سرزنش کردن فرزند و آثار شوم آن

کم رویی و خجالتی بودن یکی از مهمترین اختلالاتی است که ممکن است در فرزندانی که دائما سرزنش می‌شوند دیده شود.
 

برخی از افراد یاد گرفتن که با دیگران بد صحبت کنند و از ادبیات نامناسب و خشن برای فهماندن مطالب خودشان استفاده کنند. این افراد این ادبیات را به همراه خودشان دارند و زمانی که در این دنیا، نقش پدر و مادر را گرفتن برای تربیت کردن فرزندان خود از همان ادبیات تند و خشن و سرزنش کننده استفاده می‌کنند و زمانی که به بن بست می‌رسند تازه به فکر راه چاره می افتند که چگونه از این مخمصه خارج شوند و چرا تربیت آنها تاثیر ندا‌ته است. 

توجه: برخی از والدین می‌خواهند تا رفتارهای اشتباه فرزندشان را اصلاح و ترمیم کنند اما خودشان از مسیر اشتباه پیش می‌روند. مثلا؛ زمانی که فرزندشان در امتحانات نمره خوبی نگرفته است، آنها شروع می‌کنند به منت گذاشتن و اینکه چرا مانند پسر یا دختر فلان فامیل نتوانسته ای نمره خوبی بگیری. 

داشتن دغدغه برای اینکه فرزند شما نمره خوبی بگیرد خوب است، اما اینکه سرزنش کنید و با دیگران مقایسه کنید یک نوع تخریب شخصیتی است و هیچ تاثیر مثبتی در اصلاح فرزندان شما ندارد، بلکه اثرات منفی فراوانی در رفتار آنها می‌گذارد که شما غافل از این ماجرا هستید. رفتار شما باید عاقلانه و تذکرات شما دلسوزانه باشد تا در رفتار فرزندتان تاثیر گذار باشد.
 

فرزند یکی از شهدا می‌گفت : پدرم خیلی زیبا و موثر به ما تذکر می‌داد، دعوا کردنش همیشه غیر مستقیم بود. یعنی اصلا دعوا نمی‌کرد. وقتی اشتباه می‌کردیم هیچ وقت سرمان داد نمی‌کشید یا حرفی نمیزد که به ما سخت بگذرد. وقتی اشتباه می کردیم، صدایمان می‌کرد و می‌برد توی اتاقش، بابا سوره والعصر را می‌خواند و بعدش آنقدر با ادب با ما صحبت می‌کرد که ته دلمان قول می‌دادیم دیگر این اشتباه را تکرار نکنیم. [1] 
 

فرزند شما تمام وجودش را امواج منفی فرا نگرفته است بلکه او خصوصیات خوب و مثبتی هم دارد که شما می‌توانید آنها را مد نظر قرار دهید. پس عینک بدبینی را از چشم خود در بیاورید و در هنگام تذکر دادن در ابتدا به نقاط مثبت او اشاره کنید و او را تشویق کنید و بعد از آن عیب او را بیان کنید و در آخر انتظارات خودتان را بیان کنید که شیوا ترین روش است و تاثیر گذاری خوبی دارد. کلمات شما حامل انرژی مثبت و منفی هستند، در انتخاب کلمات خود دقیق باشید تا جوی آرام در محیط خانواده داشته باشید، سرزنش کردن انرژی منفی به همراه دارد اما تمجید کردن شایسته انرژی مثبت دارد. 
 

سرزنش کردن مداوم شما، آتش لجاجت فرزندتان را فروزان می‌کند، این آتشی است که دامان هر دوی شما را می‌گیرد، تحمل فرزند شما حدی دارد و اگر این تذکرات پیاپی باشد بالاخره کاسه صبر او پر خواهد شد و رفتارهای که شما خوش ندارید را بیشتر انجام می‌دهد. در این مواقع هم والدین و هم فرزند احساس بی احترامی و بی شخصیتی می‌کنند. (همان جمله که گفتیم: آتشی است که دامان هر دو را می‌گیرد.) امام علی(علیه‌السلام) فرمودند: زیاده روی در سرزنش، آتش لجاجت را شعله ور می‌کند. [2] 
 

کم رویی و خجالتی بودن یکی از مهمترین اختلالاتی است که ممکن است در فرزندانی که دائما سرزنش می‌شوند دیده شود. سرزنش کردن، مقایسه شدن کودک با دیگران و جدی نگرفته شدن از سوی والدین از جمله اموری هستند که به خجالتی شدن فرزندان منجر می شود.
 

اگر بر رفتار خودتان مدیریت نداشته باشید و نتوانید در هنگام مشکلات خودتان را کنترل کنید و فرد عجول و بی صبری باشید، با دیدن ضعفی در فرزندتان شروع می کنید به سرزنش کردن او و عزت او را پایمال می کنید. شما به عنوان الگو برای فرزند هستید و رفتارهای شما را پردازش می‌کند و همان را به شما تحویل می‌دهد و در مقابل انجام دادن کارهای زشت دیگر، باکی ندارد.  از امام علی (علیه‌السلام) روایت شده است؛ از اینکه مکرر سرزنش کنی، پرهیز کن که این کار طرف مقابلت را بر گناه خویش جری نموده و عتاب تو را بی ارزش می‌کند. [3]
 

تحقیر و سرزنش کردن فرزندتان، باعث شکسته شدن اقتدار و غرور او خواهد شد و از او فردی پرخاشگر و عصبی در مقابل شما خواهد ساخت که دیگر مانند سابق، احترام شما را نگه نمی‌دارد و با عصبانیت و خشم نسبت به شما رفتار می‌کند و آرامش را از شما دور می‌سازد.
 

شما با این کار موجب تخلیه منفی قدرت، توان و انرژی روحی و جسمی آنها می‌شوید. او تصور می‌کند که توان انجام هیچ کاری را به طور صحیح ندارد و در بسیاری از موارد نیز واقعا همین‌طور می‌شود و کم‌کم از نظر فکری و روحی ضعیف می‌شود. 

توصیه آخر به پدر و مادر : ابن ابی یعفور گوید: امام صادق(ع) به من فرمود: مردم را به غیر از زبان تان دعوت به دین کنید، تا سعی و کوشش و درستى و پرهیزگاری و خویشتن داری را از شما مشاهده کنند.[4] 

پی نوشت :
[1] خدا می خواست زنده بمانی (کتاب صیاد شیرازی)، راوی کتاب فاطمه غفاری، تهران: روایت فتح، سال چاپ 1389،صفحه 70
[2] شیخ صدوق، خصال، صفحه 80،ح 3
[3] مستدرک الوسائل، جلد 14 ،صفحه 261
[4] على بن حسن طبرسى‏، مشکاهًْ الأنوار فی غرر الأخبار، صفحه ۴۶ - علامه مجلسی، بحار الأنوار، جلد ‏۶۷، صفحه ۳۰۹