پیشگیری و توانمند سازی کودکان خیابانی (بخش دوم)

مددکاران اجتماعی می توانند گروه سیار تشکیل دهند و به شناسایی این کودکان در خیابان بپردازند و چنانچه امکان بازگشت به منزل برایشان فراهم است، اقدام کنند.
 

مددکاران اجتماعی به سه دلیل باید به کودکان خیابانی توجه جدی داشته باشند. نخست، ‌برای این که  از گرایش آنان به آسیب های اجتماعی جلوگیری شود؛ ‌دوم، ‌برای اینکه نقش احتمالی آنان در گسترش آسیب های اجتماعی خنثی شود و سوم تا از آنان به عنوان سرمایه های انسانی کشور محافظت شود. هم چنین مددکاران اجتماعی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم به این کودکان خدمات رسانی می کنند.

مددکاری اجتماعی به صورت غیر مستقیم در زمینه پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی از جمله پدیده کودکان خیابانی فعالیت می کند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-  بررسی ساختارهای قانونی به وجو آورنده مشکلات و آسیب های اجتماعی و پیگیری برای تغییر قوانین اجتماعی
- بررسی ساختارهای اقتصادی که به وجود آورنده مشکلات شده اند و باعث شکاف طبقات اجتماعی شده و افراد زیادی را در معرض نابرابری و تبعیض قرار داده است و تلاش در جهت تغییر و اصلاح این ساختارها
- بررسی ساختارهای نامناسب اجتماعی به خصوص نامناسب بودن محیط های زندگی افراد و آسیب زا بودن شرایط زندگی افراد با توجه به مشکلات زندگی در کلان شهرها و تلاش در جهت این ساختارها و اصلاح محیط اجتماعی.
- بررسی ساختارهای تبعیض آمیز در یک جامعه که افراد زیادی را در معرض انواع تبعیضات نژادی، قومی و فرهنگی قرار می دهد و پیامد آن می تواند خیابانی شدن کودکان باشد
 
اما مددکاران اجتماعی به صورت مستقیم در دو سطح، ‌خدمات خود را به کودکان خیابانی ارائه می دهند که در زیر به آنها اشاره شده است.
 

در این سطح،‌ مددکار اجتماعی با شناخت و تحلیل عوامل موثر بر زندگی کودکان در خیابان،‌ شهر یا استان محل خدمات خود برای پیشگیری از کودکان در خیابان برنامه ریزی می کند. اجرای این برنامه ها صرفا با دخالت مددکار اجتماعی نیست، ‌بلکه ممکن است با همکاری آموزش و پرورش، صدا و سیما، ‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای مربوط صورت گیرد.
 

چون رها کردن این کودکان و صرفا توجه به پیشگیری اولیه کافی نیست، ‌مددکار اجتماعی برای حمایت از آنان سه مرحله فعالیت انجام می دهد:

مددکاران اجتماعی می توانند گروه سیار تشکیل دهند و به شناسایی این کودکان در خیابان بپردازند و چنانچه امکان بازگشت به منزل برایشان فراهم است، اقدام کنند؛ ‌در غیر این صورت آنان را به موسسات مربوط هدایت کنند جمع ‌آوری این کودکان از طریق نیروی انتظامی یا شهرداری مطلوب نیست، ‌زیرا با زور نمی توان آنها را سازمان دهی کرد. البته، ‌گاهی ممکن است به همکاری نیروی انتظامی نیاز باشد، اما این حضور نباید دائمی باشد. هر چه فاصله زمان حضور در خیابان تا شناسایی کمتر باشد، ‌احتمال جذب کودکان خیابان بیشتر است. بنابراین داشتن سیستم جذب فعال و پویا ضروری است.

در این مرحله، ‌مددکاران با همکاری روان شناسان، ‌روان پزشکان، پزشکان و مشاوران حقوقی می توانند کودکان را جایگزین کنند که برای این کار اقداماتی ضروری است؛ از آن جمله است:
•    تشکیل پرونده
•    بررسی خصوصیات زیستی، ‌روانی و اجتماعی کودک با همکاری روان شناس، ‌روان پزشک،‌ مشاور حقوقی، پزشک و یا دیگر متخصصان
•    درمان جسمی کودک با همکاری پزشک
•    پیگیری برای حضانت کودکان باهمکاری مشاور حقوقی موسسه و از طریق دادگستری( در صورت لزوم)
•    گرفتن گزارش پزشکی قانونی در صورتی که در بررسی جسمانی کودک مورد نیاز باشد
•    درمان اختلالات رفتاری با همکاری روان شناس و روان پزشک
•    درمان اعتیاد و مشکلاتی از این نوع
•    ارجاع به خانواده یا موسسه مربوط
( موارد گفته شده برای هر کدام از کودکان خیابانی میتواند متفاوت باشد.)

در این مرحله، ‌مددکاران اجتماعی باید توجه داشته باشند که بهترین ارجاع بازگشت به خانواده است. اما اگر وضع خانواده به گونه ای است که صلاحیت نگهداری از کودک را ندارد، باید از ارجاع به خانواده پرهیز کنند؛ ‌چون احتمال فرار مجدد و یا استثمار و آزار خانواده و غیره وجود دارد. باید دانست که راه حل های ضربتی با هدف مددکاری اجتماعی مغایرت دارد و به جای این کار باید از طریق دفتر امور اتباع خارجه، استانداری ها، موسسات شبه خانواده، ‌بهزیستی و نهادهایی از این قبیل از این افراد نگهداری کرد.
 
منابع:
سلیمانی ، مهدیه ، حاجیانی ، ابراهیم (1392) ارائه مدل مدیریتی مطلوب به منظور ساماندهی کودکان کار وخیابان ،مجله مدیریت فرهنگی ، سال هفتم ، شماره بیست و دوم  
کارشناسان سازمان جهانی بهداشت؛(مترجمین دکتر محمد زاهدی اصل و همکاران) ، (1388)، کاربا کودکان خیابانی نشر دانژه ، چاپ اول
شهرکی ، مهدی ، قادری ، سیمین ، (1391) تصمیم به اشتغال و تحصیل کودکان کار در ایران ، فصلنامه اقتصاد ، دوره 9 ، شماره 4 
روزنامه اعتماد ( محروم از رویای کودکی ) شماره 3275 تاریخ  2/4/94 صفحه 8