اندازه گیری هوش معنوی از دید ولمن (بخش دوم)

یافته های ولمن نشان می دهد که با افزایش سن در بعد معنوی بیشتر می شود و سوالات بیشتری را درباره ی معنای زندگی می پرسند.
 

نمره بالا در مولفه دوم (مراقبت)، نشانه ی علاقه به تعمق و تفکر و خوداندیشی بهداشت عمومی و فردی و ارتباط با دیگران است و پرداختن به ورزش های مرسوم آرام سازی است. نمره پایین در این مولفه نشانه استفاده از ورزش های ساده ای مثل پیاده روی و راه رفتن و.... می باشد. این افراد بیشتر تمایل به دنبال کردن فعالیت های شخص خود دارند و از غذا خوردن فقط هدف انرژی زایی را دنبال می کند.
 
نمره بالا در مولفه سوم (ادراک فراحسی)، نشانه کسب آگاهی و اطلاعات خارج از دانش مرسوم است. مثل احساس وجود فردی که فوت کرده و محاوره با او، نمره پایین در این مولفه نشانه استفاده از هوش و توانایی خود برای کسب دانش می باشد.
 
نمره بالا در مولفه چهارم (فعالیت های اجتماعی)، نشانه ی همکاری با دوستان و عضویت در موسسات خیریه و مشاوره با مربیان و راهنمایان معنوی می باشد و نمره پایین در این مولفه نشانه تمایل به خدمات مذهبی به صورت فردی و خانوادگی می باشد، به جای تمایل به صرف وقت و هزینه در مدارس و اجتماع با جمع کوچک خانواده خود راحت هستند.
 

نمره بالا در مولفه پنجم (اندیشمندی)، نشانه ی صرف وقت و هزینه بالا برای مطالعه عوامل معنوی و مذهبی می باشد. این افراد به صورت خاصی درباره ی معنویت سحبت می کنند و تمایل به سوالات سازنده دربارهی تعالیم مذهبی دارند و نمره پایین در این مولفه نشانه، تمرکز فرد بر روی فرضیه ها و فعالیت های شخصی است. این افراد ترجیح می دهند مسایل خاص اجتماعی، سیاسی و اخلاقی را درک کنند و به صورت منطقی با مسایل رویه رو شوند و تمرکز بر دیدگاه های عقلانی و تجربی در دنیا دارند.
 
نمره بالا در مولفه ششم (ضربه روحی)، نشانه مواجهه ی شخصی با درد و رنج روحی و جسمی می باشد که این تجربه می تواند برای خود فرد باشد یاشاهد رنج کشیدن یکی از نزدیکانش باشد، کسانی که در این مولفه نمره بالا می آورند اغلب، اهمیت مرگ یا بیماری را در یک حادثه فرعی مشاهده کرده اند و نمره پایین در این مولفه نشانه، عدم مواجهه ی شخصی با درد و رنج خود و یکی از نزدیکان فرد می باشد. ممکن است فرد با درد و رنج دیگران همدردی کند ولی علاقه ای به این کار نداشته باشد.
 
نمره بالا در مولفه هفتم (معنویت کودکی)، نشانه داشتن فعالیت ها و تجارب معنوی همراه با خانواده در کودکی می باشد و با نشانه تمایل به ارائه خدمات مذهبی، فرستادن فرزندان به مکان های مذهبی و... و نمره پایین نشانه ی نداشتن فعالیت ها و تجارب معنوی در کودکی همراه با خانواده می باشد. در خانواده های این افراد ممکن است اعمالی مثل رفتن به مکان های مذهبی در روزهای تعطیل و... وجود داشته باشد، اما این اعمال بیشتر جنبه فرهنگی و اخلاقی دارند تا جنبه معنوی.
 

به جز پرسشنامه ی ماتریس روانی ولمن، آزمون های دیگری مثل منیاس ۱۷ سوائی هوش معنوی (SIs ناسل، ۲۰۰۴) و پرسشنامه ۱۸۰ سوالی شخصیت معنوی )SP اسمیت، ۲۰۰۲) و پرسشنامه ۸۰ سوالی هوش معنوی؟ SQQ اسمیت، ۲۰۰۵) و پرسشنامه ۹۷ سوالی هوش معنوی (ناصری و سهرابی، ۱۳۸۶)، از جمله آزمون هایی هستند که برای اندازه گیری هوش معنوی ارائه شده اند.
 
یکی از معیارهای گاردنر برای هوش منطقی و معتبر این است که تغییر و تحول باید در سر تا سر دوران رشدی نشان داده شود. یافته های ولمن نشان می دهد که در هر هفت مولفه نمرات افراد با افزایش سن، بیشتر می شود، به این معنی که آگاهی آنها، با افزایش سن در بعد معنوی بیشتر می شود و سوالات بیشتری را درباره ی معنای زندگی می پرسند.
 
در سن ۵ سالگی ممکن است این سوال پیش بیاید که چه اتفاقی برای ما می افتد که می میریم، در سن ۸۵ سالگی نیز ممکن است این سوال دوباره تکرار شود، سوال اولی نشان دهنده ی هوش معنوی است یا سوال دومی؟ هر فردی که مسن تر می شود، هوشیاری معنوی پیدا می کند؟
 
به اعتقاد ولمن بهترین روش برای درک هوش معنوی، تغیر و دگرگونی در سرتاسر دوران رشدی است. زندگی شامل تجارب لذت بخش و شادی آفرین و از طرفی غمگین و ناراحت کننده است، این تجارب ما را به زندگی دلگرم و از زندگی دلسرد می کند، با هر یک از این تجارب و استفاده از هوش معنوی، افراد به بلوغ خاصی می رسند که با تغییرات رشدی همراه است.
 

تحقیقات اخیر والمن ارتباط مثبت بین سن و نمرات پرسشنامه معنوی سایکو ماتریکس PSI را نشان داده اند. اهمیت این یافته ها در این است که با دیدگاه دیگر نظریه پردازان هماهنگ است و این بعد از هوش معنوی، همانند هوش عمومی با مجموعه ای از تجارب انسانی مرتبط است.
 
ولمن در پاسخ به این سوال که آیا هر نوع هوشی، اعم از معنوی، هیجانی و... یک صفت تغییر ناپذیر است؟ می گوید: هر نوع هوش را با توجه و رسیدگی و تعلیم و تربیت، در هر زمانی، می توان ارتقاء داد. بیشتر آزمودنی های ولمن - در تدوین پرسشنامه معنوی سایکو ماتریکس - بین ۳۰ تا 60 ساله بودند. این افراد در سنین مختلف نمرات متغیری داشتند، در زمان هایی که یکی از نزدیکانشان بیمار می شد، نمره آنها افزایش می یافت، یعنی این تجربه، باعث افزایش آگاهی معنوی وی می شد و با این که میل و رغبت برای انجام أعمال معنوی به وجود می آورد.
 
یادآوری این مطلب ضروری است که نتایج پرسشنامه معنوی سایکو ماتریکس، ظرفیت معنوی، هوش بالا یا پایین را مشخص نمی کند، این نمرات فقط مشخص کننده روش استفاده افراد از هوش معنوی خودشان است و هر نمره نشان از معنویتی است که خود فرد گزارش می کند، از نظر ولمن همه افراد معنوی هستند.
 
نوبل (۲۰۰۰) روش فکری را عامل مهم در تحول هوش معنوی می داند. واگن (۲۰۰۲)، اعمال معنوی مثل نماز خواندن، دعا کردن، تامل و تفکر در خود، مراقبه و داشتن تجارب عرفانی و معنوی تفکر در موضوعاتی مثل بررسی عقاید شخصی در مسایل مذهبی و معنوی را در رشد هوش معنوی افراد موثر می داند.
 
گوش دادن به ندای درون، کسب آگاهی، استفاده از تجربیات خود در حل مشکلات، از عوامل ایجاد تحول در هوش معنوی می باشند (زوهر و مارشال، ۲۰۰۰، نوبل، ۲۰۰۱).

منبع: کتاب معنویت درمانی. سیدرضا میرمهدی، مجید صفاری نیا و احسان شریفی. صص 44-47، انتشارات آوای نور، سوم. 1396.