علل شب ادراری در کودکان

شب ادراری یک علامت است، نه یک بیماری روانی و متخصصان نظریه های مختلفی برای بیان و توجیه علل آن مطرح کرده اند که بیشترین موارد عنوان شده مربوط به عوامل روانی، شرایط محیطی و مسایل روانشناختی در کودکان و خانواده های آنهاست. طبق تحقیقات انجام شده، در بسیاری موارد بی اختیاری ادراری در اثر روش های نادرست آموزش توالت رفتن اتفاق می افتد. برای مثال آموزش یا زودتر شروع شده و یا دیرتر و یا با حالات هیجانی همراه بوده است.
 

آموزشی که قبل از آمادگی رشدی کودک شروع شود، می تواند موقعیتی را برای ناامیدی والدین، عصبانیت و احتمالا طرد کودک فراهم کند. در همان حال کودک نه تنها این نگرش ها و احساسات والدین را درک می کند، بلکه نسبت به آنها با اضطراب، ناامنی، بدون اعتماد به نفس و با خصومت عکس العمل نشان می دهد.

وجود این روابط نامطلوب بین کودک و والدین که ناشی از این اشتباهات اولیه است، ممکن است انعکاسی از انزجار والدین از انجام کارهای مربوط به دستشویی و پاک کردن کودک یا تشویق به خودکفایی قبل از آمادگی جسمی برای این کار باشد. در مقابل، فقدان آموزش یا آموزشی که دیر شروع شود، ممکن است بیانگر حمایت زیاد از حد والدین و آرزوی مادر به ادامه وابستگی کودک باشد.

همچنین در برخی از خانواده ها که سطح فرهنگ و آگاهی پدر و مادر پایین است، رفتارهای باری به هر جهت و ولنگارانه بسیاری دیده شود؛ به طوری که به کودک یاد نمی دهند و در نتیجه کودک یاد نمیگیرد و عادت نمی کند که در این گونه موارد مرتب و منظم باشد و همانطور که سر سفره یا میز غذا نامرتب و بی نظم حاضر می شود، در مورد دفع ادرار و مدفوع هم به صورت نامرتب رفتار می کند. یا اینکه برخی خانواده ها آنقدر وسواس به خرج داده و کودک را تحت فشار قرار می دهند که کودک ناچار است روزانه به دفعات، برای دفع ادرار به توالت برود و یا زودتر از موعد به دستشویی هدایت می شود که نتیجه آن لجبازی و مقاومت است.

فروید در نظریات خود در خصوص مراحل رشد جنسی می گوید، کودک از خالی کردن مثانه یا رکتوم خود لذت می برد و خواه ناخواه، این حالت با اولین تحریک در کودکان خردسال به وجود می آید؛ و برای اینکه کودک به رسوم اجتماعی و نظم و ترتیب عادت کند، بایستی این لذت از طرف والدین جبران شود. عشق و علاقه ای که بر اثر محبت والدین و اطرافیان در کودک ایجاد می شود، جبران لذت ادرار کردن بی موقع او را می نماید و در نتیجه کودک بی آنکه احساس ناراحتی کند، با رسوم اجتماعی آشنا می شود. بر عکس اگر بدون مهر و محبت والدین، از کودک بخواهیم از لذت خود دست بردارد، نتیجه به طور کلی معکوس می شود و اختلالات روانی و نارسایی های رفتاری از جمله شب ادراری در او بروز می دهد.

والدین کودکانی که مبتلا به شب ادراری هستند، اغلب این حالت را به کلیه های ضعیف و مثانه های کوچک و مواردی از این دست نسبت می دهند، در حالیکه نمی دانند و یا نمی خواهند بدانند که به طور عمده نابسامانی ها و آشفتگی های روانی است که در ایجاد آن دخالت دارد. تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد، بیش از نود درصد از علت های شب ادراری اغلب روانی است و ممکن است فقط ده درصد آن علت جسمانی داشته باشد.
 

- ترس، نگرانی،  تشویش، آشوب درونی
- خصومت با والدین و رنج دادن و به زحمت انداختن آنها
- تمایل به لذت بردن بی قید و شرط از دفع ادرار
- بازگشت به دوران کودکی برای کسب محبت بیشتر از جانب والدین به ویژه زمان تولد نوزاد جدید
- روشی برای کاهش تنش ها و فشارهای روانی ناشی از تمایلات برآورده نشده و ناکامی های منتظره و غیرمنتظره. به عنوان مثال در مواقع روبرویی با ناکامی های تحصیلی در مدرسه.
- تماشای فیلم های ترسناک و هیجانی
- مشکلات میان والدین و مطلوب نبودن روابط خانواده و یا فوت یکی از اعضا
- تغییر محیط عاطفی کودک ( رفتن به مهدکودک)
- اشتیاق فراوان به بازی و نداشتن همبازی
- تغییر محیط زندگی
- تبعیض قایل شدن والدین میان فرزندان
 

از آنجا که عوامل جسمانی به طور معمول از بدو تولد عارض شده و با نارسایی ها و اختلالات روانی همراه هستند، بنابراین با روش های پزشکی و معاینات بالینی باید در جهت تشخیص و معالجه آنها اقدام کرد. به برخی از این علت ها در زیر اشاره شده است:
- وجود ضایعات مغزی
- اختلالات دستگاه عصبی، تکامل نیافتن و عدم رشد بعضی از بخش های آن
- وجود صرع در کودکان
- خستگی مفرط و خواب عمیق
- مسمویت و عفونت
- بیماری های فشارخون و دیابت
- فشارهای وارد شده بر ستون فقرات و نخاع
- و همچنین داشتن سابقه خانوادگی تا حدودی در بروز این مساله نقش آفرینی می نماید.
 

به هر روی، شب ادراری موجب بروز مشکلات فراوانی برای کودک و خانواده او می شود؛ به طوری که والدین در مواجهه با رختخواب خیس کودک، رفتارهای نامناسبی از خود بروز می دهند و کودک نیز به نو به خود از لباس آغشته به ادرار، احساس شرمساری می کند و از رابطه نامطلوبی که میان او والدینش ایجاد شده رنج می برد. و دانستیم که یکی از مشکلات شب ادراری نشانه اختلالات هیجانی زیر بنایی است و معمولا اظهاری جهت تقاضای عشق و علاقه از سوی کودک به والدین است که به شکل گریستن از طریق مثانه اتفاق می افتد.

بنابراین لازم است والدین اقدامات لازم را برای کاهش اضطراب های کودک با تغییر احساسات و نگرش های او و همچنین بهبود اوضاع روانی خود، صورت دهند تا بتوانند صلح و آرامش را در خانه پررنگ و رونق تر کنند و واضح است که نقش روانشناسان و متخصصان در درمان این کودکان تا چه اندازه ضروری و اجتناب ناپذیر است.

نویسنده: افسانه احمدی