اولا که خود امام حسین(علیه السلام) در وصیّت‌شان به محمد بن حنفیه، هدف اصلی قیام و نهضت عاشورا را «اصلاح امور امّت که به فساد مبدّل شده بود و امر به‌معروف و نهی از منکر» اعلام و فرمودند: «اِنَّما خَرَجْت لِطَلَبِ الاِصْلاحِ فی اُمَّةِ جَدّی مُحَمَّد صلّیالله علیه و آله وسلّم اُریدُ اَنْ آمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ...من برای جاه طلبی و کام جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم.»
شاید در منطوق این بیان شریف نیامده باشد، شهید امربه‌معروف اما وقتی سیر حرکت امام(علیه السلام) را بررسی می‌کنیم، می‌فهمیم امام حسین(علیه السلام) خود را فدا کرد تا یک فرع دینی که می‌تواند اصول دین را احیا کند، زنده شود و مردم به سمت آن حرکت کنند. دوما امام(علیه السلام) در خطبه منا با امربه‌معروف و نهی از منکر خواص را دو سال قبل از واقعه عاشورا مورد خطاب قرار می‌دهند و پس از آن به اهمیت این فریضه الهی اشاره می‌فرمایند.
امام حسین(علیه السلام) یک‌سال قبل از مرگ معاویه و حدود دو سال قبل از عاشورا در «منا» به یاران خود امر فرمود همه کسانی را که امسال از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) که معروف به صلاح و عبادت بوده و به حج آمده‌اند را نزد من جمع کنید. در پی این دعوت بیش از هفتصد نفر ـ که بیشتر آنان از تابعین و حدود دویسـت نفـر از اصحـاب پیامبر(صلی الله علیه و آله) بودند ـ در خیمة آن حضرت گرد آمدند.
امام(علیه السلام) در میان آنان برای ایراد خطبه برخاست و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: «اما بعد، این شخص طغیانگر(معاویه) درباره ما و شیعیان ما اعمالی را روا داشت که دیدید و فهمیدید و شاهد بودید. می‌خواهم مطلبی را از شما بپرسم، اگر راست گفتم مرا تصدیق کنید و اگر دروغ گفتم مرا تکذیب کنید.[و بی تفاوت نمانید.]»
امام حسین(علیه السلام) در مورد امامت و ولایت و جانشینی حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) سوالات متعددی پرسیدند و همه جمع حاضر آن را تصدیق کردند. سپس امام حسین(علیه السلام) به شرح ضرورت امربه‌معروف پرداختند و این فریضه الهی را تبیین فرمودند. امام(علیه السلام) از مردم می‌خواهد با توجه به دستورات دین به این فرضیه عمل کنند پس آنها را متوجه آیه44 سوره مائده فرمودند که می‌فرماید: «ما تورات را نازل کردیم در حالی که در آن، هدایت و نور بود؛ و پیامبران، که در برابر فرمان خدا تسلیم بودند، با آن برای یهود حکم می‌کردند؛ و (همچنین) علما و دانشمندان به این کتاب که به آنها سپرده شده و بر آن گواه بودند، داوری می‌نمودند. بنابراین، (به‌خاطر داوری بر طبق آیات الهی) از مردم نهراسید! و از من بترسید! و آیات مرا به بهای ناچیزی نفروشید! پس آنها که به احکامی که خدا نازل کرده حکم نمی‌کنند، کافرند.»
حضرت اباعبدلله(علیه السلام) ضروت جامعه الهی را عمل به دستورات اسلامی می‌دانند و از مردم می‌‌خواهند از ترس خداوند و بدون ترس از مردم (که معاویه و والیان منصوب او هم جزوش می‌باشند) عمل به دستورات دین را بخواهند.
به‌عبارتی می‌فرمایند ای مردم، از کسانی که ضداسلامی عمل می‌کنند نترسید و آنها را امربه‌معروف و نهی از منکر کنید. امام حسین(علیه السلام) در این خطبه می‌فرمایند: «خدا از امر به‌معروف و نهی از منکر به‌عنوان تکلیف واجبی از خود، آغاز کرده است، زیرا می‌دانسته که اگر این فرضیه ادا شود و برپا گردد، همة فرایض ـ از آسان و دشوارـ برپا شوند، چه آن‌که امر به معروف و نهی از منکر دعوت به اسلام است...»
امام(علیه السلام) قوام اصول دین را عمل به یک فرع دینی دانستند که وقتی تعطیل شود اصول دین تعطیل می‌شود یا با ظاهر اسلامی و باطن شرک عرضه می‌شود. حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) در ادامه خطبه علما و بزرگان آن زمان را سرزنش فرموده که چرا در مقابل ظلم سکوت می‌کنید. ایشان می‌فرمایند: «....می‌بینید که پیمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) خوار و ناچیز شده.... در خور مسئولیت خود کار نمی‌کنید و به‌کسانی که در آن راه تلاش می‌کنند وقعی نمی‌نهید و خود به چاپلوسی و سازش با ظالمان آسوده‌اید. این بدین جهت است که خداوند شما را به جلوگیری از منکرات فرمان داده است و شما از آن غافلید؛ برای اینکه نتوانستید مقام دانشمندان را حفظ کنید و این مقام و موقعیت از شما گرفته شد. شما مردمی هستید که بیشترین گرفتاری را دارند. ای کاش برای حفظ موقعیت خود کوشش می کردید؛ زیرا زمام امور باید در دست کسانی باشد که عالم به احکام خدا و حلال و حرام او هستند. شما این مقام را داشتید؛ اما به خاطر جدا شدن از حق و پراکندگی از سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را از دست شما گرفتند، با اینکه دلیل روشن داشتید.»
امام حسین(علیه السلام) دو سال قبل از قیام و شهادت‌شان به‌طور صریح به مردم می‌فهمانند که با ترک یک فرع دینی و سکوت در مقابل ظالم، یک اصل دینی که «امام» باشد را به مقتل می‌فرستید. این در حالی بود که هیچ‌یک از افراد حاضر در خیمه اباعبدالله(علیه السلام) به دستور امام(علیه السلام) عمل نکرده و این عمل نکردن سبب می‌شود مسلمانان دچار بلایی عظیم شوند و سلسله اتفاقات غیرالهی و غیرانسانی رخ بدهد.
همه انسان ها جهل را تاریکی می دانند و در ذهن خود آن را ظلمتی می پندارند که حق و باطل در آن فضا دیده نمی شود. منتها اینکه تاریکی جهل کدام است و چطور باید در برابر آن ایستادگی کرد و یا به اصلاح امور دست زد در توانشان نیست. همه انسان ها باید خود را به آستان اهل بیت(علیهم السلام) برسانند تا بتوانند راه درست و روشن را پیدا کنند و در مسیر حق قرار بگیرند.
ترک امر به‌معروف مسلمانان را در تاریکی و جهل قرار می‌داد و این یک مصیبت بزرگ است برای آنان تا جایی که برای نجات‌شان یک امام معصوم لازم می‌بیند خون قلب خود را فدا کند تا آنها را نجات دهد. «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ»(زیارت اربعین) اینجاست که باید بگوییم امام حسین(علیه السلام) کشته ترک امربه‌معروف و نهی از منکر است. خطاب امام حسین(علیه السلام) البته در طول تاریخ نقشه راه آزادگی و آزادگان است و عمل به دستورات ایشان در هر زمان و مکانی نجات‌بخش انسان‌های متدین و الهی می‌باشد.
