«شامخ» چیست؟
قبل از این که به اصل مطلب بپردازیم، بهتر است نگاهی به شاخص «شامخ» داشته باشیم. بر خلاف آمارهای کلان و مرسوم اقتصادی مانند نرخ رشد تولید ناخالص داخلی که انتشار آن ها با دوره زمانی مورد محاسبه خود مقداری فاصله دارند، شامخ یا شاخص مدیران خرید(PMI) یکی از سریع ترین و در عین حال، دقیق ترین شاخص نشان دهنده وضعیت کسب و کارها در یک کشور است. برای محاسبه این شاخص، مدیرانی که وظیفه خرید یا فروش یک بنگاه اقتصادی بزرگ را بر عهده دارند، به سوالات معیار و استاندارد سه گزینه ای پاسخ می دهند که بیانگر این است مثلاً در ماه مورد گزارش، مولفه های مقدار تولید محصولات، میزان سفارش های جدید مشتریان، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه خریداری شده و میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی، چه تغییری نسبت به ماه گذشته داشته است. این مولفه ها، 5 مولفه اصلی شامخ هستند و مولفه های دیگر نظیر روندهای: قیمت خرید مواد اولیه، موجودی محصول در انبار، میزان صادرات، قیمت محصولات تولید شده، مصرف حامل های انرژی، میزان فروش و انتظارات تولید در ماه آینده شاخص های غیر اصلی شامخ را تشکیل می دهند.شامخ رقمی بین یک تا صد دارد که در آن عدد 50 نشان می دهد وضعیت بخش یا زیر شاخص مورد بررسی هیچ تغییری نداشته است. اما هرچه عدد از 50 بالاتر باشد نشانه رونق (افزایش) و هرچه رقم پایین تر از 50 باشد نشانه رکود (کاهش) در آن بخش یا محور مورد بررسی تلقی می‌شود. با توجه به این که بخشی از سوالات در این شاخص، مربوط به آینده یا انتظارات نسبت به آینده است، لذا، این شاخص نگاهی به آینده نیز دارد و می توان گفت شمایی از چشم انداز موجود در بنگاه ها نسبت به آینده را به دست می دهد.
تکان چرخ صنعت در 4 ماه اخیر
همزمان با کنترل عامل اصلی تلاطم در بازارهای کشور در ماه های اخیر یعنی نرخ ارز، شامخ کل صنعت در ماه های اخیر و به خصوص آذرماه، بهبود نسبتاً خوبی داشته است. در آذرماه، عدد شامخ در حالی به 93/56 رسیده که در آبان ماه، این رقم 13/51 بود. این، در امتداد روند مثبتی است که از شهریور ماه آغار شده است. در آذر ماه، 4 مولفه از 5 مولفه اصلی (غیر از موجودی مواد اولیه خریداری شده) نسبت به آبان ماه رشد داشته اند. به خصوص این که انجام و تحویل سفارش بنگاه ها با رقم شامخ 33/62 سرعت گرفته که نشان می دهد تولید و بازار تکانی خورده است. همچنین در این ماه، همه صنایع انتظار رشد تولید در ماه آینده داشته اند. با این حال، افزایش قیمت مواد اولیه و به تبع آن افزایش قیمت محصولات تولیدی با شاخص قابل توجه 20/76 یکی از مهم ترین تهدیدات پیش روی این روند مثبت است. چرا که منجر به عرضه محصولات با قیمت بالا و دورتر از دسترس عموم اقشار متوسط می شود. علت این مسئله را می توان در رشد قیمت بنزین و افزایش نسبی قیمت ارز در این ماه دانست.صنایع غذایی کماکان بر مدار منفی
صنایع غذایی در بین 12 رسته صنعتی، بدترین نمره فضای کسب و کار آذرماه یعنی 3/46 را ثبت کرده است. به طور کلی این صنعت در یک سال گذشته، اوضاع چندان مناسبی نداشته و به غیر از 4 ماه اسفند، اردیبهشت، شهریور و مهر، در سایر ماه ها شرایط آن نسبت به ماه قبل بدتر شده است. کاهش مقدار تولید، کاهش سفارش های جدید و کاهش میزان فروش محصولات، ترسیم کننده بدتر شدن فضای کلی این صنعت در دو ماه گذشته است. همچنین به موازات افزایش قیمت مواد اولیه که در تمام صنایع در آذرماه وجود داشته، کاهش صادرات متاثر از ناآرامی های عراق، استفاده نکردن مطلوب از مزیت های صادراتی در بخش هایی نظیر دام، طیور، نهاده های دامی، زیتون و آبزیان، به همراه نبود یک شبکه منسجم صادراتی و قیمت گذاری دستوری در برخی محصولات از دیگر مسائلی در شرایط کنونی است که فعالان این صنعت به آن اشاره کرده اند. با این حال، فعالان این بخش انتظار دارند که شرایط در آینده نزدیک بهتر شود.صعود امیدوارانه پوشاک همزمان با رشد چشمگیر قیمت مواد اولیه
فصل زمستان که می شود، تولید پوشاک رونق بیشتری می گیرد. این موضوع خود را در شامخ آذرماه این بخش با رقم 58.8 نیز نشان داده است. در این ماه، شاهد رشد تولید محصول با شامخ 65.4، افزایش استخدام با شامخ 5/61 و افزایش سفارش های با شامخ 7/57 در این بخش هستیم. ضمن این که فعالان پوشاک و چرم، بیشترین امیدواری را نسبت به شرایط تولید در ماه های آینده داشته اند. البته بخشی از این رشد تولید علاوه بر تقاضای فصلی، می تواند به حراجی های پایان فصل، برگزاری هفتمین نمایشگاه پوشاک در نیمه دوم آذر، پاسخ به تقاضای موجود در بازار همزمان با ممنوعیت واردات پوشاک مرتبط باشد. فعالان صنعت پوشاک در این ماه علاوه بر مسئله رشد قیمت بنزین و ارز، با ممنوعیت واردات مواد اولیه به ویژه چرم خام مواجه بوده اند که این موضوع بر قیمت مواد اولیه در این صنعت تاثیر چشمگیری داشته و آن را به 77/80 و به تناسب، شامخ قیمت محصولات را به 69/57 رسانده است.چوب و مبلمان در تکاپوی رشد تولید
گزارش شامخ آذرماه، نشان می دهد که وضع این صنعت نسبت به آبان با عدد شامخ 59/61 بهتر شده است. فعالان این صنعت در آذرماه با افزایش مقدار تولید محصولات با عدد شامخ 91/65 افزایش میزان سفارش های جدید با عدد شامخ 64/63 مواجه شده و سرعت انجام و تحویل سفارش خود را با عدد شامخ 63/61 افزایش داده اند. همچنین به رغم افزایش قیمت خرید مواد اولیه، قیمت محصولات تولید شده نسبت به ماه قبل افزایشی نداشته و همین موضوع نیز تاثیر مثبتی بر رشد فروش محصولات در این ماه داشته است. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای چوب و مبلمان 1/59 ثبت شده که نسبتاً مثبت است.رشد فلزی ها با تب داغ قیمت مواد اولیه
در گزارش آذر ماه صنایع فلزی، شامخ کل در ادامه روند ماه های شهریور، مهر و آبان، همچنان در شرایط بهبود گزارش شده است. افزایش مقدار تولید محصولات، میزان سفارش های جدید و میزان فروش محصولات مؤید بهتر شدن شرایط کلی این صنعت است. همچنین در این ماه برای اولین بار در یک سال گذشته فعالان صنعت مشاهده کردند که موجودی مواد اولیه بدون تغییر نسبت به ماه قبل مانده است، در حالی که در سایر ماه ها این متغیر نسبت به ماه قبل کاهشی گزارش شده بود. همچنین این مسئله همزمان با صعود قابل توجه قیمت خرید مواد اولیه اتفاق افتاده است. به گونه ای که بالاترین میزان مولفه شامخ قیمت مواد اولیه با رقم 5/87، در این صنعت به ثبت رسید. این مسئله یعنی رشد قیمت مواد اولیه که در دو ماه پیاپی آبان و آذر رخ داده، تاثیر خود را بر قیمت محصولات نیز گذاشته است. به طوری که قیمت محصولات تولید شده این صنعت در 4 ماه منتهی به مهرماه کاهشی عنوان شده بود ولی در ماه آبان روند کاهشی آن متوقف و در آذرماه با کسب رقم قابل توجه 17/69، روند آن معکوس شده است. در مجموع باید گفت در آذرماه به دلایلی نظیر اخبار مربوط به توافق تجاری چین و آمریکا در فضای بین المللی و رشد بورس، ناشی از افزایش انتظارات تورمی (افزایش قیمت بنزین و خبر کسری بودجه بالای دولت در سال 1399) دارای آثار مثبت بر قیمت بازار محصولات فلزی در داخل و خارج کشور بوده است. ضمن آن که فلزاتی نظیر فولاد، سنگ آهن، مس، آلومینیوم و روی با افزایش قیمت در این ماه مواجه شدند. به گزارش خراسان، به نظر می رسد برخی از این شرایط در ماه های آینده نیز ادامه داشته باشد.لاستیک و پلاستیک، بهبود نسبی همراه با رشد استخدام نیروی انسانی
فعالان صنعت لاستیک و پلاستیک در آذر ماه، در مقایسه با ماه قبل، بهبود نسبی را شاهد بودند. با این حال، همزمان با افزایش قیمت جهانی نفت در آذرماه، قیمت خرید مواد اولیه این گروه از صنعت به شدت افزایش یافت و این صنعت را با شامخ 1/82 جزو بالاترین رسته ها از این منظر قرار داد. همچنین این موضوع، افت قابل توجه مواد اولیه این بخش را موجب شد. با این حال عدد شاخص «تولید محصولات» و «میزان سفارش های جدید» در آذر 98 نسبت به ماه قبل افزایش را نشان می دهد. (هردو شاخص۱/۵۷) دلیل افزایش سفارش ها به رغم افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه را باید در این نکته جست که با توجه به آن که در 4 ماه گذشته مرداد تا آبان، قیمت خرید مواد اولیه با کاهش یا عدم تغییر روبه رو بوده است، این افزایش سفارش ها، می تواند متاثر از نگرانی متقاضیان از افزایش عنقریب قیمت های آتی محصولات این گروه صنعتی باشد. از سوی دیگر رشد تولید در این بخش در شرایطی رخ داده که برای اولین بار در سال جاری، فروش این صنعت رشد ماهانه را تجربه کرده است. مسئله دیگری که در این جا قابل اشاره است، چرایی کمبود لاستیک در بازار است. به نقل از وزیر صمت، بسیاری از بنکداران به این دلیل از عرضه کالا خودداری می کنند که می خواهند از نرخ دلار پس از افزایش قیمت بنزین آگاه شوند. از سوی دیگر ثابت ماندن ارزیابی فعالان کسب و کار لاستیک و پلاستیک از صادرات این محصولات نسبت به آذر (با شامخ 50) نشان از این دارد که بیشتر تولیدات این رسته، به دلایلی نظیر شرایط نامساعد صادرات به عراق روانه بازار داخلی شده است. در مجموع انتظارات فعالان اقتصادی این گروه صنعتی برای دی ماه مثبت ارزیابی شده است. (9/67) که می تواند حاکی از بهبود وضعیت کلی این صنعت و افزایش تولید و فروش آن بوده باشد. افزایش سرعت تحویل سفارش ها به رغم افزایش میزان آن ها نیز سفارش ها می تواند متاثر از افزایش قابل توجه به کارگیری نیروی کار باشد (9/67) چرا که این صنعت در آذرماه، بیشترین شامخ استخدام نیروی انسانی را داشته است.نفس عمیق قطعه سازان و تولیدکنندگان وسایل نقلیه
شامخ صنعت وسایل نقلیه و قطعه سازی، در آذر ماه با یک چرخش سریع نسبت به روند نزولی گذشته، بسیار متفاوت از آن چیزی شده است که در یک سال گذشته وجود داشت. رقم شامخ این بخش (67) بالاترین میزان گزارش شده این صنعت در یک سال گذشته و نیز بالاترین میزان این شاخص در بین سایر صنایع در آذر ماه ثبت است. رشد امیدواری ها به بهبود شرایط در این صنعت بیشتر به دلیل بهبود در مولفه های مقدار تولید محصولات (7/72)، میزان سفارش های جدید (8/75) رخ داده است. فروش محصولات این صنعت نیز در آذر ماه توانسته رقم قابل توجه (3/77) را کسب کند که در یک سال اخیر بی سابقه است. به نظر می رسد آن چه باعث جنب و جوش در این صنعت شده است علاوه بر تلاش وزارت صمت و همکاری قطعه سازان در پویش داخلی سازی، خبر تصویب پرداخت تسهیلات از طریق بانک مرکزی برای پرداخت مطالبات قطعه سازان، به خودروسازان است. این طور به نظر می رسد، مطابق با آن چه خودروسازان و قطعه سازان در ماه های گذشته درخواست کردند، با وجود نیاز این صنعت به چاره اندیشی اساسی، با تزریق پول سعی شده مشکلات صرفا در کوتاه مدت حل شود و مسائل اصلی به آینده موکول شود.منبع: خراسان
