چند ماه پیش، هیچ کس نمی‌دانست که SARS-CoV-۲ وجود دارد، اما اکنون این ویروس تقریباً در همه دنیا شیوع یافته است. کروناویروس جدید که خیلی زود آن را به نام کووید ۱۹ شناختیم، تاکنون بیش از ۱۰ میلیون نفر از مردم دنیا را به خود آلوده کرده و بیش از ۵۰۰ هزار نفر از آنها جان خود را از دست داده‌اند.
در طول تاریخ، همه گیری‌های مختلفی گریبان بشر را فشرده و میلیون‌ها میلیون انسان را به کام مرگ کشانده است؛ بیماری‌های همه گیری که گاهی تا مرز تغییر روند تاریخ و تمدن بشر نیز پیش رفته‌اند.
با بررسی تاریخ پاندمی‌ها در دوره‌های زمانی مختلف، به این نتیجه می‌رسیم که از ابتدای زندگی بشر، بیماری‌های همه گیر وجود داشته و همواره تهدیدی برای سلامت انسان‌ها به شمار می‌رفته است. در حال حاضر، ویروس کووید -۱۹ تقریباً در همه دنیا شیوع یافته و تا کنون ده ها نفر را آلوده کرده است. با آغاز شیوع این بیماری اقتصاد و جامعه مدرن با اختلالاتی رو به رو شد. در ادامه شما را با بیماری‌های همه گیر تاریخ و علائم آنها آشنا می‌کنیم:
اولین بیماری همه گیر تاریخ
اولین بیماری همه‌گیر تاریخ مربوط به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح است که باعث از بین رفتن دهکده‌ای در چین به نام "Hamin Mangha" شد. این بیماری به اندازه‌ای سریع شیوع پیدا کرد که زمانی برای دفن اجساد وجود نداشت و پس از گذشت چندین سال هیچ تمدنی در این منطقه شکل نگرفت. همچنین مدتی پس از جنگ بین آتن و اسپارت، در حدود ۴۳۰ سال پیش از میلاد مسیح، بیماری خطرناکی که پنج سال طول کشید، زندگی مردم آتن را نابود کرد. علائم این بیماری شامل سردردهای ناگهانی، قرمزی و التهاب چشم‌ها، گلو، زبان و در نهایت خونریزی می‌شد.طاعون و مرگ سیاه
.jpg "از طاعون سیاه تا کرونا/ نگاهی به تاریخچه بیماری‌های همه گیر در ایران و جهان")
شیوع طاعون در امپراتوری بیزانس (روم شرقی) و امپراتوری ساسانی که در سال های ۵۴۱ یا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح آغاز شد تا دو قرن ادامه یافت. این بیماری همه گیر در این مدت جان دست‌کم ۲۵ میلیون نفر را در گرفت. این رقم معادل ۱۳ تا ۲۶ درصد جمعیت جهان در آن زمان بود.
تخمین زده می شود که طاعون ژوستینین که در زمان اوج شیوع خود روزانه جان پنج هزار نفر را می گرفت، جمعیت قاره اروپا را ظرف تنها ۱۲ ماه به نصف کاهش داد.
طاعون ژوستینین همچنین باعث شد که ۴۰ درصد از جمعیت شهر قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری بیزانس بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست بدهند.
شیوع دوباره طاعون که این بار به طاعون سیاه یا «مرگ سیاه» مشهور شد از سال ۱۳۳۴ میلادی آغاز شد. این بیماری همه گیر که در اروپا، آفریقا و آسیا شیوع یافت بین ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون کشته بر جای گذاشت. موش ها نقش مهمی در انتقال این بیماری و شیوع آن داشتند.
بیماری طاعون سیاه ابتدا همانند ویروس جدید کرونا در استان هوبی چین شیوع یافت. پس از شیوع این بیماری در استان هوبی در سال ۱۳۳۴ این بیماری به سرعت به استان های دیگر چین سرایت کرد. تاتارها در سال ۱۳۴۶ میلادی طاعون سیاه را به اروپای شرقی منتقل کردند. تخمین زده می شود که بین ۳۰ تا ۶۰ درصد جمعیت اروپا به دلیل ابتلا به طاعون سیاه تلف شدند.
بیماری وبا و سل در ایران
میکروب وبا اغلب در جا‌های گرم گسترش می‌یابد و در زمان‌هایی مانند وقوع جنگ و بلایای طبیعی که امکان رعایت بهداشت فردی و اجتماعی وجود نداشت، بروز می‌کرد. این بیماری اغلب دامنگیر مردم فقیری بود که تغذیه کافی نداشتند. در منابع دوره اسلامی جداگانه و گاه همراه با طاعون اشاراتی به این بیماری شده است. منابع مختلف از شیوع وبا کوچک و بزرگ در سال‌های ۱۲۳۶- ۱۲۵۰ و ۱۲۵۲ ه. ق در تهران و سایر شهر‌ها خبر می‌دهند که کار خاصی از سوی حکومت‌ها برای پیشگیری و درمان انجام نمی‌گیرد، به‌گونه‌ای که در سال‌های ۱۲۶۰ تا ۱۲۶۳ ه. ق شاه و درباریان قاجار برای مصون ماندن از بلای وبا به لواسان رفتند.درسال ۱۲۶۹ و۱۲۷۳ه. ق وبا بار دیگر تمام ایران را فرا می‌گیرد. کنت دوگوبینو که در این سال در تهران به سر می‌برد، می‌نویسد: «هر کس دو پا داشت و می‌توانست فرارکند برای حفظ جان خود از پایتخت گریخت. مردم چنان می‌مردند که گویی برگ از درخت می‌ریزد، من تصور می‌کنم که بیش از یک سوم سکنه شهر تهران در اثر وبا مردند.».
.jpg "از طاعون سیاه تا کرونا/ نگاهی به تاریخچه بیماری‌های همه گیر در ایران و جهان")
درسال ۱۲۸۴ وبای شدید دیگری در همه شهر‌های ایران همه گیر می‌شود. در همان سال طبق برآورد ژوزف دزیره تولوزان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه، حدود یکصدهزار نفر به خاطر ابتلا به وبا درگذشتند. درسال ۱۲۸۷ وبا همراه قحطی پدیدار شد. درسال ۱۲۹۴ وبای سختی در گیلان پدیدار گشت و ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر را تلف کرد. درسال ۱۳۰۷ باز وبا از کرمانشاهان آمد. آخرین وبا در ۱۳۰۹ ه. ق از بادکوبه آغازشد و روسیه را گرفت و به اندک زمانی از شهرحاجی ترخان (آستراخان) به رشت رسید. در تابستان ۱۳۰۹ وبا به سمنان و دامغان زد و در اوایل محرم سال۱۳۱۰ در تهران شیوع یافت.
وبا جز بیماری‌های مسری است و مدفوع فرد مبتلا به وبا می‌توانند سبب آلودگی منطقه شود. امروزه نیز وبا در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان که شرایط بهداشتی و دسترسی به آب آشامیدنی بهداشتی کمتر دارند، شیوع بیشتری دارد. این ویروس در هر سال جان حدود یکصدهزار انسان را می‌گیرد.
مهمترین راه پیشگیری از این بیماری پرهیز از مصرف آب آشامیدنی غیربهداشتی، شستن مرتب دستان با صابون و پرهیز از مصرف غذا‌هایی که در شرایط غیراستاندارد نگهداری می‌شود است. با رعایت این موارد به خصوص در مسافرت‌ها می‌توان از ابتلا به وبا تا حد زیادی در امان بود.
سل
پزشکان از دوران باستان با بیماری سل آشنا بوده‌اند. بر چاساس یکی از پاپیروس‌های مصر متعلق به سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۵۰۰ پیش از میلاد، جراحان مصر باستان از آبسه سلی آگاه و باور داشتند که نباید آنها را شکافت و تخلیه کرد. علاوه بر این «بقراط» پزشک یونانی در پیش از میلاد مسیح گفتار‌هایی درباره سل دارد. پزشکان ایرانی، چون «علی بن سهل ربن طبری» «زکریای رازی» و «ابوعلی سینا» نیز از نشانه‌ها و اشکال مختلف بیماری سل آگاهی داشته‌اند. دانسته‌ها درباره گستردگی و میزان مرگ و میر ناشی از بیماری سل در ایران تا قرن نوزدهم میلادی اندک است، ولی از این قرن به بعد داده‌های بیشتری در دسترس هست. «میرزا رضاخان صدیق الحکما» در سال ۱۲۷۹ ه. ش کتابی به نام معرفةالسل را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. بر اساس پژوهش «ویلم فلور» بیماری سل در تهران و سایر شهر‌های دوره قاجار شایع بوده، به گونه‌ای که در دهه ۱۳۰۰ ه. ش یکی از علل مهم مرگ و میر به شمار می‌رفت.آنفلوانزا
بیماری همه گیر آنفلوانزا نیز در سال‌های ۱۸۹۰-۱۸۸۹ در سراسر جهان شیوع پیدا کرد و باعث مرگ یک میلیون نفر شد. اپیدمی فلج اطفال آمریکا نیز در سال ۱۹۱۶ در شهر نیویورک آغاز شد و به طور عمده سلامتی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌داد؛ واکسن این بیماری در سال ۱۹۵۴ تولید شد.
آنفلوانزای اسپانیایی
شیوع بیماری آنفلوانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ میلادی پس از پایان جنگ جهانی اول آغاز شد. از این بیماری به عنوان یکی از مرگبارترین بیماری‌های همه گیر تاریخ یاد می شود. آنفلوانزای اسپانیایی در آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و حتی قطب شمال و برخی جزایر دورافتاده اقیانوس آرام فراگیر شد.بیش از نیم میلیارد نفر به آنفلوانزای اسپانیایی مبتلا شدند که از این تعداد بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند.
یکی از تفاوت های آنفلوانزای اسپانیایی با آنفلوانزاهای قبلی این بود که بسیاری از مبتلایان بزرگسال و جوان جان خود را از دست دادند. این در حالی است که در آنفلوانزاهای قبلی اغلب افراد مسن و کودکان کشته می شدند. شیوع این بیماری همه گیر تا ماه دسامبر سال ۱۹۲۰ ادامه یافت.
آنفلوانزای آسیایی
شیوع ویروس آنفلوانزای آسیایی که در سال ۱۹۵۶ میلادی آغاز شد در چین، سنگاپور، هنگ کنگ و آمریکا جان دو میلیون نفر را گرفت. نزدیک به ۷۰ هزار نفر از قربانیان آمریکایی بودند.تخمین زده می شود که در مجموع بین ۲۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال ۱۹۵۸ به این بیماری مبتلا شدند. اغلب قربانیان افراد مسن بودند. ویروس آنفلوانزای آسیایی نوعی از آنفلوانزای پرندگان بود.
«اچ آی وی» یا ایدز
.jpg "از طاعون سیاه تا کرونا/ نگاهی به تاریخچه بیماری‌های همه گیر در ایران و جهان")
ایدز، یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. «اچ آی وی» به عنوان ویروسی که عامل بیماری ایدز است اولین بار در سال ۱۹۷۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد. شیوع این ویروس از سال ۱۹۸۱ تاکنون جان ۳۶ میلیون نفر را گرفته است.
تخمین زده می‌شود که هم‌اکنون حدود ۳۸ میلیون نفر در جهان به «اچ آی وی» مبتلا هستند. پیشرفت‌های پزشکی باعث شده که امید به زندگی مبتلایان به این ویروس اکنون با مصرف دارو به اندازه افراد عادی است. این در حالی است که مبتلایان در کشور‌های توسعه نیافته به دلیل هزینه بالا همچنان برای دسترسی به دارو‌ها با مشکل روبرو هستند. در همین راستا در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۷۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به ایدز جان خود را از دست دادند. دوره اوج ابتلا به «اچ آی وی» در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بود.
ابولا و زیکا
ابولا بیماری دیگری بود که در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۴ در آفریقای غربی شیوع پیدا کرد و جان بیش از ۱۱ هزار نفر را گرفت. هنوز هیچ روش درمانی خاصی برای درمان این بیماری کشف نشده است. بیماری زیکا نیز در سال ۲۰۱۵ در آمریکای جنوبی و مرکزی شیوع پیدا کرد. این بیماری که از طریق پشه‌ها انتقال پیدا می‌کند، معمولاً برای سلامتی بزرگسالان یا کودکان مضر نیست، اما می‌تواند باعث نقص جنین در رحم مادر شود.
سارس یا سندرم حاد تنفسی
.jpg "از طاعون سیاه تا کرونا/ نگاهی به تاریخچه بیماری‌های همه گیر در ایران و جهان")
کشنده‌ترین عضو از کروناویرس‌ها است. سندروم مزمن تنفسی، نوعی بیماری ویروسی واگیردار است که جالب است بدانید توسط کرونوویروس‌ها ایجاد می‌شود. این ویروس می‌تواند بیمار را به نوعی سینه‌پلهو کشنده برساند، بین انسان و حیوان مشترک است و حدود ده درصد مرگ و میر دارد. عوارض بیماری سندرم حاد تنفسی ARDS است که بیمار دچار اختلالات گاز‌های خون شده و ۱۰ تا ۲۰ درصد نیاز به اکسیژن ونتیلاتور پیدا خواهد کرد. در نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی، ویروس SARS در چین و هنگ کنگ منتشر شد و تا سال ۲۰۰۳ میلادی به ۳۷ کشور مختلف جهان رسید. به موجب این انتشار، حدود ۸۲۷۳ نفر به آن مبتلا و ۷۷۵ نفر جان خود را از دست دادند.
علائم اولیه سارس شبیه آنفلوآنزا است، یعنی با تب، خستگی، بدن درد، سرفه و گلودرد همراه است. بیماری معمولاً با تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد شروع می‌شود. سپس علائم تنفسی مانند تنگی نفس و دشواری تنفس تشدید می‌شود. پس از ۷-۳ روز بیمار دچار سرفههای خشک و بدون خلط می‌شود که می‌تواند پیشرفت کرده و منجر به اشکالات تنفسی و کمبود اکسیژن در خون شود. در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد، بیماران به تهویه مکانیکی نیاز پیدا می‌کنند. آنتی بیوتیک در درمان این بیماری سودی ندارد، اما دارو‌های تب بر، اکسیژن کمکی و … مفیدند.
آنفولانزای مرغی
آنفولانزای مرغی نیز نوعی دیگر از بیماری‌های ویروسی قرن ۲۱ است که از پرندگان به انسان منتقل می‌شود. این بیماری کاملا کشنده و مهلک است. ویروس H۵N۱ از سال ۲۰۰۳ میلادی در آسیا منتشر شد و تا سال ۲۰۰۶ میلادی وارد اروپا، خاورمیانه و آفریقا شد. در سال ۲۰۱۲ میلادی، چین دومین دوره مرگ و میر مردم خود را به صورت رسمی اعلام کرد. از زمان ظهور بیماری آنفولانزای مرغی در سال ۱۹۹۷ میلادی در هنگ کنگ تا سال ۲۰۰۶، حدود دویست میلیون پرنده و چند صد نفر انسان، جان خود را از دست دادند. این بیماری از طریق تماس با مدفوع، خون، ترشحات تازه‌ی مجاری تنفسی پرندگان بیمار و محیط زیست آلوده منتقل می‌شود.
تنها داروی آنفلوآنزای مرغی برای انسان، تامی فلو (Oseltamivir) است. تب، سرفه، گلودرد، درد عضلات، احساس کسالت، عفونت چشم و ریه‌ها، تنگی نفس، خلط خونی و اسهال از علایم تب مرغی در انسان است. آنفلوانزا بیشترین خطر را معمولاً برای کودکان کم سن و همچنین افراد مسن دارد. البته تا حد زیادی این مسئله بستگی به وجود ایمنی نسبت به آنفلوانزا در جوامع مختلف دارد. برای مثال آنفلوانزای ۱۹۱۸ برای جوانان کشنده‌تر بود.
جنون گاوی
جنون گاوی یک بیماری عصبی تحلیل‌دهنده مغز و کشنده در انسان است که در اثر نوعی پروتئین به نام پریون ایجاد می‌شود. بیماری جنون گاوی از طریق مصرف گوشت آلوده یا تماس با مغز یا هورمون‌های فرد آلوده، (حین کالبدشکافی یا عمل جراحی) منتقل می‌شود. همچنین، مطالعات جدید ثابت کرده، پروتئین‌هایی که باعث بروز جنون گاوی می‌شوند، در خون فرد مبتلا باقی می‌مانند و در صورت ورود به جریان خون فرد دیگر، منتقل می‌شوند.جنون گاوی، سبب بروز حفره‌های میکروسکوپی شبیه به اسفنج در مغز می‌شود و با مشکلاتی از قبیل اختلال در حرکت و دید، کاهش حافظه و تغییر خلق و خو همراه است. حدود ۹۰ درصد از مبتلایان یک سال پس از مشاهده علایم جان خود را از دست می‌دهند.
در اکتبر سال ۲۰۰۹ میلادی، ۱۶۶ کشته در انگلستان و ۴۴ کشته در دیگر نقاط جهان گزارش شده بود. دوره نهفتگی بیماری در انسان بسیار طولانی و بیش از ۵ سال است. در حال حاضر برای این بیماری درمان مؤثری وجود ندارد و تمرکز پزشکان بر کاهش درد و علائم است. بیماری بدون بهبودی بوده و در همه موارد کشنده است.
مرس یا سندروم تنفسی خاورمیانه
بیماری موسوم به سندروم تنفسیِ خاورمیانه یا مِرس (MERS) یک بیماری تنفسی است که به وسیله یک ویروسِ کورونای جدید که آن را MERS‐CoV نامیده اند به وجود آمد. این بیماری نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی گزارش شد. جالب است بدانید کورونا یک خانواده بزرگ ویروسی است که بیماریهایی از سرماخوردگی تا سارس را شامل می‌شود.این بیماری در کشور‌های اُردن و یمن (در خاورمیانه)، فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا و بریتانیا (در اروپا)؛ تونس و مصر (در آفریقا)؛ چین، مالزی، کره جنوبی و فیلیپین (در آسیا) و ایالاتِ متحده آمریکا دیده شد. نشانه‌های این بیماری می‌تواند شاملِ تب، سرفه و تنگیِ نفس باشد. همچنین سینه پهلو و ناراحتی‌های گوارشی نیز در مواردی گزارش شده اند. این ویروس در افرادی که دچار ضعف مزاجی هستند بیماری شدیدتری ایجاد می‌کند، اما ممکن است برخی از مبتلایان به این ویروس عوارضِ بیماری را از خود نشان ندهند.
بیماری درمان قطعی ندارد، اما کره جنوبی به صورت آزمایشی پلاسما درمانی را برای مداوای مبتلایان به این بیماری در دو بیمارستان آغاز کرده است. درمان بدین گونه است که خون بیماران مبتلایانی که بهبود یافته‌اند گرفته می‌شود و سلول‌های آن جدا می‌شود تا پلاسما به دست آید؛ سپس این پلاسما به افراد بیمار تزریق می‌شود.
این ویروس میان دام و انسان مشترک است و گمان می‌رود که افراد از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با شتر‌های سواری در خاورمیانه به آن مبتلا شده باشند. به نظر می‌رسد که در برخی موارد، این ویروس از فرد مبتلا به افراد دیگر منتقل شده باشد.
ویروس ماربورگ
این ویروس برای اولین بار در سال ۱۹۶۷ کشف شد و عامل بروز فجایعی در آزمایشگاه‌های ماربورگ و فرانکفورت آلمان و همچنین بلگراد صربستان بود. از ۳۱ فرد مبتلا به این ویروس، ۷ نفر جان خود را از دست دادند. مرکز جلوگیری و کنترل بیماری‌ها می‌گوید: کارکنان این آزمایشگاه هنگام انجام تحقیقات، این ویروس را از میمون‌های سبز آفریقایی گرفته‌اند. این ویروس عامل تب خونریزی‌دهنده‌ای با همین نام است.ویروس ماربورگ از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو شیوع یافت و باعث مرگ ۱۲۸ نفر از ۱۵۴ فرد مبتلا شد. همچنین این ویروس در سال ۲۰۰۵ آنگولا را درگیر خود کرد و ۲۲۷ نفر از ۲۵۲ نفر فرد مبتلا به آن، جان خود را از دست دادند. از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ تعداد ۱۵ نفر از ۲۸ فرد مبتلا به این ویروس در اوگاندا، هلند و ایالات متحده، از دنیا رفتند.
آنفلوانزای خوکی
آنفولانزای خوکی نیز از دیگر بیماری‌های عفونی قرن اخیر است که شماری از انسان‌ها به واسطه آن جان خود را از دست داده اند. به طور کلی میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری کمتر از یک درصد بوده و درافرادی که بیماری زمینه‌ای مانند ناراحتی قلبی، کلیوی و مزمن ریوی داشته اند، مرگ و میر شایع‌تر است.
شیوع ویروس آنفلوانزای خوکی در سال ۲۰۰۹ از مکزیک آغاز شد و تا پایان سال ۲۰۱۰ ادامه یافت. نتیجه یک تحقیق دانشمندان که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان می‌دهد که بین ۱۱ تا ۲۱ درصد جمعیت جهان به این ویروس مبتلا شدند. کارشناسان سازمان جهانی بهداشت بر این باور هستند که حدود ۲۸۴ هزار و ۵۰۰ نفر از مبتلایان در سطح جهان جان خود را از دست دادند.
سازمان جهانی بهداشت در نوامبر سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که موارد ابتلا به ویروس آنفلوانزای خوکی در ۱۹۹ کشور یا منطقه جهان گزارش شده است.خوشبختانه این ویروس چندان رایج نبود و فقط افرادی که در تماس مستقیم با خوک‌ها بودند، در خطر ابتلا به آن قرار داشتند. در سال ۲۰۱۰ میلادی سازمان سلامت جهانی رسما اعلام کرد این بیماری به طور کلی در جهان ریشه‌کن شده است.
کرونا
کروناویروس‌ها در گذشته نیز عامل ابتلا و مرگ و میر بوده‌اند و در مواردی مانند شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ و همچنین شیوع مرس در سال ۲۰۱۲ شاهد تأثیرات مخرب این ویرس‌ها بوده‌ایم.کرونا مرگبارترین ویروس دهه اخیر اعلام شده است. کویــد-19 از اســتان هوبــی، شــهر ووهــان در چیــن در نوامبــر 2019 آغـاز شـد و تـا مـارس 2020 در سراسـر جهـان پخـش شـد کـه در تاریـخ جهـان اسـتثنایی اسـت؛ زیـرا چالـش برانگیزتریـن فاجعـه در جهـان پـس از ده هـا سـال شـاید جنـگ جهانـی دوم رخ داده اســت. عمــده اختــاالت در اقتصــاد جهانــی از انتقــال ایــن ویــروس، بــه ویــژه بــه بخــش خــرده فروشــی، مــواد غذایـی، کاالهـای مصرفـی، خدمـات درمانـی و کاهـش احتمالـی ســفر و جهانگــردی بــه عنــوان محــرک هــای اصلــی اکثــر کشـورهای جهـان، غیرقابـل انـدازه گیری و شـدید از آنچـه انتظار مــی رود، اســت. ویــروس کرونــا نــه تنهــا کل ســاختارهای اجتماعـی و اقتصـادی را بـه حالـت تعلیـق درآورده؛ بلکـه جهانـی سـازی و عملکـرد جهانـی شـرکت هـا را نیـز بـه چالـش کشـیده اسـت. بـا ایـن حـال، پیامدهـای احتمالـی و راه هـای جایگزیـن، هنــوز بــی ثبــات هســتند. ویــروس کرونــا، بیشــتر بــرای گــروه هــای آســیب پذیــر از طریــق تغذیــه و ناامنــی هــای بهداشــتی خطرنــاک اســت.
سرنوشت همه گیری‌های بزرگ تاریخ چه شد؟
همانطور که تمدن های انسانی شکوفا شد، بیماری عفونی نیز به وجود آمد. در نگاهی به پایان همه‌گیری‌های بزرگ، مشخص می‌شود تولید واکسن، قرنطینه و جداسازی ها و ... پایان همه گیری ها را رقم زدند و جنگ و درگیری و آلودگی‌ها و نبود درمان مناسب عاملی برای تشدید بیماری‌ها و تعداد مرگ و میرها بوده است.
برای مثال در زمان همه‌گیری طاعون ژوستین که یکی از سه همه گیری مرگبار تاریخ بشریت است، در آن روزگار، مردم درک واقعی از چگونگی مبارزه با آن را نداشتند، اما در مورد چگونگی پایان یافتن طاعون، بهترین حدس این است که اکثریت افراد مبتلا به بیماری همه گیر که زنده می مانند و کسانی بودند که مصونیت دارند و یا اینکه در زمان شیوع همه گیری مرگ سیاه بشر با قرنطینه جلوی آن را گرفت. اما طاعون واقعاً از بین نرفت و ۸۰۰ سال بعد بازگشت. در آن زمان مردم هنوز درک علمی از مسری بودن این بیماری نداشتند، اما آنها می‌دانستند که این بیماری با ارتباط نزدیک منتقل می‌شود. به همین دلیل است که مقامات در بندر تحت کنترل ونیز تصمیم گرفتند ملوانان تازه وارد را در انزوا نگه دارند تا زمانی که ثابت کنند بیمار نیستند. در ابتدا، ملوانان به مدت ۳۰ روز در کشتی های خود نگه داشته می شدند که در قانون ونیز به عنوان یک قانون شناخته شد. با گذشت زمان، ونیزی‌ها انزوا اجباری را به ۴۰ روز افزایش دادند، منشا کلمه قرنطینه و شروع تمرین آن در جهان غرب از این زمان آغاز شد.
همچنین لندن هرگز بعد از مرگ سیاه استراحت نکرد. طاعون تقریباً هر ۲۰ سال یکبار از سال ۱۳۴۸ دوباره ظاهر شد و با هر بیماری همه گیر طاعون جدید، ۲۰ درصد از مردان، زنان و کودکان ساکن پایتخت انگلیس کشته شدند. در پی کنترل آن، اولین قوانین را برای جداسازی و منزوی کردن بیماران وضع کردند. اعتقاد بر این بود که گربه ها و سگ ها این بیماری را حمل می کردند، بنابراین قتل عام عمده ای صدها هزار حیوان انجام شد. طاعون بزرگ سال ۱۶۶۵ نیز آخرین و یکی از بدترین شیوع قرن بود که در هفت ماه صدهزار نفر را در لندن کشت. تمام سرگرمی‌های عمومی ممنوع شد و قربانیان برای جلوگیری از شیوع بیماری به زور در خانه‌های خود محبوس شدند. صلیب‌های سرخ روی درهای آنها با جمله "خداوند به ما رحم کن". نقش بست. باوجود بیرحمانه بودن بستن مریضان در خانه‌های خود و دفن مردگان در گورهای دسته جمعی، شاید تنها راه برای پایان دادن به آخرین شیوع طاعون بزرگ همین بود.
اینکه دقیقاً بیماری همه گیر چه مدت به طول می‌انجامد، باعث بحث دانشمندان شده است. نکته مشخص این است، تا زمانی که ویروس در جایی باقی بماند، این احتمال وجود دارد که یک مسافر به جرقه های تازه بپیوندد. چیزی که مشخص است اینکه کنترل همزمان ویروس در سراسر جهان امری غیرممکن است. دوم اینکه ویروس کووید ۱۹ نیز همانند همه گیری های آنفلوآنزاهای گذشته عمل کرده، در سراسر جهان پیش می رود و بازماندگان ایمنی کافی خواهند داشت.
سناریوی "ایمنی گله" وسوسه‌انگیز خواهد بود. اما با هزینه های ناگوار همراه است. سناریوی دیگر این است که مرگ و میرها ادامه داشته باشد تا زمانی که واکسن تولید شود. این بهترین گزینه اما همچنین طولانی ترین و پیچیده ترین روش است. دانشمندان تخمین می زنند که ۱۲ تا ۱۸ ماه طول می کشد تا یک واکسن اثبات شده تولید شود و پس از ساختن آن، حمل و نقل و تزریق آن به سلاح های مردم ۱۲ تا ۱۸ ماه زمان می برد.
چه با سناریوی ایمنی گله و چه با انتظار طولانی برای تولید واکسن، ویروس گسترش و انفجار بیشتری پیدا می کند و مهار آن مشکل تر می شود. در سناریوهایی گفته می شود که احتمال از بین رفتن ویروس وجود دارد و یا ممکن است ویروس تغییر پیدا کند که در این صورت، نیاز به واکسیناسیون مداوم وجود دارد، مانند آنچه برای آنفلوانزا انجام می شود. در حال حاضر مدل ها نشان می دهند که ویروس ممکن است در سراسر جهان پخش شود و هر چند سال یکبار همه گیری های آن انجام شود. سناریوی اینکه در آینده کووید ۱۹ ممکن است مانند آنفلوآنزای امروز باشد، بسیار قوی است؛ یک معضل تکراری در زمستان.
آنچه در بررسی پایان همه گیری ها درمی یابیم، این است که در وهله نخست قرنطینه و جداسازی ها و جلوگیری از گسترش بی رویه ویروس، یافتن منشاء بیماری و مبارزه با آن، تهیه دارو و تولید واکسن از راه هایی هستند که عامل پایان همه گیری ها عنوان شده است؛ با تمام این اوصاف ویروس مرموز کرونا و عملکرد آن هنوز ناشناخته مانده و تلاش برای ساخت دارو و واکسن این بیماری در دنیا ادامه دارد...
منبع:
1. برنا/ نگاهی به تاریخچه بیماری‌های واگیردار در ایران
2. ایسنا/ همه‌گیری‌های بزرگ تاریخ چگونه پایان یافتند؟
3. ایمنا/ بیماری‌های همه‌گیر تاریخ+علائم و میزان تلفات
4. یورو نیوز/ از طاعون سیاه تا کرونا؛ شیوع بیماری‌های همه‌گیر در طول تاریخ
5. ایگنا/ ویرانگرترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ ایران و جهان
6. فصلنامه مدیریت پرستاری/مدیریت بیماری ناشناخته (کوید-19 )در جهان: مطالعه مروری
