آنچه از استرس پس از سانحه باید بدانید

ﺗﺠﺎرب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺒﻮب هم ﻣﻰ‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ استرس پس از سانحه یا PTSD شود.
 

استرس پس از سانحه یا PTSD به اﺧﺘﻼﻟﻰ گفته می شود ﮐﻪ برخی از اﻓﺮاد ﺑﻌﺪ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯾﮏ ﺣﺎدثه ی ﺷﮑﻪ ﮐﻨﻨﺪه، ﺗﺮﺳﻨﺎک ﯾﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺑﻪ آن دﭼﺎر ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻃﺒﯿﻌﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﺳﯿﺐ زا اﺣﺴﺎس ﺗﺮس ﮐﻨﯿﺪ. اﯾﻦ ﺗﺮس ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺴﯿﺎرى از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺛﺎﻧﻮى در ﺑﺪن ﺑﺮاى ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺧﻄﺮ در آﯾﻨﺪه اﺳﺖ.

اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ «ﻣﺒﺎرزه-ﯾﺎ-ﮔﺮﯾﺰ» واﮐﻨﺶ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﯾﮏ ﺷﺨﺺ از آﺳﯿﺐ اﺳﺖ. ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﭘﺲ از آﺳﯿﺐ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﻰ از واﮐﻨﺶ‌ﻫﺎ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻰ‌ﮐﻨﻨﺪ، در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺴﯿﺎرى از اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﻰ از ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎى آن ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻰ‌ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺸﮑﻼت را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻰ‌ﮐﻨﻨﺪ، اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه شده‌اند. این افراد معمولاً ﺣﺘﻰ زﻣﺎﻧﻰ که دﯾﮕﺮ در ﺧﻄﺮ نیستند باز هم اﺣﺴﺎس اﺳﺘﺮس ﯾﺎ ﺗﺮس دارند.
 

ﻫﺮﮐﺴﻰ در ﻫﺮ ﺳﻨﻰ ممکن است ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ استرس پس از سانحه یا PTSD ﺷﻮد. اﯾﻦ موضوع بیشتر در میان ﺟﺎﻧﺒﺎزان ﺟﻨﮓ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺧﺸﻮﻧﺖ، ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده، ﺗﺼﺎدﻓﺎت وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ، ﺑﻼﯾﺎى ﻃﺒﯿﻌﻰ، ﺣﻤﻼت ﺗﺮورﯾﺴﺘﻰ اتفاق می‌افتد. ﻫﻤﻪ اﻓﺮادِ دارای استرس پس از سانحه یا PTSD دﭼﺎر ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﻧﺸﺪه‌اﻧﺪ. ﺑﻌﻀﻰ ﺗﺠﺎرب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺒﻮب هم ﻣﻰ‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ استرس پس از سانحه یا PTSD شود.
 

ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎی اختلال PTSD در ﻣﺪت 3 ﻣﺎه اول پس از ﺣﺎدﺛﻪ‌ی آﺳﯿﺐ‌زا آﻏﺎز ﻣﻰ ‌ﺷﻮند. اﻣﺎ ﮔﺎﻫﻰ اوﻗﺎت ممکن است نشانه‌ها دﯾﺮﺗﺮ خود را نشان دهند. ﻋﻼﯾﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑﺮاى استرس پس از سانحه یا PTSD، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﺎه ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﻰ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‌اى ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﮑﺮد در رواﺑﻂ ﯾﺎ ﮐﺎر اختلال اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ. دوره‌ی ﺑﯿﻤﺎرى استرس پس از سانحه از ﻓﺮدى ﺑﻪ ﻓﺮد دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﯾﮏ دﮐﺘﺮ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى رواﻧﻰ دارد، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ رواﻧﭙﺰﺷﮏ و ﯾﺎ رواﻧﺸﻨﺎس، ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ.
 

- ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺠﺪد در نشانه‌ها: ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﭙﺶ ﻗﻠﺐ ﯾﺎ ﻋﺮقﮐﺮدن. ﺧﻮابﻫﺎى ﺑﺪ یا اﻓﮑﺎر ﺗﺮﺳﻨﺎک.

- ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺟﺘﻨﺎب : مانند دور ﻣﺎﻧﺪن از ﻣﮑﺎن ﻫﺎ، روﯾﺪادﻫﺎ، و ﯾﺎ اﺷﯿﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﯾﺎدآور ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. یا اﺟﺘﻨﺎب از اﻓﮑﺎر ﯾﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ آﺳﯿﺐزا.

- ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻧﮕﯿﺨﺘﮕﻰ و واﮐﻨﺶ: مانند ﺑﻪ راﺣﺘﻰ از ﺟﺎﭘﺮﯾﺪن «اﺣﺴﺎس ﺗﻨﺶ ﯾﺎ ﺑﺮ ﻟﺒﻪ ﭘﺮﺗﮕﺎه ﺑﻮدن.» دﺷﻮارى در ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ، ﻃﻐﯿﺎن ﺧﺸﻢ.

- ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻧﺸﺎﻧﻪ شناختی و خلقی: مانند ﻣﺸﮑﻞ در ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدن وﯾﮋﮔﻰ‌ﻫﺎى اﺻﻠﻰ ﺣﺎدﺛﻪ آﺳﯿﺐ زا. اﻓﮑﺎر ﻣﻨﻔﻰ در ﻣﻮرد ﺧﻮدش ﯾﺎ ﺟﻬﺎن. اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺤﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه ﯾﺎ ﺳﺮزﻧﺶ. از دﺳﺖ دادن ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌ﻫﺎى ﻟﺬتﺑﺨﺶ.
 

ﺑﺮﺧﻰ اﻓﺮاد مبتلا به این اختلال در ﻋﺮض 6 ﻣﺎه ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻰ‌ﯾﺎﺑﻨﺪ. در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ دﯾﮕﺮ ﻋﻼﯾﻤﻰ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ‌ﻣﺎﻧﺪ. در ﺑﺮﺧﻰ اﻓﺮاد وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰﻣﻦ در ﻣﻰ‌آﯾﺪ (ﻣﺪاوم ﻣﻰ ﺷﻮد) و گاه این موضوع به قدری حاد می‌شود که عملاً قابل درمان نیستند.
 

ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ممکن است واﮐﻨﺶ‌ﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪى ﺑﻪ آﺳﯿﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎى آﻧﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻧﺒﺎﺷﺪ. در ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ (ﮐﻤﺘﺮ از 6 ﺳﺎل) اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎ ﻣﻰ‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ: ﺧﯿﺲ ﮐﺮدن رﺧﺘﺨﻮاب ﭘﺲ از ﯾﺎدﮔﯿﺮى اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﻟﺖ. ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ تکلم ﯾﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ در ﺻﺤﺒﺖﮐﺮدن. ﺑﺮون رﯾﺰى ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﺮﺳﻨﺎک در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﺎزى. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل ﭼﺴﺒﯿﺪن ﺑﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن دﯾﮕر. ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن مبتلا به استرس پس از سانحه یا PTSD ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎﯾﻰ شبیه به ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻧﺸﺎن ﻣﻰ‌دﻫﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رﻓﺘﺎرﻫﺎى ﻣﺨﺮب، ﺑﻰ اﺣﺘﺮاﻣﻰ، و ﯾﺎ اﺧﻼﻟﮕﺮاﻧﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ. ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاى آﺳﯿﺐ ﻧﺪﯾﺪن ﯾﺎ ﻧﻤﺮدن اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﮑﺎر اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﯾﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
 

افراد مبتلا به این اختلال باید ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺳﻼﻣﺖ روان مجرب درﻣﺎن ﺷﻮد. روش‌های درﻣﺎن اﺻﻠﻰِ این بیماری عبارتند از: روان درﻣﺎﻧﻰ (ﮔﻔﺘﺎر درﻣﺎﻧﻰ)، دارو درمانی، و ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی. باید توجه داشت که روش درمان ﻫﺮ فرد مبتلا به استرس پس از سانحه یا PTSD متفاوت است. و اختلال PTSD ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻰ ﮔﺬارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾن درﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﯾﮏ ﺷﺨﺺ مبتلا به استرس پس از سانحه یا PTSD ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاى دﯾﮕﺮى ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ. به همین خاطر افراد مبتلا به استرس پس از سانحه یا PTSD بهتر است ﺑﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺳﻼﻣﺖ روان ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ درﻣﺎن را ﺑﺮاى ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎﯾﺸﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب