کرونا صنعت گردشگری به عنوان یکی از پول‌سازترین صنایع جهان را مانند همه شئونات زندگی مردم و فعالان این حوزه و البته قوانین سفر را با چالش‌های غیر قابل تصور رو به رو کرد از این رو انتظار می‌رود نه تنها هم اکنون، بلکه در پساکرونا و تا چندین سال سفر و گردشگری دچار تغییرات اساسی و بنیادین شود.
با شدت گرفتن شیوع کرونا از اواخر سال ٢٠١٩ سفرها و البته مسافرت‌های با رویکرد تفریح و گردشگری با محدودیت‌های اجباری از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) مواجه شده‌است. مردم و مسافران هر روز و هرساعت شرایط جهانی را رصد می کنند تا برای کوچکترین جا به جایی های خود برنامه ریزی کنند، اما فعلا راهی جز «در خانه ماندن» (Stay at home) ندارند.
همین عادت به «در خانه ماندن» و ترس از بیماری کووید ۱۹ با تشابه به ترس از دوران جنگ، یا حملات تروریستی مانند حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و عملیات‌های انتحاری در هتل‌ها و فروشگاه‌ها توسط داعش در ۵ سال اخیر، موجی از تردید را نسبت به چشم انداز آینده گردشگری را به وجود آورده است.
همه گیری کرونا بر صنعت سفر و گردشگری به شدت تاثیر منفی گذاشته است؛ اقتصاد گردشگری خطر فروپاشی را تجربه می‌کند؛ ایرلاین‌ها هر روز با ضررهای ناشی از توقف پروازهای خود روبه رو هستند و با سرعت سرسام آور کاهش درآمدها، اخراج کارکنان، در حال سقوط و در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند؛ به طور مثال میزان تردد مسافر در خطوط هوایی آمریکا در مقایسه با سال گذشته (۲۰۱۹)، حدود ۹۵ درصد کاهش یافته است که برای صنعت هوایی این کشور یک فاجعه محسوب می‌شود.
کاهش تقاضا و مسافر، شرکت‌های هواپیمایی، ایرلاین‌های بین المللی و فرودگاه‌ها را با ضررهای هنگفت اقتصادی مواجه کرده و مدیران این شرکت‌ها امید و چشم‌اندازی را در رونق این صنعت حتی در آینده‌ای نزدیک هم تصور نمی‌کنند. بجز قطارهای باربری، قطار مسافربری در چند ماه گذشته از خطوط راه آهن بین شهری عبور نمی‌کند و این ضررها جبران ناپذیر است؛ مصرف حامل‌های انرژی به شدت کاهش یافته، ناوگان جاده‌ای، اتوبوس‌ها و تاکسی‌های بین شهری در ترمینال‌ها چشم انتظار مسافران متوقف شده اند، پمپ بنزین‌ها، اقامتگاه‌ها و رستوران‌های بین راهی فعلا به مکان‌های متروکه تبدیل شده اند.
شیوع ویروس کرونا صنعت گردشگری را تقریبا ویران کرده است و تصاویر خیابان‌ها و مراکز تفریحی خالی، خاموشی چراغ‌ها و بسته بودن فروشگاه‌ها در شهرهای جهان بسیار عجیب و گاهی دلهره آور است. البته آمار و ارقام صنعت گردشگری در کشورها متناوب است. براساس یک برآورد جهانی، تقریباً ١٠٠ میلیون شغل در بخش گردشگری و سفر حذف شده‌اند و یا به زودی نابود خواهند شد و پیش بینی می‌شود درآمدهای مسافرت بین المللی، بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار کاهش یابد و از طرفی میزان اشغال تخت در هتل‌ها به شدت سقوط کرده و اکنون در حدود ۲۵ درصد شناور است.
کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری در مورد آینده سفر و گردشگری نظرات متفاوتی دارند، اما در هر صورت کرونا طرز تفکر، رفتار گردشگران و میزان و حجم مسافرت‌های مردم را در سراسر جهان تغییر خواهد داد.
صف‌های کنترل طولانی‌تر
در حال حاضر کشورهایی مثل چین، سنگاپور و کره جنوبی بسیار حساس شده‌اند که ویروسی از خارج وارد کشورشان نشود! مثلا کشور کره، افرادی را که از آمریکا و اروپا وارد این کشور شوند، حتی در صورت آزمایش منفی کرونا، دو هفته قرنطینه می‌کند. افرادی که اقامت دائم ندارند، سختگیری بیشتری را باید تحمل کنند و از طرفی تقاضا برای دوربین‌های حرارتی افزایش یافته است. اگر قبلا زمان طولانی برای کنترل باید منتظر می‌ماندید، اکنون زمان اعلام نتیجه آزمایش را هم به آن اضافه کنید.فقط پاسپورت کافی نخواهد بود
برخی کشورها حتی فرصت انجام آزمایش در مرز را نخواهند داشت؛ به‌ویژه اگر از مرکز شیوع بیماری به آنجا سفر کنید. بنابراین احتمالا گواهی تزریق واکسن (پس از زمان دستیابی به آن) یکی از موارد جدید خواهد بود. حتی شاید مچ‌بندهایی هوشمند برای این موضوع ساخته شود. از طرفی در کوتاه‌مدت، سفرهای با هدف‌های معین و مشخص افزایش خواهند یافت و در واقع افراد وسواس بیشتری برای سفر به خرج خواهند داد.احتمالا سفر کمی گران خواهد شد!
یک مقاله بسیار تاثیرگذار از امپریال کالج لندن پیش‌بینی می‌کند که دولت‌ها باید به‌منظور حفظ تقاضا در مورد سیستم‌های بهداشت و درمان در یک سطح قابل مدیریت، سختگیری‌های بیشتری داشته باشند. این یعنی فرصت‌هایی برای سفر وجود دارد که تنها چند هفته یا حتی چند روز طول می‌کشد. احتمالا صندلی‌های محدودی برای عرضه وجود خواهد داشت و در نتیجه افزایش تقاضا و کاهش عرضه، با افزایش قیمت روبه‌رو خواهیم بود.
دوران عجیب بازگشت
در حال حاضر شاهد هستیم عوامل موثر بر این بیماری همه‌گیر متعدد هستند. معیارهای زمان‌بندی قرنطینه، قدرت سیستم‌های مراقبت بهداشتی، آب و هوا، شانس و عوامل دیگر، همگی تاثیر دارند. در واقع برخی از مقاصد سفر زودتر به حالت اولیه بازخواهند گشت و برخی دیرتر!
تفاوت در وسایل شخصی
شما شاید در فیلمی دیده باشید که شخصی همواره یک بسته دستمال مرطوب همراه خود دارد و میز و صندلی را تمیز می‌کند و سپس از آنها استفاده می‌کند؛ ممکن است پیش خود گفته باشید چقدر وسواسی! شاید این موضوع عادی‌تر شود و توسط خود شما هم انجام گیرد. حتی ممکن است برای مواد خوراکی نیز از آنها استفاده کنید. حساسیت به تمیزی دست‌ها بیشتر می‌شود و نیاز به حمل ضدعفونی‌کننده افزایش می‌یابد. پس به‌خصوص در پروازهای طولانی احتمالا باید مجوز حمل مایعات بیش از 2 میلی‌لیتر صادر شود. حتی شاید همیشه همراه خود ماسک هم حمل کنید و برخی از شرکت‌ها آن را ارائه کنند.بیمه سفر
احتمالا پساکرونا، بیمه سفر را مهمتر جلوه خواهد داد. البته این بیمه نیاز به تغییراتی خواهد داشت چراکه بسیاری از آنها مواردی مثل شیوع یک بیماری همه‌گیر را تحت پوشش قرار نخواهند داد. همچنین شاید استفاده از گزینه انعطاف‌پذیر امکان لغو سفر تا چند ساعت پیش از شروع سفر ضروری به نظر برسد.
خطر طرد شدن
حتی شاید کسانی که از بیماری کرونا بهبود یافته‌اند، به سفر در کنار یک فرد که علائم سرماخوردگی دارد، تمایل نداشته باشد. با وجود حفظ فاصله مناسب اجتماعی، داشتن کوچکترین علامت سرماخوردگی یا هر نشانه دیگری، سفر شما از نظر جامعه غیرقابل‌قبول خواهد بود. بعضی می‌گویند سفر با چنین علامت‌هایی پردردسر است.محبوب شدن سفرهای زمینی
سفر داخلی ابتدا بهبود خواهد یافت و برای اغلب کشورها این به معنای سوار شدن به قطار است. قطارها کمتر شلوغ هستند، پنجره دارند و امکان کوپه اختصاصی هم مزیت دیگر آنهاست.دغدغه‌های هوایی
لوفت‌هانزا از چه فیلتر هوایی در پروازهایش استفاده می‌کند؟ خطوط هوایی بریتانیا چطور؟ هواپیمایی کره؟ کدام مدل ایرباس تمیزترین هوا را دارد؟ آیا هواپیماهای بوئینگ میکروب‌های کمتری در هوا دارند؟شاید شما هیچ نظری نداشته باشید اما از این به بعد باید به شنیدن درباره آن عادت کنید. فلان شرکت هواپیمایی می‌گوید فیلتر هواپیمای ما تا فلان اندازه ویروس را فیلتر می‌کند یا مثلا از فیلتر‌های HEPA اختصاصی استفاده می‌کنیم که هوا را برای هر مسافر به‌صورت ویژه فیلتر می‌کند. برخی حتی از الان به مشتریان خود ایمیل می‌زنند و اقدامات خود را اعلام می‌کنند تا آنها از لغو سفرشان صرف‌نظر کنند. از این به بعد این سوال که هوا چقدر سالم است، دغذغه مسافران خواهد بود!
برخی تغییرات مهم در حوزه سفر و رفتارهای گردشگران با توجه به تاثیرات سندروم کرونا
حساسیت‌های بهداشتی شخصی افراد و ضدعفونی با ژل یا شست‌وشوی مداوم دست؛
حضور کمتر یا با حساسیت بالا در محیط‌های بیش از حد شلوغ تفریحی و گردشگری سربسته و تفرجگاهی؛
- حضور کمتر یا با حساسیت بالا در انتخاب محیط‌های اقامتگاهی بومی و روستایی؛
- حساسیت کمتر برای حضور در اقامتگاه‌های هتلی و با استاندارد بالا؛
- مدت‌زمان حضور کمتر در اماکن عمومی تفریحی و تفرجگاهی؛
- عدم حضور، حضور کمتر یا با حساسیت بالا در جاذبه‌هایی که تماس و ارتباط بالای جسمی وجود دارد مثل استخرها، پارک‌های آبی و شهربازی‌ها؛
- استقبال کمتر از حمل‌و‌نقل‌های عمومی بین‌شهری به‌ویژه وسایل حمل‌ونقل عمومی با امکان تماس بالا در فضاهای سربسته مانند کوپه قطار؛
- حساسیت بالای بهداشتی برای انتخاب رستوران‌ها، کافه‌ها و خوراکی‌فروشی‌ها؛
- حساسیت بالا و استقبال کمتر برای انتخاب سفرهای گروهی به‌ویژه تورهای چندروزه آژانس‌ها؛
- استقبال از سفرهای کوتاه‌مدت (نیم‌روزه یا با یک شب اقامت) به مکان‌های شناخته شده با ریسک پایین بهداشتی، به صورت شخصی با برنامه‌ریزی فردی.
- استفاده از راهنمایان بومی و هماهنگی برای برنامه‌ریزی‌های شخصی در مقاصد مختلف جهت حضور گروه کوچک خانوادگی یا دوستان؛
-دربست کردن اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خانه‌های سنتی جهت حضور با کمترین ریسک و بالاترین ضریب بهداشتی توسط افراد بدون واسطه آژانس‌ها؛
-احتمال بالا رفتن رزروهای بلیت پرواز، اتوبوس، قطار و همچنین رزرو اقامت، راهنمای شخصی و تورهای گردشگری کوتاه‌مدت یا گشت‌های بومی.
شش پیشنهاد برای بهبود صنعت گردشگری
۱. ایجاد فرصت‌های جدید برای گروه‌های آسیب‌پذیر، اعطای مشوق‌ها و صندوق‌های امدادی و یارانه‌های مالی، انتقال مزایای اجتماعی همچون بیمه بیکاری، معافیت، امهال یا کاهش پرداخت‌های اجتماعی و مالیاتی برای کارگران خویش‌فرما، ایجاد سازوکارهایی برای بیکاری، آسان‌گیری قوانین بیمه کارگری کوتاه‌مدت برای پرداخت دستمزدهای شرکت‌های آسیب‌دیده، شناسایی و کاهش خطرات شغلی، مشکلات اقتصادی کارگران در حین و بعد از کرونا است. همچنین اقدامات محافظتی ویژه جهت اطمینان گروه‌های به‌شدت آسیب‌پذیر همچون زنان، جوانان و جوامع روستایی ارائه می‌شود.
۲. دومین اقدام در حوزه مدیریت بحران و کاهش اثرات، پشتیبانی از نقدینگی شرکت‌هاست که برای دستیابی به این امر باید هفت اقدام راهبری صورت پذیرد. اعطای ردیف بودجه ویژه در صندوق‌ها و برنامه‌های اضطراری منجر به جلوگیری از ورشکستگی و اطمینان از بازگشت عرضه به بازار می‌شود.
ایجاد استثنائات موقتی تأمین معوقات اجتماعی و پرداخت‌های مالیاتی، ایجاد سازوکارهای سرمایه‌گذاری برای تأمین نقدینگی شرکت‌های خرد، متوسط و کوچک در کوتاه‌مدت، اجرای استثنائات موقت کاهش صورت‌حساب‌هایی همچون برق، اجاره و… در حفظ نقدینگی شرکت‌ها تأثیرگذار خواهد بود. راهکارهای دیگری همچون تأمین ابزارهای مالی برای تسهیل نقدینگی اضافی مانند استمهال در بازپرداخت وام، ضمانت وام و…، فراهم کردن کمک‌های بلاعوض کوچک، هدفمند و غیرقابل استرداد برای مشاغل کوچک، افراد شاغل و کارآفرینان، توسعه مکانیزم‌های آسان برای تعویق پرداخت هزینه‌های تأمین اجتماعی و مالیاتی بدون نیاز به بوروکراسی پیچیده و در نهایت فراهم کردن پشتیبانی و راهنمایی مدیریتی و آموزشی برای شرکت‌های خرد منجر به پشتیبانی از نقدینگی شرکت‌ها خواهد شد.
۳. از دیگر اقدامات در بخش مدیریت بحران و کاهش اثرات، بازبینی مالیات‌ها، عوارض و مقررات تأثیرگذار بر حمل‌ونقل و گردشگری است. به منظور دستیابی به این امر باید به بازبینی کلیه مالیات‌ها، هزینه‌ها و عوارض تأثیرگذار بر گردشگری، فراهم کردن تعلیق یا کاهش مالیات‌های سفر و گردشگری، هزینه‌ها و عوارض و همچنین بازبینی مقررات و اجرای انعطاف‌پذیر قوانین مربوط به بهره‌برداری شرکت‌های گردشگری و حمل‌ونقل پرداخت.
۴. در چهارمین توصیه مدیریت بحران و اثرات ناشی از آن، برای دستیابی به اطمینان از حمایت و اعتماد مصرف‌کنندگان، دولت‌ها باید به‌منظور ترویج ترتیبات منصفانه برای مصرف‌کنندگان با بخش‌خصوصی همکاری کنند که این امر با تنظیم مجدد تعطیلات لغو شده، بلیت پرواز و اطمینان از حمایت کامل مصرف‌کنندگان و سازوکارهای جایگزین برای حل‌و فصل اختلافات مصرف‌کنندگان تحقق می‌پذیرد تا دادخواست‌ها به حداقل برسد. همچنین با ایجاد کوپن‌هایی برای افزایش تقاضا تقاضا و حمایت از مصرف‌کنندگان برای رزروهای لغو شده معتبر تا پایان سال ۲۰۲۰، پیگیری روش‌های حل‌وفصل مشکلات مربوط به بازپرداخت مبالغ از پیش‌پرداخت شده از طریق کارت‌های اعتباری می‌توان اعتماد مصرف‌کنندگان را مجدداً کسب کرد.
۵. به منظور ارتقای توسعه مهارت به‌ویژه مهارت‌های دیجیتال در ابتدا باید از بیکاران جهت توسعه مهارت‌های جدید و مفید شامل محصولات جدید، بازاریابی، هوش بازار و مهارت‌های دیجیتال برای دوره بازیابی و بهبود حمایت شود. با برگزاری دوره‌های آموزش آنلاین رایگان برای افراد آسیب‌دیده از بحران کرونا با کمک دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، تبلیغ رایگان محتوای سازمان‌های بین‌الملل مثل سازمان جهانی گردشگری و پشتیبانی آنها به چند زبان و همچنین تدوین برنامه‌های آموزشی علمی و مهارتی با بودجه دولتی برای پرسنل شرکت‌های گردشگری که در بحران کرونا تعطیل شده‌اند، می‌توان مهارت‌های جدید را ارتقا داد. شرکای دیجیتالی نیز می‌توانند با همکاری‌های متقابل امکان مهارت‌های دیجیتالی برای متخصصان گردشگری فعلی و آینده و ارتقای فرصت‌های یادگیری دیجیتالی موجود را فراهم کنند و همچنین استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان را با ایجاد چالش‌های ملی با تشویق و اهدای جوایز به ارائه راه‌حل‌های نوآورانه برای عبور از بحران دعوت کرد.
۶. بازار گردشگری باید جزو بسته‌های اضطراری اقتصادی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گیرد که این امر با ادغام گردشگری و حمل‌ونقل در بسته‌های اضطراری با کاهش اثرات و حمایت ملی و منطقه‌ای و بین‌المللی، گنجاندن اداره‌های گردشگری ملی در برنامه‌های مربوط به سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند بانک‌جهانی، بانک‌های منطقه‌ای و کمیسیون اروپا برای تضمین حمایت از کارآفرینان خرد، کوچک و متوسط، زیرساخت‌های گردشگری و سایر حوزه‌های اثرگذار صورت می‌پذیرد.
فرصتی برای جهانی شدن
در ایران که طی سال های اخیر هر سال اعلام می شد ظرفیت گردشگری با رشد خوبی مواجه است از اوایل اسفند ماه ۱۳۹۸ و به واسطه شیوع کرونا به یکباره تا منفی ۳۰ درصد سقوط کرد و پیش بینی می شود تا پایان سال ۲۰۲۰ یا همان اوایل ۱۴۰۰ این رشد منفی تا ۶۵ درصد نیز افزایش یابد.
رقمی که با در نظر گرفتن ریزش و تعدیل ۳۰ تا ۶۰ درصدی نیروها در تمام بخش های گردشگری استانهای مختلف، عملا میخ آخر بر تابوت این صنعت قدر و محبوب به شمار می آید. مگر اینکه برنامه ای جامع و جدید برای احیا و حفظ آن تدوین و اجرایی شود.
اولین چیزی که کرونا به صنعت گردشگری تحمیل کرد، بسته شدن مرزهای خارجی، محدودیت‌های سفر داخلی، لغو پروازها و تعطیلی اماکن اقامتی و توریستی با تمام زیر مجموعه هایشان بود. اتفاقاتی که جملگی موجب شد این صنعت آسیب‌های فراوانی ببیند. با توجه به اینکه روند پروازها و سفرها به حالت عادی برنگشته است، مشکلات نیز در این حوزه همچنان پابرجاست و بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با گردشگری، هنوز با درآمد نزدیک به صفر دست به گریبان هستند.
موضوعی که گردشگری پس از کرونا را همچنان نگران نگه داشته است، ترس مردم از شهرها و مقاصدشان برای سفر و مهمتر از آن فشارهای اقتصادی تحمیل شده ناشی از کرونا بر روی خرج و مخارج خانواده هاست.
بر اساس نتایج یک مطالعه آماری که به صورت اینترنتی نظرات مردم در مورد سفرهای بعد از کرونایشان را جویا شده بود، مشخص شد از میان کسانی که قصد سفر ندارند، بخش زیادی از آنها به دلیل نگرانی از کرونا و تاثیرات روانی ناشی ماندگاری این ویروس تا سالها پس از آرام شدنش، از مسافرت خودداری می کنند.
البته نباید فراموش کرد که بروز مشکلات عدیده اقتصادی ناشی از کرونا، فشار زیادی روی سبد هزینه‌های خانوارها وارد کرده و همین فشار مالی، احتمال تصمیم به سفر را بیشتر کاهش می‌دهد تا خود ویروس کرونا.
پس اگر قرار است برنامه ای برای زنده نگه داشتن صنعت گردشگری و احیای سریع فرهنگ سفر تدوین شود، حتما باید ایجاد زمینه‌هایی برای سفرهای ارزان قیمت، خدمات تور اقساطی یا اقامتگاه‌های ارزان در آن دیده شود.
توجه به سفرهای داخلی تمام ماجرا نیست و با نگاهی جامع به گردشگران خارجی، می توان در کوتاه ترین زمان ممکن صدمات صنعت توریسم و زیر مجموعه های آن در داخل کشور را به روزهای اوج و لذت بخش گذشته بازگرداند.
سال گذشته بود که ایران از سوی سازمان جهانی گردشگری به عنوان سومین کشور در میان کشورهای دارای سریع‌ترین رشد در صنعت گردشگری معرفی شد. در این آمار ایران با ۲۷.۹ درصد رشد نسبت به سال قبل تر خود یعنی ۱۳۹۷ در این رتبه قرار گرفت. ایران با ۲۴ اثر ثبت جهانی و بیش از ۳۴ هزار اثر ثبت ملی و ۶۰۰ موزه فعال، ظرفیت بسیار بالایی برای پذیرش گردشگران بین‌المللی دارد. کوهستان‌های خیره‌کننده، جنگل‌های بکر، سواحل و جزایر زیبا، معماری خاص، آشپزی سنتی، آب و هوای چهار فصل و ده‌ها ویژگی خاص دیگر، از ایران یک مقصد پرطرفدار برای آنها که قصد دیدن زیبایی های دنیا را دارند، ساخته است.
بهر حال، بحران شیوع ویروس کرونا که گریبان صنعت گردشگری جهان را به شکل بی‌سابقه‌ای گرفته است، روزی فروکش خواهد کرد و در آن روز کشوری موفق تر است که از همین امروز برای جذب گردشگران، برنامه ویژه ای داشته باشد.
امید ملت‌ها به آینده و دوران پساکرونا باعث شده بسیاری از کشورها خود را برای رونق صنعت گردشگری آماده کنند. در گزارش های جهانی اعلام شده هفت کشور این پتانسیل را دارند که بعد از اتمام بحران کرونا به قطب‌های گردشگری تازه‌ای در دنیا تبدیل شوند و ایران هم جزو آنهاست. بر طبق این گزارش، با وجود فاصله این کشورها با مقاصد گردشگری تراز اول جهانی، آنها همه ویژگی‌های ضروری برای کسب این جایگاه را دارند.
طبیعت بکر و زیبا، تعدد بناهای باستانی و تاریخی، آداب‌و رسوم جذاب و فرهنگ اصیل و صنایع دستی منحصر به فرد، از جمله مواردیست که می‌تواند به جهانی‌تر شدن این مقاصد گردشگری کمتر دیده شده، کمک شایانی کند.
منبع:
1. ایرنا/ آینده گردشگری؛ صنعت گردشگری در پساکرونا
2. مهر/ گردشگری در پساکرونا/۶ پیشنهاد برای بهبود صنعت گردشگری
3. تجارت طلایی/ پیش‌بینی اقتصاد صنعت گردشگری در پساکرونا
4. تجلیل بازار/ گردشگری پساکرونا، ظرفیتی برای جهانی شدن
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
