ماجرای حضور چند ساله ایران در سوریه و هزینه هایی که در کمک به نظام بشار اسد متحمل شده، بار دیگر تبدیل به سوژه عملیات روانی برخی رسانه های معاند علیه سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است.
این در حالی است که رژیم صهیونیستی بیشترین نگرانی را از این حضور ابراز کرده و علاوه بر فشارهای سیاسی و تبلیغاتی، هر از گاهی دست به حملات پراکنده نظامی در سوریه می زند تا به زعم خود ایران را وادار به خروج از این کشور کند.
خروج ایران از سوریه؟
برخی رسانه های غیررسمی به نقل از دریابان علی شمخانی دبیر عالی شورای امنیت گفتند: «صلاح بر این بود که از سوریه خارج شویم چون هم به نفع مردم ایران و هم به نفع مردم سوریه است.»
این خبر به سرعت در شبکه های اجتماعی دست به دست شد تا این که یک منبع مطلع در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نقل قول منتشر شده از دریابان شمخانی پیرامون خروج نیروهای ایران از سوریه را تکذیب کرد.
به گفته این منبع دبیرشورای عالی امنیت ملی طی هفته گذشته هیچ گونه مصاحبه ای با رسانه های داخلی و خارجی نداشته و به طور قطع انتشار اخبار جعلی از این دست با اغراض خاص و با رویکرد تضعیف اقتدار منطقه ای جمهوری اسلامی ایران تولید و منتشر می شود.
به نظر می آید پشت پرده انتشار اخباری از این دست، محافل صهیونیستی قرار دارند. ماموریت ماشین تبلیغاتی اسرائیل آن است که زمینه ناآرامی و اعتراض داخلی را علیه حضور ایران و هزینه های ناشی از آن در سوریه فراهم کند.
اظهارات فلاحت پیشه
حشمت الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در مصاحبه با اعتماد آن لاین با اشاره به سفرش به سوریه گفت: زمانی که به سوریه رفتم عده ای گفتند هزینه درست کردم! ولی باز هم تکرار می کنم ما شاید 20 تا 30 میلیارد دلار به سوریه پول دادیم و باید از سوریه پس بگیریم. پول این ملت آن جا هزینه شده است.برخی شبکه های اجتماعی روی این بخش از اظهارات فلاحت پیشه مانور زیادی داده و آن را برجسته سازی کردند، در حالی که وی مصاحبه ای طولانی درباره موضوعات مختلف انجام داده و این بخش ناچیزی از اظهارات او بوده است.
بحث درباره هزینه های ایران در سوریه قبلا هم مطرح شده و آمارهای مختلفی ارائه شده بود. برای نمونه دفتر نماینده سازمان ملل در امور سوریه چند سال پیش اعلام کرد برآورد سازمان ملل این است که ایران به طور متوسط سالی ۶ میلیارد دلار در سوریه هزینه می کند.
در این که ایران به سوریه کمک های مختلف از جمله حمایت های مالی می کند تردیدی نیست، اما گاه در آمار و ارقام مربوط به این کمک ها اغراق صورت گرفته و هدف از آن تحریک افکار عمومی داخل علیه سیاست های منطقه ای نظام است، به ویژه در شرایطی که بسیاری از مردم در مضیقه اقتصادی و معیشتی به سر می برند.
سابقه جنگ تبلیغاتی علیه حضور ایران در سوریه
عملیات رسانه ای دشمن نسبت به سیاست ها و عملکرد منطقه ای جمهوری اسلامی ایران موضوع تازه ای نیست. این ماجرا خصوصا از زمان روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ و در پیش گرفتن پروژه فشار حداکثری تشدید شد و یکی از شروطی که وزیر خارجه آمریکا مایک پمپئو مطرح کرد خروج ایران از مناطق حساس از جمله سوریه بود.حضور ایران در سوریه و کمک به حفظ نظام بشار اسد از همان ابتدای شروع بحران در سوریه، تبدیل به سوژه تبلیغاتی رسانه های معارض شد. این رسانه ها از این حضور به عنوان اشغالگری و دفاع از دیکتاتوری بشار اسد تعبیر کرده و اهدافی چون «دفاع از حرم»، «حفظ محور مقاومت» و «دفاع از امنیت ملی ایران» را زیر سوال برده اند.
آنان بر این مدعا هستند که حرکت سپاه در سوریه ماجرایی نبود که بهانه اش تهدید امنیت ایران باشد و به تعبیر رهبر انقلاب اگر در سوریه مقابل دشمن مبـارزه نمی کردند باید در کرمانشاه و همدان و بقیه اسـتان ها با تروریست ها می جنگیدند؛ بلکه امتداد پروژه دراز مدت سپاه و حکومت ایران در منطقه بود. از نگاه این رسانه ها حفظ محور مقاومت، شعاری است که دخالت ها و توسعه طلبی های جمهوری اسلامی در چهارچوب «هلال شیعی» را توجیه می کند.
برخی رسانه ها به ویژه شبکه های سعودی فراتر از این رفته و مدعی شدند سوء مدیریت سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس شاخه برون مرزی سپاه پاسداران باعث ایجاد گروه داعش شده و اگر نیروی قدس زیاده خواهی نمی‌‌کرد، نهایتا بشار اسد و یک رژیم بعثی مستبد دیکتاتور می رفت و ایران می توانست با کسانی که جانشین می شدند رابطه خوبی برقرار کند و منافع ایران آن جا ضایع و تباه نمی شد!
بحران سوریه و نقش ایران
با توجه به حجم بالا و ابعاد خطرناک جنگ سوریه معلوم می شود حمایت ایران از سوریه و نجات آن از سقوط، چه کار بزرگی بوده است. بحران سوریه به دنبال موج بیداری اسلامی (موسم به بهارعربی) در شمال آفریقا و غرب آسیا شکل گرفت، با این تفاوت که به جای اعتراضات مسالمت آمیز مردمی، تروریست های داخلی و خارجی با حمایت کشورهای مختلف، در مقابل نظام بشار اسد صف آرایی کردند.ماجرا از این قرار بود که طراحان اتاق فکر استکبار و صهیونیسم بهار عربی را فرصت مناسبی یافتند تا به وسیله آن نظام سوریه را که در محور مقاومت قرار داشت و خصوصا با رژیم صهیونیستی ضدیت داشت، از سر راه بردارند و نظامی همسو و سازش‌کار بر سر کار بیاورند.
لذا با به کارگیری همه ظرفیت های داخلی و خارجی، جنگ سختی را در سوریه برافروختند. از جمله گروه های تروریستی که در این معرکه نقش آفرینی کردند، «جبهه النصره» وابسته به سازمان القاعده بود و نیز گروهک «داعش» که شهرت جهانی یافت، اما در نهایت پرچم خلافت این گروه تکفیری به دست پرتوان ارتش سوریه و نیروهای مقاومت به فرماندهی مدبرانه و شجاعانه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی سرنگون شد.
دیده بان حقوق بشر در گزارشی گفته است حداقل ۳۸۴ هزار تن در جنگ سوریه کشته شده اند که بیش از ۱۱۶ هزار تن از آنها غیرنظامی هستند. این جنگ همچنین به آوارگی بیش از ۱۱ میلیون نفر در داخل و خارج سوریه منجر شده است. از طرفی، بسیاری از زیرساخت های سوریه در اثر جنگ نابود شده و طبق گزارش های رسمی دولت سوریه، حداقل صد میلیارد دلار ضرر اقتصادی به این کشور وارد شده است.
اکنون دولت سوریه با کمک متخداین خود (ایران و روسیه) ثبات و مشروعیت خود را بازیافته و عملیات بازسازی در بسیاری از مناطق کشور آغاز شده است. در این حال، برخی کشورهای منطقه که از ابتدا قائل به سرنگونی بشار اسد بودند، روابط خود را با دمشق از سرگرفته اند. نکته قابل توجه در معادلات سوریه آن است که موازنه میدانی و سیاسی به نفع سوریه و محور مقاومت رقم خورده و رویاهای براندازان بر باد رفته است.
چرایی کمک به سوریه
مناسبات ایران و سوریه پس از پیروزى انقلاب اسلامى وارد مرحله تازه ای شد. حافظ اسد با ارسال پیامى به مقامات ایران این پیروزى را تبریک گفت و مراتب حمایت خود را به انقلاب و نظام بیان نمود. در جریان جنگ تحمیلی، سوریه تنها کشور عربی بود که در کنار ایران ایستاد. به همین دلیل، حمایت قاطعانه ایران از سوریه پس از وقوع بحران در این کشور امری طبیعی و قابل پیش بینی بود.در راس این سیاست مقام معظم رهبری قرار داشت که ماجراى سوریه را ماجراى انتقام گیرى از حکومتى می دانست که سه دهه به تنهایى در برابر صهیونیست هاى غاصب ایستاده و از گروه هاى مقاومت در فلسطین و لبنان دفاع کرده است. در نگاه ایشان اگر سلطه طلبان بین المللى به کمک دولت هاى منطقه اى گوش به فرمان، در کشورى به بهانه اى بحران بیافرینند و آن گاه به دستاویز وجود بحران، خود را به ارتکاب هر جنایتى در آن کشور مجاز شمارند، خطرى جدى است که اگر دولت هاى منطقه بدان نپردازند، باید منتظر فرارسیدن نوبت خود از این خدعه استکبارى باشند.(1)
از منظر معادلات ژئوپلیتیک منطقه ای، جمهوری اسلامی ایران از طریق اتحاد با کشورهایی همچون سوریه، در صدد کسب قدرت برای تأمین امنیت خود برآمده است. بنابراین رفتار جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه در چهارچوب منافع مشترک و بر اساس رویکرد واقع گرایی مبتنی بر مفهوم منافع ملی قابل تحلیل می باشد.
اصول سیاست خارجه ایران نسبت به سوریه
جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاسی و دیپلماسی، نه تنها با موضعی شفاف به حمایت از نظام سوریه پرداخت، بلکه برای حل بحران راه‌کارهای عملی مطرح کرد و آن را در نشست های بین المللی مانند ژنو به طور رسمی ارائه داد.سیاست رسمی ایران در قبال بحران سوریه مبتنی بر سه اصل اساسی است:
1- احترام به خواست و اراده مردم سوریه در تعیین سرنوشت خود؛
2- مخالفت با دخالت بیگانگان در امور داخلی سوریه؛
3- مخالفت با تروریسم به عنوان ابزاری جهت تحقق اهداف سیاسی؛
بر این اساس جمهوری اسلامی معتقد است بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و تنها از طریق گفت وگو میان سوری ها یعنی دولت و معارضان مخالف تروریسم قابل حل است.
جمع بندی
هر چند جنگ تبلیغاتی علیه سیاست ها و تحرکات منطقه ای ایران خصوصا در سوریه، موضوع تازه ای نیست، اما هر از گاهی در رسانه های معاند باز تولید شده و هدف آن اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران و نیز تحریک افکار عمومی داخل علیه نظام است.پشت این ماجرا آمریکا و متحدان منطقه ای آن خصوصا رژیم صهیونیستی قرار دارد که به شدت نگران از حضور ایران در سوریه بوده و با تمسک به شیوه ها و ابزارهای مختلف در صدد خروج ایران از این کشور است.
در سطح خارجی پاسخ ایران این است که حضور در سوریه یک حضور رسمی و قانونی و به دعوت رسمی دولت سوریه و در چارچوب قوانین بین‌المللی انجام شده و آمریکا و اسرائیل به هیچ وجه حق دخالت و اعمال فشار در این قضیه را ندارند.
در سطح داخلی نیز تبیین سیاست ها و اهداف منطقه ای ایران خصوصا در سوریه امری ضروری است. همچنین توجه به نتایج و دستاوردهایی که ایران در تثبیت محور مقاومت و تغییر معادلات سیاسی ـ امنیتی کسب کرده نشان می دهد، این دستاوردها بسیار بزرگتر از هزینه هایی است که در این راه متحمل شده است.
