مسیح استرآبادی
در سال 1193 ق . قاضي سعيد استر آبادي فرزند ملا آقا بابا صاحب فرزندي شد كه وي را ((مسيح )) نام نهاد. مسيح نوباوه در خانه اي ديده به جهان گشود كه نهر جوشان دانش و تقوا در آن جاري و سايه همت و تلاشي خستگي ناپذير در پي گسترش انديشه هاي اسلامي بر آن حاكم بود. وي تحت عنايت ويژه پدري فاضل و تربيت مادري مومن و پاك سرشت ، نشو و نما يافت و از اوان كودكي با نغمه توحيد آشنا شد.
گروه : علوم انساني
رشته : الهيات و معارف اسلامي
تحصيلات رسمي و حرفه اي : از هفت سالگي تمرينهاي ديني و آموزش حكمت براي اين فرزند صالح در نظر گرفته و در همين دوران به خواندن نماز فرا خوانده شد تا اين فريضه ديني بنيانهاي عقيدتي را در روان وي سامان دهد. برنامه هاي تربيتي كه به هنگام پرورش وي دنبال مي شد موجب گرديد كه مسيح نوجوان انديشمند خويش را در چشمه ارزشها شستشو دهد و از نور معنويت بهره مند شود. وي كه از همان دوران كودكي بر اثر اين شيوه تربيتي به مكارم و فضايل علاقه مند شده بود پس از آنكه از محضر پدر فاضل و وارسته خويش خوشه هايي از خرمن دانش برچيد با ارشاد پدر به مدرسه علوم ديني زادگاهش استر آباد پا نهاد و مقدمات دروس حوزوي را با شوق زياد و استعداد شگفت آموخت . پس از آن بار سفر بست و براي تكميل آموخته هايش خانواده را به قصد قم ترك نمود و در جوار بارگاه مقدس حضرت فاطمه معصومه (س ) رحل اقامت افكند.حوزه درسي فقيه نامدار و دانشور پرآوازه جهان تشيع ، ميرزاي قمي بسان چشمه اي جوشان اين تشنه معرفت را به سوي خويش جذب كرد و ميرزا مسيح در طول سالهاي اقامت خويش در قم از اين استوانه فقاهت در رشته هاي فقه ، اصول ، حديث ، درايه و رجال بهره برد و در اندك مدتي جزو شاگردان برجسته ميرزاي قمي قلمداد گرديد.
وقايع ميانسالي : مردم مسلمان تهران با هدايت علماي شيعه و فتواي ميرزا مسيح استرآبادي مجتهد در روز ششم شعبان 1244 ق . در مسجد جامع شهر اجتماع كردند و از اين كانون توحيد و تقوا به سوي لانه فساد گريبايدوف روانه شدند تا حكم اسلام و فتواي ميرزا مسيح را مبني بر آزاد نمودن زنان مومن از دست سفير شقي و بدرفتار، به اجرا درآوردند. هدف ميرزا مسيح در اين ماجراي شكوهمند تنها موضوع چند زن گرجي و مشابه آن نبود بلكه مساله اصلي بقاي اسلام بود و نفي هر گونه سلطه و تجاوز. هنگامي كه گروهي از شيعيان در منزل خويش آسايش ندارند و كارگزاران قاجار هم ذليلانه به چنين آشفتگي تن داده اند براي روحاني برجسته اي چون ميرزا مسيح تكليفي بالاتر از اين قيام وجود ندارد.جمعيتي كه به فرمان ميرزا مسيح از مسجد جامع به سوي سفارت روس حركت كرد در آغاز بيش از هزار نفر نبود ولي وقتي به در سفارت رسيدند رقم آنان به صد هزار نفر بالغ گرديد. آنان با خشم و هيجان ، خواسته بر حق و منطقي خود را مبني بر آزاد سازي زنان مطرح كردند اما گريبايدوف به جاي بردباري در مقابل مسلمانان خروشان دستور داد تا به وسيله تيراندازي جواب آنها را بدهند. بر اثر اين تيراندازي نوجوان 14 ساله اي كه بين جمعيت بود به شهادت رسيد! مردم خشمگين جسد او را به مسجدي در آن حوالي برده ، بر سر نعشش به سوگواري پرداختند و براي گرفتن انتقام به سوي سفارت يورش بردند و با هجوم دسته جمعي در سفارت را باز كردند و با افراد سفارت درگير شدند. بر اثر اين نبرد خونين كه در يك طرف گروهي مهاجم و مسلح و در سوي ديگر عده اي مسلمان معتقد بودند 80 نفر از مردم در راه دفاع از حق و ايستادگي در مقابل تجاوز و اجراي حكم اسلامي و عملي ساختن فتواي مجتهدي مبارز به شهادت رسيدند و 38 نفر از ساكنان سفارت كشته شدند كه در بين آنان جنازه گريبايدوف ديده مي شد. . البته از سوي تزار روس درخواست شده بود كه رهبر قيام (ميرزا مسيح ) دستگير و تبعيد شود كه متاسفانه دربار تصميم تبعيد ميرزا مسيح گرفت . وقتي خبر تبعيد ميرزا مسيح در تهران پيچيد بار ديگر توفاني از خشم مردم برانگيخته شد.تظاهرات وسيعي صورت گرفت و موج انسانها از معابر و خيابانها به راه افتادند و مخالفت خود را با اين برنامه اعلام كردند. مزدوران قاجاريه به جاي عملي ساختن خواسته مردم ، به حملات وحشيانه اي عليه آنان پرداخته ، به ضرب و جرح مسلمانان اقدام كردند. سرانجام در هشتم صفر 1245 ق . ميرزا مسيح را به مسجد شاه (مسجد امام خميني كنوني ) در تهران آوردند و وي را مجبور ساختند تا در انظار عمومي با مريدان و خانواده خود وداع كند، اما به دليل خشم و اعتراض اهالي تهران در آن روز موفق نشدند ميرزا مسيح را به تبعيد بفرستند و اين ماجرا چند روزي به تعويق افتاد و در روز بيستم صفر 1245 ق اين مجتهد خيرانديش شهر تهران را به مقصد عتبات عاليات ترك كرد. وي در يكي از آثار خود به ماجراهاي سخت و سراسر رنج دوران تبعيد اشاره دارد.
زمان و علت فوت : بارقه معنوي بارگاه مقدس حضرت امام حسين عليه السلام و انوار ملكوتي مرقد مطهر حضرت علي عليه السلام در نجف چنان آرامش و اطمينان خاطري را براي ميرزا مسيح استرآبادي فراهم ساخت كه در پرتو آن توانست تحقيقات علمي خود را گسترش داده ، آثاري نيك را به انجام رساند. ولي ضعف بينايي و روي آوردن امراض و تشنجات و ناامني حاكم بر عراق سبب شد كه وي مدتي پس از اين در بستر بيماري افتد و سرانجام در سال 1263 هجري دار فاني را وداع گويد و به سوي سراي باقي بشتابد.آري ! ميرزا مسيح مظلومانه دور از ياران سالهاي گذشته اش ، اما در كنار ديگر ياوراني آسماني جان سپرد و فقيه بلند آوازه شيخ محمد حسن نجفي مولف كتاب جواهرالكلام و تني چند از علماي مشهور نجف بر پيكرش نماز گزاردند و آن مرحوم را با شكوه خاصي در يكي از حجره هاي طرف بالا سر صحن حضرت اميرالمومنين عليه السلام دفن كردند.
مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : از افتخارات بزرگي كه نصيب ميرزا مسيح استرآبادي مجتهد شد، اين بود كه به رغم اختلافات و فشار ناشي از سلطنت سلسله قاجار و دخالت بيگانگان در امور كشور و نيز اوضاع پريشان و آشفته آن روز، با شخصيتها و دانشوران نامداري معاصر بود كه هر يك پرتوافشان محافل علمي بوده اند. ميرزا مسيح كه انساني وارسته ، زهد پيشه و ساده زيست بود در نخستين روزهاي ورود به تهران تنها به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع شهر اكتفا كرد و در ضمن آن به نشر احكام دين و پاسخگويي به مشكلات فقهي مردم پرداخت . وي اوضاع محرومان را مورد بررسي قرار مي داد، در حل گرفتاريهاي شيعيان از هيچ كوششي دريغ نداشت و در حد توان جامعه مسلمين را مراقبت و نظارت مي كرد و اگر در جايي خلاف يا رفتار ناروايي مي ديد و يا متوجه مي شد كه احكام اسلامي ناديده انگاشته مي شود چون تندر مي غريد و با حركتي مديرانه به مقابله و اصلاح آن مي پرداخت و از اين طريق فرهنگ جامعه را تصحيح مي نمود.
ساير فعاليتها و برنامه هاي روزمره : ميرزا مسيح استرآبادي علاوه بر تسلط كامل بر اصول و قواعد كلي فقه و منابع ديني ، وضع موجود و حدود موضوعات و زمينه ها را مي شناخت و مقتضيات زمان و مكان از نظرش دور نبود. چنين ويژگي افزون بر خوشخويي ، صيانت نفس و تواضع وي موجب گرديد تا مومنان چون پروانه بر گردش جمع شده ، از محضرش استفاده كنند رفته رفته در پي اصرار گروهي از طالبان و شيفتگان علوم ديني حوزه درسي تشكيل داد و در اثر تقاضاي فراوان مردم رساله علميه خود را انتشار داد و بسياري از مردم تهران و حتي ساكنان نقاط شمالي و غرب كشور ايشان را به عنوان مرجع تقليد خويش شناختند. پس از مدتي اعتبار علمي و اجتماعي ، نفوذ اخلاق و رفتارش در قلوب مردم چنان بود كه به عنوان بارزترين و ارجمندترين مجتهد تهران شناخته شد .
شاگردان : ميرزا مسيح استرآبادي در تهران علاوه بر آنكه در مقام مرجع تقليد و مجتهدي پرآوازه به امور شرعي و اجتماعي مردم مشغول بود از پرورش شاگردان غافل نبود و حوزه درسش پررونق بوده است . 1- حاج ميرزا نصرالله مشهدي (تربتي ) (متوفي 1298 ق ) 2- حاج ميرزا احمد ساوجي (متوفي 1305 ق ) 3- مولانا عبدالرحمن شيخ الاسلام (متوفي 1290 ق )
--------------------------------------------------------------------------------
آثار :
1 المصباح
ويژگي اثر : كتابي است به زبان عربي در خصوص مسائل فقهي كه در سال 1262 ق در تهران چاپ سنگي شده است
2 رساله علميه
ويژگي اثر : ايشان رساله اي براي استفاده عموم مقلدان به رشت تحرير درآورد كه از لحاظ استحكام مضامين ، كاوشهاي علمي و استناد به منابع روايي و كتب فقها و محدثان گذشته در خور توجه صاحبان فضل است . البته گويا ميرزا مسيح نخست رساله اي درباره احكام فقهي نوشته و سپس آن را تغيير داده و با مسائل جديدتر تنظيم كرده است . المصباح لطريق الفلاح )): نسخه اي از اين رساله با چاپ سنگي در كتابخانه چهل ستون مسجد جامع تهران نگهداري مي شود.
3 شرح قواعد الاحكام في معرفه الحلال و الحرام
ويژگي اثر : اين شرح در بردارنده بخش طهارت و برخي از مباحث و موضوعات فقهي است . نسخه اي از اين كتاب در نزد نواده او ميرزا عبدالله مجتهد تهراني بوده است.
4 شرح كتاب المعاطاه
ويژگي اثر : كه متضمن كتاب الصلح و الاجاره و الوكاله است .
5 شرح مختصر النافع
ويژگي اثر : نسخه خطي اين كتاب در 110 صفحه به صورت عكسي در كتابخانه چهل ستون مسجد جامع تهران نگهداري مي شود. مطالب آن از كتاب تجارت آغاز مي گردد.6. رساله في احكام النيايه و جواب الاسئله الفقهيه : اين كتاب رساله استدلالي گران سنگي است كه در خصوص احكام فقهي بحث كرده و در جواب سئوالهايي نوشته شده كه سئوال كنندگان آن مشخص نيستند.در بخشي از اين كتاب ميرزا مسيح به ايام سخت تبعيد خود در عتبات عاليات اشاره كرده است و تاريخ بيستم شوال 1248 ق در پاسخ يكي از مسائل فقهي ديده مي شود.
6 قواعد الاصوليه
7 كشف النقاب في شرح لمعه الدمشقيه
ويژگي اثر : (تصويري از نسخه خطي آن در كتابخانه چهل ستون مسجد جامع تهران مضبوط است .)
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
