به گزارش راسخون، خبر کمبود برخی داروها، هر چند وقت یک بار از گوشه و کنار کشور به گوش می‌‌رسد؛ اگرچه تلاش مسئولان و شرکت‌‌های دارویی بر این است که سریعاً به تأمین داروهای حیاتی برای برخی بیماری‌‌ها اقدام کنند اما این کمبودهای مقطعی در برخی از داروها، نگرانی‌‌هایی برای بیماران ایجاد می‌‌کند که می‌‌توان علل مختلفی را برای این کمبودها در نظر گرفت.

پدیده برندینگ در داروخانه‌های سطح شهر

از ابتدای سال 96 و به دنبال بروز نشانه‌های قطعی از برهم خوردن تعادل در بازار ارز، خطر «برندینگ» در سطح تامین و دسترسی دارو محسوس بود اما آن زمان به دلیل سهم قابل‌توجه دارو از ارز یارانه‌ای و تداوم واردات داروهای خارجی، این خطر برای جامعه عمومی چندان مشهود نبود. از اردیبهشت 1397 و به دنبال خروج رییس‌جمهوری امریکا از معاهده بین‌المللی برجام، شرکت‌های دارویی خارجی همکار با ایران، با احساس ترس اخراج از بازار دارویی امریکا به دلیل ادامه همکاری با ایران، روابط تجاری خود را با ایران کاهش دادند تا اینکه آبان همان سال و با بازگشت تحریم‌های اقتصادی امریکا، تکلیف همکاران اروپایی صنعت داروی کشور یکسره شد و نیمه‌های سال 98، پرونده مراودات تجاری برخی شرکت‌های دارویی خارجی با تجار ایرانی به‌طور کامل به صفحه آخر رسید.

از زمستان 97 هم، وزیر بهداشت با توجیه تقویت و حمایت از تولید داخلی، دستور به توقف واردات هرگونه داروی خارجی دارای مشابه ایرانی داده بود که به دنبال اجرای این دستور هم، کاهش حجم ذخایر داروهای وارداتی، مضاعف شد و در پی این اتفاقات، پدیده «برندینگ» از پشت پرده به سطح جامعه آمد. منابع آگاه به «اعتماد» می‌گویند، مرور زمانی اخبار کمبود عددی دارو ظرف دو سال گذشته، شاهد این مدعاست که برخی داروهای کمیاب، از جمله داروهای برند بوده‌اند که مشابه غیر برند هم در بازار مصرف و دسترسی داشته‌اند یا حتی با فرمول یکسان و تحت یک لیسانس، در داخل کشور هم تولید می‌شده‌اند اما بیماران، به دلیل ناآگاهی از وجود این داروها و صرفا به دلیل وابستگی روانی به برند تجاری دارو، با شنیدن پاسخ منفی از مسوولان فنی داروخانه‌ها، دچار ترس کمبود دارو شده‌اند. این منابع آگاه تاکید می‌کنند که بخشی از بار رواج و تقویت این پدیده که حالا بازار مصرف داروی کشور را ملتهب از شایعه «کمبود دارو» کرده، بر دوش پزشکان معالج است که باید بیماران خود را به سمت مصرف داروهای مشابه هدایت می‌کردند

تحریم‌‌های ایالات متحده علیه سلامت ایرانیان

به‌دنبال تحریم‌‌های ظالمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران و کاهش درآمدهای ارزی، روند تأمین و در نتیجه تخصیص ارز مورد نیاز برای واردات داروها و مواد اولیه آن‌‌ها با مشکلاتی مواجه شده است؛ در همین خصوص، دکتر محمدرضا شانه‌‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو با بیان این‌‌که تحریم‌‌ها، آسیب جدی بر تأمین دارو وارد می‌کند، گفت: همه راه‌های نقل و انتقالات دارو و تجهیزات پزشکی با بستن نقل و انتقالات بانکی در کشور محدود می‌شود، همچنین پیش می‌‌آید که شرکت‌های خارجی دارو در اختیار ما قرار ندهند و معمولاً نگرانی آن‌ها این است که نتوانند وجه خود را از کشور دریافت کنند

علاوه بر آن، آمریکا بسیاری از شرکت‌ها را تهدید می‌کند که اگر با ایران وارد معامله بشوند، دیگر امکان کار در بازار آن‌ها را ندارند، این امر باعث می‌شود مانعی جدی در خرید و فروش دارو توسط ایران صورت گیرد.

پیش از این نیز دکتر سعید نمکی، وزیر بهداشت در نامه‌‌ای به دبیرکل سازمان ملل با اشاره به این‌‌که محدودیت‌‌های شدید اعمال‌شده با اقدامات تهدیدی یک‌جانبه آمریکا، غیرممکن ساختن تهیه و واردات غذا، دارو و تجهیزات پزشکی برای تمام مردم ایران را هدف گرفته است، تصریح کرد: بنابر ادعای آمریکا، این تحریم‌‌های شدید ظاهراً شامل داروها، غذا و تجهیزات پزشکی نمی‌‌شود، در حالی‌ که در عمل، توقف مراودات بانکی در سیستم‌‌های بین‌‌المللی بانکی و اعمال محدودیت‌‌های جدید با درخواست اطلاعات دقیق درباره شرکت‌‌های ایرانی که طرف معامله شرکت خارجی قرار می‌‌گیرند، نمی‌‌تواند به‌غیر از تلاش‌‌های عمدی برای توقف واردات و تهیه چنین کالاهایی برای مردم نیازمند تلقی شود.

ارائه آمارنامه دارویی

آمارنامه دارویی، مجموعه‌‌ای از اطلاعات مربوط به داروهای کشور است که توسط سازمان غذا و دارو و با جمع‌بندی اطلاعات ارائه‌شده توسط شرکت‌‌های پخش، تهیه و به متقاضیان و ذی‌‌نفعان ارائه می‌شود. آمارنامه دارویی، مبنای تصمیم‌‌گیری‌‌های کلان دارویی در کشور است.

سیاست‌گذاری واردات، مجوزهای واردات مواد اولیه، تخصیص ارز، اولویت‌‌بندی محصولات و برنامه‌‌ریزی تولید شرکت‌‌ها توسط انتشار آمارنامه تسهیل و امکان‌پذیر می‌‌شود؛ عدم انتشار این آمار و اطلاعات، باعث بروز خلل در شفاف‌‌سازی می‌‌شود، در این مدت، چند مدیرکل در امور دارو تغییر کردند و وعده‌‌هایی درباره انتشار آمارنامه دادند اما طی دو سال اخیر، آمارنامه دارویی به‌طور منظم منتشر نشده است.

دکتر سید سجاد حسینی؛ کارشناس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران که سالهای زیادی به تنظیم آمارنامه دارویی پرداخته است، در این باره به تسنیم می‌‌گوید: انتشار آمارنامه تنظیم‌‌کننده هزینه بیمه‌‌های پایه است همچنین بودجه داروهای یارانه‌‌ای که قرار است تحت پوشش بیمه‌‌ها قرار بگیرد در آمارنامه مشخص می‌‌شود. عدم انتشار آمارنامه دارویی مانند این است که شرکت‌‌ها در تاریکی با یکدیگر رقابت می‌‌کنند و شرکت‌‌ها نمی‌‌دانند که چه محصولی از بازار حذف و چه محصولی وارد بازار شده است و مصرف داروی کشور نسبت به سال گذشته چه‌مقدار افزایش یا کاهش یافته است وی قسمتی از بی‌‌نظمی‌‌های کنونی در بازار دارویی را نتیجه عدم انتشار منظم آمارنامه دارویی می‌‌داند.

شانه‌‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو درباره علت بی‌‌نظمی در انتشار آمارنامه دارویی به تسنیم گفت: ما در وزارت بهداشت به‌طور مرتب میزان موجودی اقلام دارو و تجهیزات پزشکی و محصول‌سازها یا ماده اولیه را رصد می‌کنیم و همه حلقه‌های زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی سالی چند بار به‌صورت تکنیکال، نرم‌افزاری و با برگزاری جلسات حضوری کنترل می‌شوند؛ بر همین اساس می‌توانیم به‌طور مرتب برآورد کنیم که به چه میزان دارو و تجهیزات پزشکی به‌ویژه از نوع مصرفی در کشور نیاز داریم،

حسینی، در واکنش به این اظهارات شانه‌‌ساز با بیان این‌‌که رصد کردن بازار به‌معنی رصد کردن موجودی شرکت‌‌هاست، گفت: با رصد کردن موجودی شرکت‌‌های دارویی نمی‌‌توان کمبودها را شناسایی کرد زیرا باید بررسی کنیم که بازار چه‌مقدار نیاز دارد و بر حسب آن نیاز، چقدر موجودی داریم. وقتی نمی‌‌دانیم ظرفیت 6ماهه نخست سال 99 چقدر است و چه‌مقدار تغییرات در بازار ایجاد شده است؛ به‌تناسب آن نمی‌‌توان تصمیم‌‌گیری کرد که چه محصولی را به چه‌میزان موجود کنیم و چقدر مجوز واردات داده شود، این بی‌‌نظمی باعث این شده است که در ماه‌‌های مختلف سال گذشته، یک محصول را کمبود اعلام کنند و آن را به‌صورت فوریتی تأمین کنند زیرا روشی که از آن تحت عنوان رصد مرتب موجودی شرکت‌‌های دارویی یاد شده است، یک روش بسیار پایه‌‌ای است و به این صورت است که هر ماه بررسی می‌‌شود که شرکت‌‌ها چه‌میزان موجودی در انبار خود دارند، بر حسب موجودی انبار، تعیین تکلیف می‌‌کنند که به یک محصول اجازه واردات داده شود یا خیر.

دردسرهای ارز ارزان

ناصر ریاحی عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران از مخالفت واردکنندگان دارو به ارز4200 تومانی می‌گوید. به گفته او، واردکنندگان به دنبال ارز گران نیستند، اما مشکلاتی که شیوه تخصیص بانک مرکزی برای آنها ایجاد کرده، موجب شده تا عطایش را به لقایش ببخشند. ریاحی به دو دلیل مهم برای مخالفت با تخصیص دلار 4200 تومانی نیز اشاره می‌کند؛ دلیل نخست، «معطلی وماندن در صف تخصیص ارز» است که شرایط را برای آنها سخت می‌کند و دلیل دوم تخصیص ارزهایی است که عملا امکان جابه‌جایی آن برای واردکنندگان فراهم نیست؛ یعنی ارزی که دریافت می‌کنند، به دلیل مطلوب نبودن یا پذیرفته نشدن از سوی کشورهای مبدا واردات باید به ارز دیگری تبدیل شود که آن‌هم به دلیل تحریم‌ها وموانع بانکی مشکلات زیادی برای آنها رقم می‌زند. اما راه غلبه بر این چالش چیست؟ راهکار پیشنهادی ریاحی این است که دارو از دایره کالاهای مشمول ارز دولتی خارج و واردات آن با ارز نیمایی انجام شود. همچنین دولت می‌تواند برای ثابت نگه داشتن قیمت دارو مابه التفاوت ارز رسمی و نیمایی را در اختیار بیمه قرار دهد.

وی در ادامه می گوید: ما نزدیک به چهار سال است که در نشست‌های مختلف با دولتمردان و مجلسی‌ها خواهان حذف این ارز رانتی و ارزان هستیم؛ چون معتقدیم که هیچ فایده‌ای ندارد و حوزه دارو را دچار چالش کرده است؛ درست مثل شرایطی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم. اما با وجود آنکه فعالان بخش خصوصی بارها از دولت خواسته‌اند، که دارو را از شمول دلار ۴۲۰۰ تومانی خارج کند و مابه التفاوت حمایتی را به بیمه بدهد تا بیماران فشاری را تحمل نکنند.

قاچاق معکوس دارو

قاچاق معکوس دارو مسئله‌‌ای است که مورد اذعان بسیاری از مسئولان وزارت بهداشت نیز بوده است.

رئیس سازمان غذاودارو در شهریور ماه سال جاری گفت: به‌دلیل مزیت کیفی و قیمتی که در کشور داریم، همواره بخش اعظم تولیدات‌مان به‌صورت غیرقانونی به خارج از کشور قاچاق می‌شود که عدد آن بسیار بزرگتر از صادرات قانونی دارو و تجهیزات پزشکی است!

به‌گفته وی، صادرات رسمی ایران در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی حدود 120 تا 150 میلیون دلار است؛ باتوجه به این ارقام، می‌‌توان دریافت که قاچاق معکوس دارو و تجهیزات پزشکی که به‌گفته شانه‌‌ساز چندبرابر صادرات رسمی آن است، تا چه‌حد بر هدررفت منابع ارزی تأثیرگذار است.

به‌زعم برخی از کارشناسان حوزه اقتصاد سلامت، کاهش قاچاق معکوس داروها در گروی حذف ارز دولتی تخصیص‌یافته به آن‌‌هاست البته این کارشناسان معتقدند حذف ارز دولتی مستلزم پرداخت مابه‌‌التفاوت ارزی به سازمان‌‌های بیمه‌‌گر و افزایش پوشش بیمه‌‌ای است تا مردم متحمل هزینه‌‌های گزاف ناشی از حذف ارز دولتی داروها نشوند.

جلوگیری از قاچاق دارو با سامانه تی تک

سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارو که به‌اختصار "تی‌‌تک" نیز نامیده می‌شود، با هدف رصد سیستمی و الکترونیک زنجیره تأمین دارو عملیاتی شد
شانه ساز رییس سازمان غذا و دارو در این باره بیان کرد: برای جلوگیری از قاچاق دارو و پدیده زشت ناصرخسرو، سیستم تی تک راه اندازی شده و این اطلاعات از طریق این سامانه به تک تک مصرف کنندگان داده می‌شود. اطلاعات در مورد صحت و سلامت و اصالت دارو از طریق کد‌های درج شده روی دارو به مصرف کننده ارائه شده و تمام مصرف کنندگان تبدیل به بازرسان سازمان غذا و دارو شده‌اند. هر دارویی را می‌توان با پیگیری از طریق سامانه تی تک، به اصل بودن آن پی برد. برای دارو و مکمل‌های وارداتی به صورت کامل و برای بخش اعظم تولید داخل این اتفاق افتاده است.

توییتر

منبع:
1.تسنیم / علت تکرار کمبود مقطعی برخی داروها در کشور چیست؟/ از پشت‌پازدن به سامانه "تی‌تک" تا تحریم‌‌های خارجی
2.بهار / دارو هست، جعبه نیست!
3.خبرگزاری میزان / جلوگیری از قاچاق دارو با سامانه تی تک / کمبود دارویی کاهش یافته است
4.تعادل / ارز مشکل ساز برای واردات دارو
توییتر
** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.