جلد 6، صفحه 49.