قاعدگی در زنان

قاعدگی، فرآیندی است که ماهانه در زنان اتفاق می افتد. 
 

از مشخصات زندگی زن، پدیده قاعدگی (عادت ماهانه) است که هر ۲۵ تا ۳۰ روز و به طور معمول هر ۲۸ روز یکبار تکرار می شود و نوسانات طبیعی آن ۱۸ تا ۴۰ روز است.
 
خونریزی ۳ تا ۵ روز (و گاه ۷ روز ادامه می یابد. این پدیده، سالی ۱۳ بار رخ می دهدو در سن باروری، تنها حاملگی، شیردهی، اختلالات هورمونی و برخی از بیماریها، رژیم غذایی و فعالیت شدید بدنی ممکن است به توقف قاعدگی یا تأخیر آن بینجامد. شایعترین علت فقدان قاعدگی، حاملگی است.
 
پریود (قاعدگی) ناشی از تخریب لایه داخلی یا مخاطی (آندومتر) رحم و دفع اجزای بافتی آن همراه مقداری خون است. خونریزی طبیعی بین ۳۰ تا ۱۳۰ میلی لیتر نوسان دارد؛ از این روست که قاعدگی (بویژه خونریزی های شدید) یکی از علل کم خونی های ناشی از فقر آهن در زنان است ۱۳ و خون قاعدگی نیاز روزانه آهن را در برابر می کند.
 

فرآیند قاعدگی، حاصل روابط و واکنشهای هورمونی پیچیده ای است که میان غده هیپوتالاموس، هیپوفیز، تخمدانها و مجاری دستگاه تناسلی زن روی می دهد.

هورمونهای هیپوفیز پیشین، هورمون محرک فولیکولی و لوتئینی با یک توالی بر روی رحم عمل کرده، موجب رشد فولیکول تخمدانی را فراهم می آورد و استروژن ترشح می کند و نیز موجب تخمک گذاری و تشکیل و حفظ جسم زرد می شود. حدود دو روز مانده به عادت ماهانه، جسم زرد تحلیل می رود و ترشح هورمون استروژن و پروژسترون، ناگهان کاهش می یابد و قاعدگی آغاز می گردد.
 

نخستین قاعدگی

نخستین قاعدگی در سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی بروز می کند و «منارک» نامیده می شود. در دخترانی که وزن بیش از اندازه دارند، منارک، زودتر روی می دهد.فاصله بین قاعدگی ها پس از منارک، تا مدتی بی ثبات و نامنظم است و پس از برقراری نظم تغییرات، از ۵ روز به ندرت فراتر می رود.

شرکت در برخی از ورزش ها (ورزشهای سنگین مانند دویدن، رقص باله) به طور شایع، موجب تأخیر منارک می گردد و ممکن است به عدم تخمک گذاری طولانی مدت منجر شود. تحقیقات نشان داده است که شروع ورزش پیش از منارک ممکن است آن را تا ۳ سال به تأخیر اندازد.
 
زنانی که به ورزشهای قهرمانی و سخت میپردازند و تحرک و فعالیت زیاد دارند، بیش از دیگران، دچار اختلالات قاعدگی می شوند. از آن سوی، مشاهده شده است که بلوغ زودرس در دختران، آرامش و اعتماد نفس بیشتری پدید می آورد. با شروع قاعدگی، روحیه تهاجمی و دل نگرانی از بین می رود و از این رو، برخی از صاحب نظران ساختمان بدن زن را متناسب با زندگی آرام دانسته اند و تحرک زیاد بدنی و گرفتاری زیاد ذهنی و شغلی را به آنان توصیه نمی کنند.

پدیده غیر اختیاری قاعدگی، تکامل و پیچیدگی دستگاه تناسلی زنان را می نمایاند و نشانه آمادگی زن برای مانند زایی (و فرزند آوری) است، و می توان آن را نوعی بیمه عمر و سلامتی در زندگی زنان دانست. از این رو، نه تنها قاعدگی، بیماری دانسته نمی شود، بلکه برای پیشگیری از بیماری ها مؤثر است زیرا با شست و شوی ماهانه رحم، باکتریها (و دیگر عوامل عفونت زا) را که همراه با اسپرم وارد رحم شده اند، دفع می کند.
 

روند طبیعی قاعدگی

روند طبیعی و منظم آن در دوران باروری، از خطر ابتلا به سرطان رحم میکاهد. سن شروع قاعدگی و یائسگی دیررس و نخستین حاملگی در سنین بالا به صورتی غیر وابسته به هم با خطر بروز سرطان پستان در رابطه اند. با این همه، قاعدگی، عوارضی را برای زنان به همراه دارد، و جسم و روان او را تحت تأثیر قرار می دهد.
 
اندکی پیش از قاعدگی و در روزهای آغازین آن، نشانه هایی چون افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری، خستگی، تشنگی (به علت پدیده خون روش)، خواب آلودگی، دردهای شکمی و یا قسمت پایین کمر (بر اثر انقباض مداوم عضلات رحم)، سردرد، نفخ شکم، تغییر در اشتها، عصبانیت، کم و بیش در برخی از زنان مشاهده می شود.
 
پیش از شروع پریود، وزن بدن افزایش می یابد، دمای بدن کمی بالاست، پستانها و مهبل سفت میشود و صورت، حالت برافروخته به خود می گیرد. در مجموع می توان گفت ۲۰ تا ۴۰ درصد زنان در قاعدگی با مشکلاتی روبه رو هستند تعادل ذهنی متوازن ندارند.۱۲ آمار نشان میدهد که جرایم خشونت آمیز و خودکشی در روزهای پایانی دوره جنسی بالا می رود؛ در این مدت، زنان افسرده اند، از تجربه های دردناک و سقط جنین سخن می گویند، زندگی زنانه را ناچیز و پست می انگارند و به قاعدگی به عنوان امر غیرضروری، بی معنا و کثیف می نگرند، دلواپس و آشفته خاطرند و گاه حالت تهاجمی دارند و بتدریج با سپری شدن قاعدگی و افزایش ترشح استروژن، شور و شعف خویش را باز می یابند.
 
در هر صورت، نخستین قاعدگی، نشانه بلوغ جنسی زن به حساب می آیده و قطع قاعدگی، نشانه یائسگی و پایان دوره باروری زن است.

منبع:  کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 41-45، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.