خیرخواهی الهی و انسانی با نگاه به بیان امام رضا(ع)

برای کار خیر باید نیاز سنجی کنیم و خودمان را یک نقطه در خطی ممتد و یک قطره در دریایی بی‌کران ببینیم که خداوند ما را در آن قرار داده است. این همراهی و همدلی با خوبی و خوبان مطمئنا جزو آرزوهای انسان‌ها است....
چهارشنبه، 10 خرداد 1402
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
خیرخواهی الهی و انسانی با نگاه به بیان امام رضا(ع)
در ایام مبارک و خجسته میلاد امام رضا(ع) باید درس آموز بیانات ایشان باشیم و سعی کنیم زندگی خود را بر مبنای این بیانات شکل دهیم تا در زمره بندگان خوب خداوند قرار بگیریم. حقیقت امر این است که تلاش اهل بیت(ع) همیشه این بود که مسلمانان را برای یک زندگی الهی و انسانی تربیت کنند. بیانات نورانی اهل بیت(ع) مفهیم بسیاری دارند که در زندگی فردی و اجتماعی می‌تواند راه‌گشا باشد. پس اگر توصیه و دستوری را فردی دیدیم فکر نکنیم بعد اجتماعی ندارد. اگر فرد فرد ما نکاتی را که ایشان دستور می‌دهند را رعایت کنیم، یا اگر راه و مسیری را اشتباه انتخاب کنیم جامعه نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. به عبارتی خوبی و بدی در جامعه نشأت گرفته از رفتار شهروندان آن است.
 
اینکه ما جامعه خوبی می‌خواهیم باید ابتدا خوبی و بدی را بشناسیم و بعد از خوبی‌ها خوش‌مان بیاید و از بدی‌ها متنفر باشیم. به طور مثال اگر خواهان برچیده شدن فقر در جامعه هستیم باید کمک به فقرا، عدالت، مساوات، نظم و انسان دوستی و... را هم دوست داشته باشیم و برای رشد آن تلاش کنیم. هرقدر که این خلقیات رشد کند میزان فقر کمتر می‌شود و هرقدر ضعیف باشد فقر و تنگدستی هم بیشتر خواهد شد.
 
مثال بارزش را در دو سه سال قبل دیدیم. اگر کسی خواهان برچیده شدن ویروس کرونا بود نقش خودش را باید در بیرون راندن و از بین بردن این ویروس هم در نظر می‌گرفت. نمیشد که عده‌ای نکات بهداشتی را رعایت نکنند و سپس خواهان از بین رفتن این بیماری باشند. اینکه رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «کُلُّکُمْ رَاعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ؛ به راستی که همه شما حافظ و سرپرستید و همه شما جواب‌گوی مردم زیردست خود هستید.» معطوف به همین نگاه است.
 
بیان شریفی از امام رضا(ع) به ما رسیده که فقط به یکی از قسمت‌های آن می‌پردازیم و آن اینکه اگر کسی کار خیری انجام داد و به کسی نیکی کرد باید خوشحال باشد. در روایات داریم که از حضرت رضا(ع) درباره بهترین بندگان پرسیدند. حضرت فرمود: «آنان که هرگاه نیکى مى‌کنند، خوشحال مى‌شوند، هرگاه بدى مى‌کنند، استغفار مى‌کنند، هرگاه چیزى به آنان داده مى‌شود، سپاس مى‌گویند، هرگاه مبتلا و گرفتار مى‌شوند، شکیبایى ‌میکنند و هرگاه خشمگین مى‌شوند، عفو و گذشت مى‌کنند.»(مسند الامام‌الرضا، ج1، ص284)
 
در این بیان شریف برخی صفات انسانی ذکر شده که باعث متعالی شدن جامعه هم می‌شود. جالب آنکه امکان خطا و ضعف‌های شخصیتی هم در این احادیث در نظر گرفته شده است. یعنی اینکه انسان‌ها گاهی اشتباه می‌کنند و گاهی از مدار خارج می‌شوند هم در نظر آورده شده اما راه بازگشت و توبه را هم باز گذاشته است.
 
در کل انجام کارهای خیر در تربیت دینی و مکتبی ما باید برای خداوند باشد تا بتواند مؤثر واقع شود و فقط در این حالت است که باید از کارمان خوشحال باشیم. زیرا اگر برای انسان‌ها باشد، خدایی نیست و رنگ ریا و خودنمایی به خود می‌گیرد. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: ثَلاثُ عَلاماتٍ لِلْمُرائى: یَنْشِطُ اِذا رَأىَ النّاسَ وَ یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ وَ یُحِبُّ اَنْ یُحْمَدَ فِى جَمیعِ اُمُورِهِ؛ ریاکار را سه نشانه است: هرگاه مردم را ببیند، به نشاط مى‌آید، هرگاه تنهاست، بى‌‏حال و تنبل است، و دوست دارد که در همه کارهایش، او را ستایش کنند.(اصول کافى، ج۲، ص۲۹۵)
 
اینکه انسان‌ها می‌خواهند دیده شوند و شهرت پیدا کنند و تحسین و تقدیس شوند یک نقطه ضعف است اما می‌تواند تبدیل به نقطه قوت شود و در یک حالت خداوند آن را هم پاداش می‌دهد. به عبارتی هنگامی که ما کاری را برای خدا انجام می‌دهیم و بنایی برای نشان دادن آن به مردم نداریم یک نقطه تعالی است که کمتر کسی می‌تواند در این جایگاه قرار بگیرد. ولی اینکه کار برای خدا انجام شد و خداوند خودش اسباب افشای آن را فراهم کرد و مردم فهمیدند که این کار خیر توسط چه کسی انجام شده، خوشحالی اشکال ندارد و مذموم نیست و البته می‌تواند به انسان روحیه دهد تا دوباره آن را انجام دهد. گفته شده که این یک ضعف است اما ضعفی که آسیبی ندارد.
 
از امام محمد باقر(ع) سؤال شد که مردی عمل خیری می‌کند و چون کسی می‌بیند او خوشحال و شکفته خاطر می‌شود، امام(ع) فرمود: «باکی نیست، هیچ‌کس نیست مگر اینکه دوست دارد که خداوند کار خوب او را در میان مردم آشکار کند، حتی وقتی که آن را برای این مقصود انجام نداده باشد.»(علم اخلاق اسلامی، ج۳، ص507) یعنی بالاخره انسان دوست دارد که دیده شود و مورد تحسین قرار گیرد اما باید مراقب باشد که دچار آفات این میل درونی نشود.
 
حال چرا کاری را نباید برای مردم انجام دهیم؟ آفات شهرت چیست؟ مقدمتا باید بگوییم دلیل اصلی آن این است که همه قدرت و توانایی که انسان‌ها دارند از سوی خداوند است و آنها از خود چیزی ندارند که بخواهند از آن خوشحال باشند. در واقع خوشحالی اصلی این است که ما از این توفیق خوشحال باشیم و لیاقتی که خداوند به ما داده است برای خدمت به بندگانش و وسیله‌‌ای برای نیکی و محبت و مهرورزی؛
 
انسان‌ها فقط وسیله‌ای هستند برای انجام امور زندگی یکدیگر و نمی‌توانند منت یا انتظاری از رفتار و کارهای خود داشته باشند. ضمن آنکه وقتی می‌گوییم نکات اجتماعی احادیث را هم باید دید به دلایل مختلف است از جمله آنکه کار برای غیر خدا می‌‎تواند تعادل جامعه را به‌هم بریزد. برخی آفات دامن‌گیر مردم می‌شود و رشد پیدا می‌کند و باعث بهم ریخته شدن نظم جامعه می‌شود. وقتی این اتفاق بیوفتد دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت و به حالت اعتدال و نظم برگرداند. شاید نفع انسان‌های ناباب و ناسالم در این بی‌نظمی باشد و مسلما این فرصت را غنیمت می‌شمارند برای تامین منافع خودشان.
 
حالا فرض کنید هر کسی هر کاری که می‌کند برای دیده شدن باشد و انتظاراتی برای آن داشته باشد. در این وضعیت کسانی‌که نمی‌توانند انتظار آن شخص یا اشخاص را برآورده کنند از افعال نیک هم آزرده می‌شوند
 که باعث می‌شود اعمال خیر در جامعه به مرور از بین برود. همان جمله معروفی که بارها خودمان به کار بردیم که نخواستیم این محبت و کمکت را اگر بنا باشد منتی و توقعی به دنبال آن وجود داشته باشد.
 
کسانی‌که قدرت دارند برای کارهای خیر دیگر سمت آن نمی‌روند و هرچیزی مابه‌ازایی را طلب می‌کند. یعنی هر کاری در مقابل مزدی انجام می‌شود که اگر نشود کار خیر هم انجام نمی‌شود. مشکل بعد آن است که عده‌ای که توان‌شان کمتر است سرخورده می‌شوند و می‌توانند تحت سلطه قرار بگیرند. یعنی حاضر باشند هر کاری انجام دهند که آنها نیز شامل کمک‌های خیرخواهانه شوند. مثلا مجبور شود مدح‌گو و مجیزه‌گوی فرد یا عده‌ای شود و ذره ذره شخصیت خود را خرج کند.
 
همچنین این حالت رفته رفته در جامعه مسابقه شهرت راه میاندازد و فاعل کار خیر آنجایی می‌رود که بیشتر شهرت را می‌آورد نه آنجایی که نیاز واقعی وجود دارد. در این بین کسانی‌که اهل جبران کردن، تحسین کردن و تشویق کردن هستند بیشتر بهره می‌برند و آنهایی که توان کمتری دارند همیشه بی‌بهره می‌مانند. اگر در شهری بیشتر فرد نیکوکار را تحویل بگیرند و در جایی دیگر این کار را نکنند، همه خیرخواهی‌ها به سمت آن شهر می‌رود و شهر دیگر بی‌بهره می‌ماند. این در مورد افراد هم صادق است.
 
کار خیر برای رشد جامعه است نه بی‌نظم کردن آن و هنگامی که امام الرئوف ما، امام رضا(ع) نکته‌ای اخلاقی می‌فرمایند به دنبال رشد مسلمانان و انسان‌ها هستند نه رفتن به سمت خودکامگی و استبداد و بی‌اخلاقی. کار خیر را هم باید بسیار گسترده تصور کنیم و فکر نکنیم به کمک‌های مادی منتهی می‌شود. خیرخواهی و خیر دوستی از ویژگی‌های اخلاقی و دینی انسان‌ها است اما باید در مسیر درست قرار بگیرد. ما باید در کلام ائمه(ع) به‌دنبال درس‌هایی برای زندگی‌مان باشیم پس لازم است روز هر کلمه آن دقت و تلاش علمی داشته باشیم تا منظور نظر امامان(ع) را دریابیم.
 
برای کار خیر باید نیاز سنجی کنیم و خودمان را یک نقطه در خطی ممتد و یک قطره در دریایی بی‌کران ببینیم که خداوند ما را در آن قرار داده است. این همراهی و همدلی با خوبی و خوبان مطمئنا جزو آرزوهای انسان‌ها است. انسان‌ها می‌خواهند در کارهای خیر و نیک سهیم باشند و هرچه سهم‌شان بیشتر هم باشد خوشحال‌تر می‌شوند.


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
اخبار مرتبط
موارد بیشتر برای شما
هکرهای ایرانی در تلاشند تا ما را تخلیه اطلاعاتی کنند!
play_arrow
هکرهای ایرانی در تلاشند تا ما را تخلیه اطلاعاتی کنند!
لحظه‌ی تخریب پُل بخش لاریجان آمل براثر سیل
play_arrow
لحظه‌ی تخریب پُل بخش لاریجان آمل براثر سیل
کار نمادین هلندی‌ها برای حمایت از کودکان غزه
play_arrow
کار نمادین هلندی‌ها برای حمایت از کودکان غزه
سناتور ضد ایرانی رشوه‌گیر از آب درآمد!
play_arrow
سناتور ضد ایرانی رشوه‌گیر از آب درآمد!
انتقاد مجری سیما به طراحیِ لباس کاروان ایران در افتتاحیهٔ المپیک
play_arrow
انتقاد مجری سیما به طراحیِ لباس کاروان ایران در افتتاحیهٔ المپیک
طریق‌الحسین کم کم رنگ و بوی اربعین می‌گیرد
play_arrow
طریق‌الحسین کم کم رنگ و بوی اربعین می‌گیرد
شکنجه اسرای فلسطینی در زندان رژیم صهیونیستی
play_arrow
شکنجه اسرای فلسطینی در زندان رژیم صهیونیستی
چرا به اینترنشنال "شبکه صهیونیستی" می‌گوییم؟
play_arrow
چرا به اینترنشنال "شبکه صهیونیستی" می‌گوییم؟
انهدام ادوات زرهی صهیونیست‌ها توسط القسام در خان یونس
play_arrow
انهدام ادوات زرهی صهیونیست‌ها توسط القسام در خان یونس
نقشه هایتان نقش بر آب شد، همه در کنار ایران هستیم!
play_arrow
نقشه هایتان نقش بر آب شد، همه در کنار ایران هستیم!
افزایش اعتراض‌ها به حضور صهیونیست‌ها در المپیک
play_arrow
افزایش اعتراض‌ها به حضور صهیونیست‌ها در المپیک
هو شدن کاروان رژیم صهیونیستی در افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴
play_arrow
هو شدن کاروان رژیم صهیونیستی در افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴
مقایسه شیوه روشن شدن مشعل المپیک‌های ۲۰ سال گذشته
play_arrow
مقایسه شیوه روشن شدن مشعل المپیک‌های ۲۰ سال گذشته
فیلم دیده نشده از لحظه به لحظه حادثه 11 سپتامبر از دریچه دوربین عکاس ژاپنی
play_arrow
فیلم دیده نشده از لحظه به لحظه حادثه 11 سپتامبر از دریچه دوربین عکاس ژاپنی
کسی باور ندارد که می‌توانیم ایران را متوقف کنیم!
play_arrow
کسی باور ندارد که می‌توانیم ایران را متوقف کنیم!