خستگی مفرط چیست و برای رهایی از آن چه می توان کرد؟
خستگی مفرط یک مشکل رایج است که شامل احساس خستگی بسیار زیاد فیزیکی و روانی می شود.خستگی مفرط فیزیکی و روانی با هم تفاوت دارند، اما معمولا با هم رخ می دهند. خستگی بیش از حد فیزیکی در طولانی مدت، می تواند منجر به خستگی روانی شود.
کم خوابی اگر ادامه دار شود، می تواند منجر به خستگی مفرط شود، و بر اساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، از هر 3 آمریکایی 1 نفر دچار کم خوابی است. می دانیم که میزان خواب کافی برای بزرگسالان بالای 18 سال، 7 تا 8 ساعت در روز است.
کم خوابی می تواند منجر به چندین مشکل سلامتی برای بدن شود:
دیابت
فشار خون بالا
بیماری های قلبی
اضافه وزن
افسردگی
کم خوابی می تواند انسان را از انجام دادن وظایفش باز دارد. بیدار شدن در صبح ها را نیز سخت می کند. هنگامی که امنیت دیگران، برای مثال در جاده، را به خطر بیاندازد، تبدیل به یک نگرانی عمومی می شود.
در موارد جدی، فردی که دچار کم خوابی باشد، ممکن از علائمی شبیه به مسمومیت از خود نشان دهد.
انواع خستگی مفرط
خستگی مفرط انواع متفاوتی دارد.خستگی فیزیکی
فردی که دچار این نوع خستگی باشد، انجام کارهایی که پیش از این انجام میداده، مثل بالا رفتن از پله ها را بسیار سخت می داند.این نوع خستگی شامل ضعف ماهیچه ها می شود. در تشخیص این بیماری از آزمایش قدرت استفاده می شود.
خستگی روانی
تمرکز بر کارها و ادامه انجام وظایف برای فرد بسیار سخت می شود.فرد ممکن است احساس خواب آلودگی کند، یا بیدار ماندن در هنگام کار برایش دشوار باشد.
خواب آلودگی یا خستگی مفرط؟
احساس خواب آلودگی زمانی حس می شود که فرد خواب کافی و مناسب دریافت نکرده باشد، و یا هنگامی که کمبود انگیزه وجود داشته باشد.همچنین می تواند نشانه یک وضعیت پزشکی باشد که با خواب تداخل دارد، مثل آپنه خواب یا سندرم پای بی قرار.
خواب آلودگی معمولی بیشتر کوتاه مدت است. خواب آلودگی و بی حالی معمولا می تواند با دریافت خواب منظم و کافی رفع شود.
خستگی و مخصوصا خستگی مفرط، معمولا مربوط به یک وضعیت پزشکی یا مشکل سلامتی می شود. همچنین می تواند مربوط به وضعیت مزمن خودش به نام myalgic encephalomyelitis یا سندرم خستگی مزمن باشد.
دلایل خستگی مفرط
خستگی با بسیاری از بیماری های در ارتباط است.1. مشکلات سلامتی روانی
خستگی می تواند ناشی از استرس، داغداری و اندوه، اختلالات غذایی، سوء مصرف الکل، سوء مصرف مواد مخدر، اضطراب، تغییر محل زندگی، ملالت و طلاق باشد.می تواند همراه با افسردگی بالینی و یا خود افسردگی به وجود بیاید، یا به دلیل مشکلات مربوط به آن مثل بی خوابی باشد.
2. غدد درون ریز و متابولیک
شرایطی مانند بارداری، بیماری کوشینگ، بیماری کلیوی، مشکلات الکترولیتی، دیابت، کم کاری تیروئید، کم خونی و بیماری کبد، همگی می توانند منجر به خستگی مفرط شوند.3. داروها و درمان ها
برخی داروهای ضد افسردگی، ضد فشار خون، استاتین ها، استروئیدها، ضد حساسیت ها، ترک داروها، آرام بخش ها و داروهای ضد اضطراب، می توانند منجر به خستگی مفرط شوند.تغییر دوز داروها یا ترک آن ها نیز می تواند دلیل دیگری بر خستگی باشد.
4. بیماری های قلبی و ریوی
عفونت ریه، اختلال ضربان قلب، آسم، بیماری مزمن انسداد ریه، بیماری دریچه های قلب، بیماری قلبی و عروقی، نارسایی احتقانی قلب، بیماری ریفلاکس معده به مری، ریفلاکس اسید، بیماری التهاب روده، و بیماری های دیگر قلبی، ریوی و گوارشی، همه می توانند موجب خستگی مفرط شوند.5. مشکل خواب
کار کردن تا دیر وقت، شیفت شب، بی خوابی به خاطر سفر طولانی با هواپیما، آپنه خواب، حمله خواب، بی خوابی و رفلکس آزوفاژیت می توانند باعث خستگی مزمن شوند.6. مواد شیمیایی
کمبود ویتامین، کمبود مواد معدنی، مسمومیت و نوشیدن بیش از حد نوشیدنی های الکلی یا کافئین دار، می تواند خواب را مختل کند، مخصوصا اگر مصرف آن ها بسیار نزدیک به زمان خواب صورت بگیرد.7. بیماری ها و درمان های مختلف
سرطان، شیمی درمانی، سندرم خستگی مزمن، پرتو درمانی، فیبرومیالژیا، لوپوس سیستمیک، آرتریت روماتوئید، چاقی، خونریزی زیاد و تضعیف سیستم ایمنی بدن می تواند منجر به خستگی مفرط شود.خستگی همچنین می تواند نشانه عفونت باشد. برخی از عفونت هایی که باعث خستگی زیاد می شوند شامل: مالاریا، سل، مونونوکلئوز عفونی، سیتومگالوویروس، ایدز، آنفولانزا و هپاتیتیپ و بسیاری عفونت های دیگر.
8. درد مزمن
بیمارانی که از درد مزمن رنج می برند، معمولا در طول شب چندین بار از خواب بیدار می شوند. معمولا این افراد هنگامی بیداری، بسیار خسته و دچار کمبود استراحت هستند، و نمی توانند خوب بخوابند.ترکیب درد و کم خوابی می تواند باعث خستگی مداوم شود.
برخی بیماری ها که درد اصلی ترین نشانه آن است، مثل فیبرومیالژیا، می تواند منجر به بیماری های دیگر مثل آپنه خواب شود.
این مورد باعث بد تر شدن نشانه های خستگی مفرط می شود. در یک تحقیق در مورد فیبرومیالژیا و خواب، نیمی از کسانی که از فیبرومیالژیا رنج می بردند، دچار آپنه خواب نیز بودند.
9. اضافه وزن یا کمبود وزن
اضافه وزن به دلایل زیادی باعث خستگی می شود. این افراد وزن بیشتری را حمل می کنند، که همین باعث درد عضلات و مفاصل نیز می شود.به همین خاطر بیشتر در معرض بیماری هایی مثل دیابت یا آپنه خواب قرار دارند، که در آن ها خستگی از نشانه های اصلی است.
افرادی که کمبود وزن دارند نیز بسته به شرایطشان به راحتی می توانند دچار خستگی شوند. اختلال غذایی، سرطان، بیماری مزمن، و تیروئید بیش فعال، می توانند باعث کاهش وزن و خستگی بیش از حد شوند.
10. فعالیت خیلی کم یا خیلی زیاد
فردی که احساس خستگی می کند، احتمالا از ورزش دور کند، و ورزش کم می تواند باعث خستگی بیشتر بشود.همچنین خستگی می تواند بعد از فعالیت طولانی و شدید ذهنی یا فیزیکی، بر افراد سالم نیز تاثیر گذار باشد. کار کردن یا بیدار ماندن برای مدت طولانی بدون استراحت، مخصوصا در زمان رانندگی، می تواند خطر اشتباه و تصادف را بالا ببرد.
علائم خستگی مفرط
مهم ترین نشانه خستگی مفرط را می توان فرسودگی از فعالیت بدنی یا روانی دانست.فرد پس از خوابیدن یا استراحت، احساس سرزندگی نخواهد کرد. انجام دادن فعالیت های روزانه مثل کار، کارهای خانه، و مراقبت از دیگران برای او سخت می شود.
نشانه ها و علائم خستگی مفرط می تواند فیزیکی، روانی یا احساسی باشد.
علائم معمول خستگی مفرط را در ادامه نام می بریم:
عضلات دردناک
بی تفاوتی و بی انگیزگی
خواب آلودگی در طول روز
دشواری در تمرکز یا یادگیری کارهای جدید
مشکلات دستگاه گوارش مثل التهاب، درد شکمی، یبوست و اسهال
سردرد
آزردگی و یکسان نبودن خلق و خو
کند پاسخ دادن
مشکلات بینایی مثل تاری دید
این علائم با فعالیت بیشتر نشان داده می شوند. ممکن است آن ها را چند ساعت یا یک روز پس از فعالیت مشاهده کنید.
تشخیص خستگی مفرط
به دلیل متفاوت و زیاد بودن و غیر مشخص بودن علائم و نشانه ها، تشخیص این بیماری کمی سخت است.پزشک شاید سوالاتی در ارتباط با موارد زیر بپرسد:
شدت و کیفیت خستگی
الگوی خستگی، مثلا زمان هایی از روز که نشانه ها بیشتر یا کمتر هستند، و یا این که چرت زدن کمکی می کند یا خیر.کیفیت خواب شامل حالت احساسی، الگوی خواب و سطح استرس
برای کمک به تشخیص بهتر، باید ساعات خواب روزانه و میزان بیدار شدن از خواب در شب یادداشت شود.پزشک ممکن است برای بررسی علائم بیماری یک آزمایش بدنی بگیرد، و راجع به درمان ها از بیمار سوال کند.
دیگر عواملی که باید در نظر گرفته شود شامل عفونت های فعلی یا اخیر است، و حوادثی که ممکن است باعث خستگی شود، مثل زایمان، تحت عمل جراحی بودن، یا گذراندن دوره نقاهت بیماری یا مصدومیت شدید.
همچنین دکتر ممکن است درمورد عادت ها و سبک زندگی سوال بپرسد. عادت هایی مثل رژیم غذایی، مصرف کافئین، مصرف دارو، مصرف الکل و الگوی کار و خواب.
آزمایش های تشخیص
این آزمایش ها می توانند به تشخیص دلیل اصلی خستگی مفرط کمک کنند.تست ادرار، اسکن تصویری، پرسشنامه های سلامت روانی و آزمایش خون، ممکن است بسته به علائم، ضروری باشند.
این آزمایشات می توانند به مشخص شدن دلایل فیزیکی مثل، عفونت، مشکلات هورمونی، کم خونی، مشکلات کبدی یا کلیوی کمک کنند.
همچنین ممکن است برای تشخیص اختلال خواب، از شما تست خواب گرفته شود.
اگر بیماری خاصی تشخیص داده شود، آن را درمان خواهند کرد. برای مثال کنترل دیابت می تواند به رفع مشکلات خستگی مفرط کمک کند.
درمان
برای درمان موفقیت آمیر خستگی مفرط، باید اول دلیل اصلی آن را پیدا کرد.از دلایل اصلی خستگی می توان این موارد را نام برد:
کم خونی
آپنه خواب
قند خون کنترل نشده
تیروئید کم کار یا پر کار
عفونت
چاقی
افسردگی
ریتم قلبی غیر معمول
درمان مناسب این بیماری ها می تواند به کاهش خستگی نیز کمک کند.
یوگا، درمان رفتار شناختی و ذهنیت
در یک تحقیق، مبتلایان به ام اس که به مدت دو ماه تحت آموزش مدیتیشن ذهنی بودند، گزارش کردند که خستگی، اضطراب و افسردگی در آن ها کاهش یافته، و کیفیت زندگی آن ها بهتر شده است.یک تحقیق درباره فواید یوگا، بهبود علائم خستگی و کیفیت خواب در مبتلایان به سرطان را گزارش داد. این برنامه 4 هفته ای شامل حالت قرار گیری، مدیتیشن، تنفس و برخی تکنیک های دیگر بود.
درمان خانگی خستگی مفرط
در ادامه چند نکته برای غلبه بر خستگی مفرط را بیان خواهیم کرد.خواب
خواب با کیفیت یک بخش مهم در غلبه بر خستگی است. برای تمرین خواب خوب:سعی کنید هر روز و حتی در روزهای تعطیل، در یک ساعت خاص به خواب رفته و در یک ساعت خاص از خواب بیدار شوید.
دمای اتاق را در دمای مناسب تنظیم کنید. هر چه سردتر باشد بهتر است. پیشنهاد می شود که دمای اتاق بین 15.5 تا 19.4 درجه سانتی گراد باشد.
اتاق باید تاریک و ساکت باشد.
از یک ساعت پیش از خواب به موبایل و تلویزیون نگاه نکنید، چرا که این کار می تواند بر عملکرد مغز و کیفیت خواب تاثیر بگذارد.از 90 دقیقه یا دو ساعت پیش از خواب چیزی نخورید.
هنگامی که نزدیک به زمان خواب می شوید، کم کم ذهنتان را آرام کنید. دوش آب گرم بگیرید و به موسیقی آرام گوش دهید تا ذهن تان از افکار نگران کننده دور شود.
نوشتن خاطرات پیش از خواب نیز می تواند موثر باشد.
عادت های خوردن و نوشیدن
رژیم غذایی می تواند بر سطح خستگی یا پر انرژی بودن ما تاثیر داشته باشد.در طول روز وعده های غذایی کوچک بخورید.
میان وعده های کم شکر بخورید.
از خوردن غذاهای مضر خود داری کنید و به سمت رژیم مناسب و معتدل پیش بروید.
زیاد از میوه ها و سبزیجات تازه استفاده کنید.
نوشیدنی های کافئین دار یا الکلی را کم مصرف کنید و یا از آن ها بپرهیزید. از خوردن کافئین در عصر ها خود داری کنید.
فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم می تواند به کاهش خستگی مفرط و بهبود خواب کمک کند.اما کسانی که برای مدتی فعالیت جسمی نداشته اند، باید کم کم شروع به ورزش نمایند.
در این مورد یک دکتر یا متخصص علوم ورزشی می تواند به شما کمک کند. در زمانی از روز ورزش کنید که بهره وری شما بالا باشد.
استراحت در زمان رانندگی
اگر راننده هر یک از موارد زیر را انجام دهد، باید کمی استراحت کرده و یا جای خود را به راننده ای دبگر بسپارد.خمیازه کشیدن و چشمک زدن
به یاد نیاوردن چند کیلومتر قبلی که رانندگی کرده اند
رد شدن از خروجی ها
رد شدن از روی خطوط
رانندگی روی نوارهای کنار جاده
دشواری در حفظ تمرکز
اگر خستگی مفرط و خواب آلودگی بر زندگی روزمره شما تاثیر گذاشته است، و هیچ یک از نکات بالا نتوانسته در رفع آن به شما کمک کند، باید حتما به پزشک مراجعه کرده و از او کمک بگیرید.
منبع: سایت نظارت بر خانواده
