ازدواج دانشجویی؛ فواید و آسیب ها (بخش اول)

آرامش روحی به موقع یکی از فواید ازدواج دانشجویی است. 
 

در چند سال اخیر پدیده ازدواج دانشجویی روند رو به رشد و نسبتا موفقی داشته است. به لحاظ همپوشی دوره دانشجویی با بخشی از سال های آغازین جوانی، می توان این ازدواج ها را پیوندهای آغاز جوانی تلقی کرد. ازدواج دانشجویی، همچون تجربیات دیگری که جدید و مبتکرانه است، در معرض آزمون هایی قرار می گیرد که متضمن فرصت ها، مزیت ها و نیز محدودیت هایی می باشد. اینک به بررسی موارد قوت و ضعف ازدواج های دانشجویی می پردازیم و تأکید می کنیم که منظور زوج های دانشجویی هستند که در مقطع اولین سال های جوانی، پیوند زندگی مشترک خود را منعقد می کنند.
 

 برخی از فرصتهای مثبت و سازنده ازدواج های مذکور، اجمالا عبارتند از :
 

اندیشه پایدار ساختن جوانی، از دیرباز ذهن انسان ها را به خود مشغول ساخته است. یکی از پاسخ های قابل قبول، حفظ شور و نشاط سال های جوانی است که منجر به تداوم آن در سال های بعد می شود. ازدواج دانشجویی، پیوند به موقعی است که از همان آغاز با شور و نشاط ویژه ای همراه است و زمینه ای برای بهره گیری بیشتر از این سرمایه روحی مهیا می کند. زوج های دانشجو، در مقایسه با دختران و پسران مجردی که غالبا تنهایی را تجربه می کنند، فرصت انس و الفت با همسر جوانی می یابند که علاوه بر خروج از دایره تنهایی، معنا و مفهوم جدیدی نیز در زندگیشان پیدا می کنند و معناجویی، مقدمه ای برای شور و نشاط بیشتر جوانی و بهانه ای برای مقابله در برابر مشکلات زندگی است.

سال های دانشجویی، با روح ساده زیستی، آمیختگی خاصی دارد. همان ساده زیستی ارزشمندی که از دیرزمان، موجد حرکت های انقلابی بوده است؛ پدیده ای که اگر نبود، جنبش های دانشجویی نیز وجود پیدا نمی کرد. لذا زوج های دانشجو به همین اعتبار، انتظارات چندانی از حیث معاش و معیشت از یکدیگر ندارند. زیرا غالبا ارزش زندگی را در معنویت، مکارم اخلاقی و رشد پیشرفت علمی و تخصصی می جویند و بر همین اساس و نیز خصلت قناعت، یکدیگر را مورد بازخواست های مادی و اقتصادی قرار نمی دهند و در نتیجه فرصتی می یابند تا روح تفاهم، صمیمیت و دوستی را در خانواده، گسترش دهند.

بدیهی است، اتکاء نظام خانواده بر بنیان هایی همچون ساده زیستی، کم توقعی، قناعت و روح بزرگواری و ارزش گرایی، فرصتی می آفریند تا زوج های دانشجو، سطح زندگی و روابط مشترک را به الگوی خانواده متعالی ارتقاء بخشند. نکته قابل توجه اینکه معنای حقیقی زنده از نگاه حضرت امیر (ع)، «برداشت کم و بازدهی زیاد» تعبیر شده است.
 

یکی دیگر از مواهب ازدواج دانشجویی، تنظیم طبیعی فاصله سنی والدین و فرزندان است. زوج های جوانی که در آغاز زندگی مشترک، صاحب فرزند و به تعبیر دیگر، امانتدار حق تعالی می شوند، از این فرصت بهره مند خواهند شد که فاصله سنی قابل قبولی با فرزندشان پیدا کنند و این امر در تفاهم میان دو نسل (والدین و فرزندان) اثر مطلوبی دارد. به عنوان مثال، زمانی که فرزندان به سنین نوجوانی می رسند، والدین، هنوز خود را جوان احساس می کنند و لذا فاصله چندانی میان نسل ها احساس نمی شود و بدیهی است که از درجه سازگاری نسبتا بالایی برخوردار خواهند شد و نشانه های آن در دوستی، صمیمیت و همدلی میان والدین و فرزندان پدیدار می گردد.

در مقابل، زوج هایی که در سال های نسبتا بالا و در اواخر جوانی و حتی بعد از آن ازدواج می کنند، طبیعتا فاصله سنی زیادی با فرزندانشان پیدا کرده کمتر قادر خواهند بود خود را در موقعیت نوجوانان و جوانانشان قرار داده از منظر آنها به زندگی، جهان، آرزوها و آرمان ها بنگرند و از این رو میزان سازگاری و تفاهم موجود میان آنها کاهش می یابد. هر قدر فاصله سنی میان نسل ها بیشتر شود، دستیابی به تفاهم، کمتر می شود. البته بعضا والدین مسنی نیز هستند که علی رغم فاصله سنی زیاد، سعی موفقی در پر کردن این خلا دارند ولیکن این قاعده کلی نیست. طولانی شدن فاصله سنی زیاد، ابتدا ممکن است به گسست نسل ها و در ادامه به تضاد نسل ها بیانجامد.
 

 ازدواج، رویداد مثبتی است که در کنار همه مواهب و آثار ارزشمند آن، بر شدت و تنوع انگیزه های زوجین می افزاید و هر یک درصدد بر می آیند تا با افزایش کارآمدی و قابلیت خود، زندگی مشترک را در مسیر موفقی قرار دهند.

ازدواج در آغاز جوانی، بیش از سایر ازدواج ها، انگیزه های زوجین را تحت تأثیر قرار می دهد؛ زیرا جوانی، دوره مهم و بی نظیری در زندگی است که فرد خود را قادر می بیند به چالش های زندگی پاسخ دهد و از میدان مبارزه، عقب نشینی نکند. در حقیقت، جوان، زندگی را فرایندی طولانی و مداوم از مبارزات کوچک و بزرگ می بیند و به لحاظ غرور و عزت نفس تن به شکست نمی دهد. او در پی افتخار، سربلندی و سرافرازی است و این مهم از مسیر مبارزه با مشکلات، تأمین می شود. بنابراین ازدواج دانشجویی، انگیزه زوجین را متحول نموده اراده هایشان را بر می کشد تا به خود و دیگران اثبات نمایند که می توانند موفق باشند. صداقت دوران جوانی و شرافت دانشجویی، عامل دیگری است که آنها را بر می انگیزد تا به همه میثاق هایشان به ویژه عهد و پیمان با همسر، وفادار بوده آنها را در حد توان خویش، محقق سازند.

از پیامدهای ارتقاء انگیزش، افزایش سعی و تلاش زوج های دانشجو در فعالیت های درسی است. غالبا ازدواج منجر به تحول درسی و آموزشی دانشجویان می شود، زیرا احساس می کنند از نوعی تمرکز فکری برخوردارند و بهتر از گذشته می دانند که چه می خواهند و چه باید بکنند؟ لذا به مرور زمان، پیشرفت محسوسی در روند تحصیلی آنان مشاهده می شود. بعضأ عده ای از آنان، جویای کار و شغل مناسبی هستند و این امر نیز موجب می شود با سرعت و کیفیت بهتری، دوران تحصیل را به پایان برسانند.
 

اگر چه آرامش روحی، پیامد منطقی و طبیعی ازدواج محسوب می شود ولیکن در ازدواج های دانشجویی، آرامش موردنظر، به موقع حاصل می شود، زیرا زوجین در آغاز بهار زندگی همسر اختیار کرده قادرند از حداکثر شور و نشاط جوانی که در اختیار آنهاست، بهره گیرند. آنان، اکنون فرصت های زیادی دارند تا در پرتو اطمینان درونی حاصل از ازدواج، زندگی موفقی را برای خویش طراحی کنند زیرا از توانایی خود و شریک زندگیشان اطمینان دارند و به لطف و عنایت الهی امیدوار بوده با حل اضطراب های دوره جوانی به وسیله ازدواج، همه سرمایه های وجودیشان را برای سازندگی و فردای بهتر به کار گیرند.

اگر ازدواج در سال های بعد از جوانی و با تأخیر انجام شود، باز هم آرامش روانی را به دنبال خواهد داشت، اما فرصت و زمان کمتر و محدودتری برای زوجین باقی می ماند تا از برکات آرامش به دست آمده بهره گیرند. نکته مهم این است که ازدواج به عنوان نقطه عطف زندگی در کدام مرحله از عمر قرار گیرد. اگر در ربع اول زندگی، یعنی آغاز جوانی قرار گیرد، در سه ربع باقیمانده آن، از سرمایه آرامش و اطمینان بهره مندی حاصل خواهد شد و چنانچه در نیمه زندگی واقع شود، فقط در نیم باقیمانده زندگی، از آثار و برکات آن استفاده خواهد شد.

منبع: کتاب دانش خانواده. حسین محمودیان و دیگران. صص 133-136، انتشارات سمت،  اول. 1383.