سیره زندگانی امام علی(ع) (بخش دوم)

امام علی (علیه‌السلام) تمام زندگی خود را بر پایه ی عدالت استوار ساخته بودند و هیچگاه از محدوده آن خارج نمی‌شدند.
 

برای مسلمان زیستن، شخصیت علی( علیه السلام) و چهره امیرالمؤمنین می تواند الگویی برای ما باشد. تا بدانیم مسلمان زیستن چگونه است. بنابراین اگر درباره امیرالمؤمنین سخن گفته شد، فقط برای تیمن و تبرک نیست، بلکه برای درس آموختن و برای رهایی یافتن از بن بست ها و مشکلات کنونی جمهوری اسلامی ایران است. [1] در این نوشتار به شاخه های کوچکی از رفتار امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) اشاره می‌کنیم. 
 

امام علی (علیه‌السلام) تمام زندگی خود را بر پایه ی عدالت استوار ساخته بودند و هیچگاه از محدوده آن خارج نمی‌شدند. در زندگی خانوادگی، اجتماعی، سیاستی و حکومتی خود کوچکترین بی عدالتی انجام نمی‌دادند. 

رعایت عدالت از سوی رهبران و نخبگان سیاسی در سطوح مختلف نظام سیاسی و جامعه، آثار و نتایج فراوانی در پی دارد که به بدانها اشاره می‏ کنیم. این آثار برای شخص رهبران عبارتند از: «استقلال و توان»، «نافذ شدن حکم»، «ارزشمندی و بزرگ مقداری»، «بی‏ نیازی از یاران و اطرافیان» (در وابستگی به آنها)، «مورد ستایش قرار گرفتن زمان حکمرانی آنان» و «بالا رفتن شأن، عظمت و عزت»[2]
 

زندگانی امام را که نگاه می‌کنیم و اعتراف های تاریخ را که می‌خوانیم به این نتیجه می‌رسیم که علم و دانش مولای متقیان علی (علیه‌السلام) به اندازه ای وسیع و گسترده بود که بر تمام رموز و ریزه کاری های علوم مختلف تسلّط کامل داشت. امام علی (علیه السلام) هم به ظاهر اشیاء و مخلوقات آگاه بود و هم نسبت به باطن و ملکوت آن ها اطلاع کافی و احاطه علمی کامل داشت. مؤید این مطلب، روایات فراوانی است که در این مورد وارد شده است. [3] 
 

خیلی از افراد هستند که زبان خود را به فحش و ناسزا عادت داده اند و نمی توانند زبان هدایتگر داشته باشند. و با این زبان و نوع گفتار خود نمی‌توانند کسی را هدایت و کمک کنند. اما امام علی (علیه‌السلام) در نحوه رفتار خود هدایت، نصیحت، ارشاد و آن گاه برخورد شایسته انجام می‌دادند. «او آغازگر جنگ نبود و پیش از آغاز جنگ سربازانش را سفارش به رعایت ارزش های الهی می کرد: شما آغاز کننده نباشید . فراریان را تعقیب نکنید، مجروحان را به قتل نرسانید (این سفارش عمومی مولا بود به استثنای برخی از جنگ ها که فلسفه آن را در مقالات آینده بیان خواهیم کرد.» [4]
 

در هر جایگاهی که هستید و حق انتخاب دارید، باید دقت داشته باشید و فردی که صالح تر است را انتخاب کنید و به درخواست دیگران که می‌خواهند افراد آنها در راس کار باشند توجه نداشته باشید. از آنجا که امام علی (علیه‌السلام ) به عدالت اجتماعی در حکومت اهتمام جدی داشت، یکی از راهکارهای عملی تحقق آن را، گزینش کارگزاران و مدیران شایسته در امور می‏ دانست و هیچگاه در انتخاب افراد شایسته کوتاهی نمی کردند و مصلحت و جایگاه خودشان را بر اسلام ترجیح نمی‌دادند. 
 

حکومت اسلامی باید بر پایه عدالت اجتماعی استوار باشد. چون استعداد ها و توانایی های افراد با یکدیگر متفاوت است و برخی نمی‌توانند به درجات بالا مالی برسند و در همان فقر و نداری به سر می‌برند و لازم است که حکومت برای نجات آنها کار کند. و اگر حکومت تمام ثروت را در اختیار گروه خاصی قرار دهد باعث خواهد شد تا جامعه به سقوط کشیده شود. «بایستی ثروت و درآمد در بین همه گروه های جامعه توزیع شود و در دست گروهی خاص قرار نگیرد. ثروت و درآمدها در نظام اقتصادی اسلام دارای اهمیّت خاصّی است؛ زیرا توازن اقتصادی و در پرتو آن، عدالت اقتصادی را به همراه دارد.»[5] 

نکته: هر مسلمانی وظیفه دارد که مشکلات هم نوعان خود را حل کند و در سختی ها آنها را تنها نگذارد و به فکر آرامش و راحتی خودش باشد. امام علی (ع) از زندگی خودشان کم می‌کردند تا بتوانند به دیگران کمک کنند و هیچگاه در حق مستمندان کوتاهی نمی‌کردند. 
 

برخی از مردان فکر می کنند چون در خارج از منزل مشغول کار و تلاش اند و زمانی که به منزل می آیند دیگر نباید هیچ کاری را انجام دهند و مانند یک ارباب بنشینند و همسرشان برای آنها امکانات را فراهم آورد. در حالی که زندگی امام علی را نگاه می‌کنیم و رفتار آن امام را با همسرش می‌بینیم، همه آن رفتارها بر پایه مهر و محبت است. و سختی های روزگار نمی‌توانستند مانع از رفتار شایسته اش با اهل خانه شوند. 

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: حضرت امیر (علیه السلام) هیزم تهیه می کرد و از چاه آب برای منزل می آورد و جاروب می کرد و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نیز گندم را آرد می نمود و خمیر می کرد و نان می پخت.[6]

پی نوشت:
[1] گفتاری درباره حکومت علوی، حزب جمهوری اسلامی، سال 59، صفحه 53
[2] شرح غررالحکم و دررالکلم، جلد 5 ، صفحه 148،150
[3] بحارالانوار، جلد 26، صفحه 109
[4] ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه، جلد 10، از صفحه 212 تا صفحه 223 به تفصیل سخن گفته است .
[5] دانش نامه امام علی، جلد 7، صفحه 84.
[6] ثقة الاسلام کلینى، الکافی، ۸ جلد، دار الکتب الإسلامیة تهران، ۱۳۶۵ هجرى شمسى /صفحه ۸۶