بازار بورس و رونق و جهش تولید
سال 1399 از سوی مقام معظم رهبری با نام «جهش تولید» شناخته شده است. از این رو از ابتدای سال جاری تمام تمرکز و توجه دولت و قوه‌های اجرایی در جهت تحقق این هدف بوده است. یکی از مهم‌ترین نمودهای اجرایی جهش تولید در بازارهای سرمایه‌گذاری و بورس بوده است.بازار سرمایه با توجه به رشد حداکثری در سال 1398 و پتانسیل خوبی که در ابتدای سال 1399 داشت، مورد توجه تمامی سران کشور و تولیدکننده‌های مختلف قرار گرفت و نقدینگی و پول‌های مردم را برای سرمایه‌گذاری به این سمت روانه کرد.
با اینکه شیوع ویروس کرونا مشکلات اقتصادی متعددی را برای اقتصاد دنیا به وجود آورد و موجب کاهش نقدینگی گردید اما ایران یکی از معدود کشورهایی بود که ازطریق بورس، نه تنها اقتصاد خود را در سطح قبلی نگه داشت بلکه افزایش بی‌سابقه‌ای در مقایسه با سایر بازارهای موازی داشت.
.png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
این مسئله که شاخص بورس با شیوع ویروس کرونا و بدون هیچ عملیات اقتصادی در کشور رشدی بی‌سابقه داشته است، منجر به نگرانی برخی از سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان گردیده و ابهاماتی و نگرانی‌هایی را در خصوص افت اقتصاد کشور و رشد تورم ایجاد کرده است (1). به همین خاطر در ادامه این مقاله سعی داریم که با بررسی روند رشد شاخص بورس در چند ماه اخیر، برخی از این ابهامات را رفع کرده و راه‌حل‌هایی را برای برون‌رفت از این شرایط در اختیار تولیدکنندگان خرد قرار دهیم.
اعتمادسازی و جذب سرمایه‌های خرد در بازار سرمایه
از ابتدای امسال، تمامی تلاش دولت مبنی بر حمایت از بازار سرمایه بوده است؛ زیرا در شرایط تحریم تنها حمایت از بورس می‌تواند چرخ تولید را به حرکت در آورد. به همین منظور شرکت‌ها و تولیدکننده‌های دولتی وارد این عرصه شدند و عرضه اولیه‌های بسیاری را به بازار ارائه کردند. این اقدام درست در راستای شعار جهش تولید بود و منجر به افزایش شاخص بورس گردید (2)..png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
کارنامه درخشان بورس در سال 98 و افزایش شاخص بورسی در سال 99، حمایت دولت و اصلاح قوانین حوزه معاملات موجب اعتمادسازی گسترده گردید و باعث شد که مردم سرمایه‌های خرد خود را از تمامی بنگاه‌های اقتصادی مثل بانک یا مسکن برداشت کرده و راهی بازار بورس کنند. یک مزیت بزرگ بازار سرمایه این است که همه افراد حتی با حداقل درآمد و پس‌انداز خود می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند. به همین خاطر تمامی سرمایه‌های خرد اشخاص وارد بورس اوراق بهادار گردید و در چرخه تولید مورد استفاده قرار گرفت (3).
ایجاد فرصت‌های گوناگون در بازارهای بورسی با جذب سرمایه‌های راکد و سرمایه‌گذاری در بازارهای بورسی رابطه مستقیم دارد و منجر به شکل‌گیری رقابتی سالم میان تولیدکنندگان می‌شود. به منظور تداوم روند افزایش سرمایه‌گذاری، مسئولان و کارشناسان باید مردم را به سپرده‌گذاری بیشتر در بخش‌های مولد و شرکت‌های تولیدی تشویق کنند.
به همین خاطر، ایجاد بستر آموزشی برای افزایش دانش بورسی و تصیح ذهنیت‌های نادرست مردم درباره بازار سرمایه، حمایت از تولیدکنندگان کوچک، اصلاح قوانین بازار و تشویق افراد به حرکت سرمایه از مسکن و طلا به سمت بورس می‌تواند در منجر به اعتمادسازی بیشتر و جذب سرمایه‌های خرد در بازار سرمایه شود(4).
زنگ خطر برای تولید، عدم اطمینان به آینده بازار بورس
برخی از تحلیل‌گران معتقدند که رشد غیرمنطقی بازار سرمایه ممکن است منجر به افزایش نقدینگی و تورم شده و نوسانات غیرمنتظره‌ای را در بازار بورس ایجاد کند. آن‌ها معتقدند که این رشد یک حباب مالی در بازار بورس است که در اثر سرازیر شدن فراوان سرمایه مردم به بازارهای سرمایه‌گذاری ایجاد شده است (5) حباب مالی بیانگر رشد کاذب بورس است و روزی این حباب می‌ترکد و منجر به سقوط ناگهانی بورس می‌شود. این پدیده آثار اقتصادی غیرقابل جبرانی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. اما آیا این دیدگاه درست است؟ (6).png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
متخصصان بر خلاف گروه قبلی، با تحلیل بازارهای سرمایه مالی و بورسی در چهل سال اخیر، این روند رو به رشد را مثبت تلقی کرده و معتقدند که این روند باید زودتر در کشورمان اتفاق می‌افتاد (3). به صورت کلی بیشتر سپرده‌گذاری‌ها در ایران با حداکثر محافظه‌کاری انجام می‌شود و اشخاص مایل به تحمل ریسک و ابهام و ضرر مالی در سپرده‌های خود نیستند.
به همین خاطر تا همین چند سال اخیر تمامی سرمایه‌های مردمی در بازارهایی مانند سکه، طلا، مسکن یا بانک‌ها سرمایه‌گذاری می‌شد. این بازارها سوددهی معقولی داشتند و اکثریت آن‌ها زیان مالی به شخص وارد نمی‌کردند. در چند سال اخیر با بروز تورم و تحریم‌های گوناگونی که از سوی دولت ترامپ اعمال شد، نرخ سوددهی سایر بازارهای موازی با بورس بسیار کاهش پیدا کردند (4).
در حدی که حتی نرخ سود بانکی به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرد. این موضوع موجب نارضایتی مردم از بازارها گردید. آن‌ها سرمایه‌های خود را از بازارهای موازی بورس خارج کرده و در سپرده‌های بورسی سرمایه‌گذاری کردند. هجوم نقدینگی و انتقال سپرده‌های بانکی افراد به این حوزه منجر به افزایش شاخص بورس گردید.
بنابرین این رشد بی‌سابقه بدون پشتوانه مالی، سرمایه یا تولید اقتصادی نبوده است؛ بلکه سرمایه‌های افراد به شکل هدفمند در چرخ تولید مورد استفاده قرار گرفت و منجر به افزایش فروش و سوددهی گردید (7).
دومین عاملی که باعث رشد بی‌سابقه بورسی گردید است، حمایت دولت روحانی از این بازار است. دولت با فروش سهام شرکت‌های دولتی در بورس و آزادسازی سهام عدالت، درآمد بیشتری کسب کرد. این پول وارد بازار شد و منجر به گسترش نقدینگی و کاهش مشکلات ناشی از کمبود پول گردید (2).
.png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خرد
از آنجایی که همه سرمایه‌های مردم به سمت بازار بورس روانه شده‌اند، اثر تولید به خوبی نمایان است و گردش و رونق اقتصادی در ماه‌های اخیر احساس می‌شود و از آنجایی که این روند رو به افزایش است، یعنی افرادی که تا کنون در حوزه معاملات بورسی فعالیت نکرده‌اند مشغول آموزش در این حوزه و انتقال سپرده‌های خود در بورس هستند، تولیدکنندگان باید اعتماد مردم را به خود جلب کرده و حفظ کنند.در غیر این صورت شاهد کاهش نرخ بورسی و افزایش تورم بی‌سابقه خواهیم بود. برای جلب اعتماد مردم، کارشناسان بورسی باید به صورت روزانه، ماهانه و سالیانه گزارش‌هایی را به دست سپرده‌گذاران برسانند. این گزارش‌ها شامل موارد زیر است:
1.اطلاع‌رسانی فعالیت‌های تولیدی
این کار به منظور اطلاع‌رسانی از حوزه‌های جدید سرمایه‌گذاری است و انجام آن برای جذب سپرده‌های افراد ضروری است. تولیدکنندگان در بورس باید صورت‌های مالی و گزارش‌های میان دوره‌ای و دوره‌ای خود را منتشر کرده و در اختیار عموم قرار دهند تا سرمایه گذاران فعال در این حوزه اطلاعات کامل و جامعی نسبت به وضعیت مالی، داد و ستد ها، سودها و زیان بدست آورده و درباره سرمایه‌گذاری در این حوزه تصمیم‌گیری کنند.2.ارائه گزارش‌های مالی منظم و شفاف
واحدهای تولیدی باید با فراهم کردن اطلاعات مفید، عملکرد مالی و سپرده‌های اشخاص را گزارش دهند. رعایت استانداردهای مطلوب در این گزارش‌ها منجر به کسب اعتماد بیشتر اشخاص می‌شود. اینکه سپرده‌های افراد در چه بخش‌های هزینه می‌شود؟ میزان سوددهی یا زیان در هر ماه چه قدر است؟ و به صورت کلی هرگونه شفافیت در داده‌ها منجر به کارآمدی فضای معاملاتی بازار سهام خواهد شد (1)..png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
در همین راستا سازمان بورس و اوراق بهادار نیز باید نظارف کامل بر تمامی گزارش‌های ارائه شده داشته باشد و خود نیز تحلیل‌های دوره‌ای خود را به صورت کلی منتشر کند. از آنجایی که فعالان بازار سرمایه اخیرا افزایش یافته‌اند، سازمان بورس باید شفافیت مالی را در اولویت قرار دهد تا اعتماد سرمایه‌گذاران را حفظ کند و در جهت افزایش آن بکوشد.
عوامل خارجی موثر در بازار سرمایه
در بخش‌های قبلی به تشریح عوامل داخلی موثر بر بازار سرمایه پرداختیم. اکنون قصد داریم که عوامل خارجی موثر بر این بازار را به اختصار معرفی کنیم و علت رشد بورس ایران را با توجه به این شرایط بگوییم.1.ایجاد التهاب سیاسی
آرامش و عدم تهدید اقتصاد و سیاست کشورها منجر به رونق تولید و فعالیت رو به رشد اقتصاد می‌شود و فعالان بازار بورس را برای سرمایه‌گذاری مصمم‌تر می‌کند؛ اما در شرایطی که کشور ما درگیر تحریم‌های بین‌المللی از سوی دولت آمریکا است، انتظار می‌رود که بازار سرمایه کشور نیز افت کند. خوشبختانه این اتفاق برای بازار سهام ایران نیفتاد و برخلاف همه کشورهای دنیا که در شرایط گسترش ویروس کرونا افت شدید اقتصادی را تجربه کردند، ایران با رشد بی‌سابقه بورسی درخشید. عوامل این رشد را در بخش‌های قبلی ذکر کردیم (5) .2.خروج نقدینگی
نقدینگی بالا، به معنای قابلیت تبدیل شدن سریع سرمایه به پول نقد است. در بازارهای موازی مثل مسکن و طلا و دلار به علت نوسانات بسیار شدید، قابلیت نقدشوندگی به خصوص در سال‌های اخیر اصلا وجود نداشت. مثلا سپرده‌گذار در حوزه مسکن نمی‌توانست زمین خود را به علت تورم بیش از اندازه بفروشد. یا مثلا اگر شخصی در بانک سپرده‌گذاری می‌کرد، برای دریافت پول و سود آن باید تا زمان مقرر ذکر شده در قرارداد صبر می‌کرد.یکی از مزایای خیلی خوب بازار بورس قابلیت نقدشوندگی بسیار بالای آن است. به خصوص در چند ماه اخیر به دلیل افزایش تعداد معاملات و عرضه‌های اولیه، اشخاص می‌توانند به راحتی سودها و سپرده‌های خود را دریافت کنند (7) .
3.کاهش رونق تولید
نرخ تورم منجر به کاهش رونق تولید می‌شود. متاسفانه در دو سال اخیر به دلیل سیاست‌گذاری‌های بین‌المللی نرخ تورم در ایران بسیار بالا بوده است اما در بازار بورس ایران نرخ رشد بیشتر نرخ تورم بوده است. علت این امر همان طور که گفتیم جمع‌آوری سرمایه‌های خرد اشخاص و به کارگیری آن در حوزه تولید و صنعت است. از آنجایی که شرکت‌های بورسی می‌توانند می‌توانند قیمت محصولات خود را بیشتر از نرخ افزایش در هزینه‌ها و نرخ تورم بیان کنند، این کار منجر به افزایش سوددهی و رونق تولید مخصوصا در سال جهش تولید خواهد شد (3)..png "نقش بازار بورس در رونق و جهش تولید")
4.بازارهای موازی
کنترل بازارهای موازی بورس مانند مسکن، ارز و سکه عامل مهمی در تنظیم سرمایه‌ها و سپرده‌های افراد و روانه کردن آن‌ها به سمت بورس است. این بازارها چندان مولد نبوده و در تحقق شعار جهش تولید تاثیر ندارند. گسترش این دسته از فعالیت‌ها در سال‌های اخیر و سوددهی بدون ریسک آن‌ها موجب پیروی کورکورانه اشخاص از آن‌ها گردیده است.نهادهای اجرایی دولتی باید مقرراتی را در راستای تنظیم مالیات این بخش‌ها تنظیم کرده و سیاست‌های خود را برای سوق دادن سرمایه‌ها به سمت بازارهای مالی اعمال کنند. تنها در این صورت است که می‌توان از خروج نقدینگی از بورس و سقوط بازارهای مالی جلوگیری کرد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
به شکل کلی، روند نمایی و رو به رشد بورس ایران در سال 1399 موجب نگرانی برخی از فعالین این حوزه شده بود به شکلی که آن را یک زنگ خطر برای جهش تولید در نظر گرفته و اطمینان خود را نسبت به آینده بازارهای مالی و بورس کالایی از دست داده بودند. در این مقاله به بررسی روند بورس پرداختیم و عنوان کردیم که این روند به رشد نه تنها ضرری به اقتصاد ایران وارد نمی‌کند بلکه موجب رشد آن نیز می‌شود (6).عوامل داخلی و خارجی متعددی در رشد شاخص بورس موثر بوده است. از عوامل داخلی می‌توان به حمایت‌های دولت و اعتماد مردم به بورس اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری در این راستا اشاره کرد. میزان نقدشوندگی بازارهای مالی، رونق تولید و التهابات سیاسی از عوامل خارجی موثر در این روند بوده است. در صورت تداوم این دو عامل، هدف شعار امسال که جهش تولید است محقق خواهد شد.
پینوشتها
- www.wsj.com
- www.financialtribune.com
- www.donya-e-eqtesad.com
- www.ccn.com
- www.nytimes.com
- www.middleeasteye.net
- www.economist.com
