نیاز های روحی نوجوان (بخش دوم)

دوره نوجوانی، ترکیبی از دوره کودکی و جوانی است.از هر کدام ویژگی هایی را به همراه دارد. از دوران کودکی، کودکی کردن و زود بخشیدن، شیطنت کردن و سر به هوا بودن و وابستگی به والدین و خانواده به عنوان مهمترین تکیه گاه را به همراه دارد و از دوران جوانی میل سرکش به استقلال و دیده شدن و احترام را یدک میکشد. گرچه همه ی دوران عمر مهم است ولی این دوره  مهمتر از سایرین می باشد، این دوره از حساسیت های خاصی برخوردار است و نوجوانان، نیازهای دارند که باید به آنها توجه شود.
 

نوجوانان به خاطر ورود به دوره نوجوانی و بلوغ، قدری اضطراب دارند. ما برای نسل نوجوانی که هم در قرنی پر اضطراب زندگی می کند و هم به خاطر ورود به دوره نوجوانی که اضطراب بخشی از زندگی اش شده است چه پیامی داریم؟ پیام  این است که آسایش و امنیت تنها در پناه یاد و ذکر پروردگار برای انسان حاصل می شود.  اگر در محیط خانه، پدر و مادر مدام بر سر نوجوان خود فریاد بزنند (فریاد های نابجا و بی مورد) و یا امر و نهی‌های زیادی داشته باشند(افراطی)، در حقیقت امنیت روانی فرزند خود را بر هم زده اند و زمینه‌ای فراهم می‌شود که بچّه‌ها از این خانه گریزان باشند؛ به تعبیر ساده تر اصلاً دوست ندارند وارد این محیط شوند و از آن فراری هستند و مدام نقشه می‌کشند که چطور از خانه بیرون بروند. 

نوجوان، نیازمند به احساس امنیت خاطر و آرامش بوده و در مواقع اضطراب و هراس همواره در پی یافتن پناهگاه است تا در برابر ناملایمات از او دفاع نماید. به همین دلیل وی به گروه های حمایت گر جذب می‌شود، هر چند این گروه ها از دیدگاه اجتماع ناپسند جلوه کنند. [1] 

بسیاری از نوجوانان و جوانان فکر می کنند که پدر و مادر بر آنها کنترل و نظارت دارند و پیش خود فکر می کنند که آنها دیگر کودک نیستند که احتیاج به کنترل داشت باشند و می خواهند هرچه زودتر روی پای خودشان بایستند. آنها علاقه مند می‌گردند تا کارهایشان را خودشان انجام دهند. دوست دارند تا خودشان را نزد والدین، ثابت کنند و با آنها همانند شخص بزرگسال رفتار شود.

نکته: در واقع استقلال طلبی در نوجوان پیش زمینه ای برای ورود آن ها به درون اجتماع و آمادگی آن ها برای پذیرفتن مسوولیت های اجتماعی می باشد. تا قبل از اینکه فرد در دوره نوجوانی پا بگذارد و در واقع زمانی که او هنوز یک کودک است والدین را به عنوان قدرتمند ترین افراد شناخته و سعی می کند که در تمامی کارها به آن ها به عنوان حامیان اصلی خود تکیه نماید اما به محض اینکه فرد وارد دوران نوجوانی می شود این تمایلات در او کاهش یافته و ضمن تمایل به نشان دادن قدرت خود دوست دارد تا استقلالی در کارهای خود داشته باشد. 

نیاز به احساس هویت و شناخت خود و حفظ تعادل روانی و عاطفی در مقابل عوامل و فشارهای درونی و بیرونی نیز از نیازهای اساسی نوجوان است. نوجوان می خواهد بداند چیست و کیست. می خواهد احساس کند شخصی منحصر بفرد و خاص است و تمایل دارد مطمئن شود که نزد خودش پذیرفته شده است. و این یکی از وظایف والدین است که با شناخت دقیق از فرزندشان، راه های را در پیش روی او قرار دهند تا سبب شناخت او شود. 

امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) درباره منزلت و‌آثار و اهمیت خودشناس روایات بسیاری نقل شده است که دقت در آنها بسیار روشنگر است. اوّلاً آن حضرت از کسانی که از خودشناسی غافل شده در دنیا به دنبال امور دیگری می‌گردند اظهار شگفتی می‌فرماید: «عَجِبتُ لِمَنْ ینشِدُ ضالّتَهُ و قَدْ اضلَّ نَفْسَهُ فلاٰ یطلبها؛ در شگفتم از کسی که گمشده‌ای را می‌جوید در حالی که خود را گم کرده است و نمی‌جویدش.»[2]

انسانی که مورد تشویق قرار بگیرد احساس آرامش و رضایت خاطر و اعتماد به نفس می‌کند، و برای تلاش بیشتر و تحمل مشکلات و حل مسایل آماده می‌گردد. برعکس، اگر مورد بی‌توجهی یا ناسپاسی قرار گیرد، دلسرد و بی رغبت می‌شود. والدین موفق کسانی هستند که از فرصت های کوچک بهترین استفاده ها را خواهند برد، از کارهای کوچک فرزندشان هم قدردانی می‌کنند و با یک تشویق ساده، توجه نوجوان را بدست می‌آورند. 

امام باقر (علیه السلام) می فرماید: پدرم زین العابدین (علیه‌السلام) هرگاه به جوانانی که دانش می اندوختند، می‌نگریست، آنان را به خود نزدیک می‌کرد و می‌فرمود:آفرین بر شما که امانت های داشتید و به زودی شما کم سالان جامعه، بزرگان جامعه ای دیگر می شوید. [3]

تایید و تشویق کردن نوجوان در تربیت نوجوان تاثیرات بسیار مهم و حیاتی دارد. اگـر حد و حـدود آن رعایت شود نتایج سازنده و مؤثرى در تربیت نوجوان به جاى مى گذارد. والدین با تشویق نوجوان مى توانند اعتماد به نفس و انـگـیـزه او را تقویت کنند و انگیزه کافى و لازم را در نوجوان ایـجـاد نـمـایند تـا بـتواند به توانایى ها و ارزش هاى خود پى ببرد و موجب رشد فکری وتقویت رفتارهاى مطلوب نوجوان شوند. 

پی نوشت :
[1] مجله مبلغان، شماره 44،صفحه 89.
[2]غرر الحکم، ش 6266 .
[3] الدر النظیم فی مناقب الائمه اللهامیم، صفحه 587.