ثقة الإسلام محمّدبن يعقوب كلينى (٣٢٩ق) به حتم، نامورترين محدّث اماميه و صاحب مهم‌ترين كتاب روايى شيعۀ اثنى‌عشرى است.
وى در كُلين (٣٨ كيلومترى شهر رى) در خانه‌اى سرشار از عشق به اهل‌بيت پيامبر صلى الله عليه و آله و گرايش به علم و دفتر و كتاب، ديده به جهان گشود. برادر مادرش، على بن محمّد بن ابراهيم ابان، از نوادر روزگار و حديث‌دانى زبردست بود كه نزد شيعيان و عالمان، به لقب «علّان» شهرت داشت و در سفر حج، جام شهادت را نوشيد.
كلينى رحمه الله در محضر اين محدّث شهيد و پدر بزرگوارش، نخستين بارقه‌هاى علم و اخلاق را از خود بروز داد و در اوّلين فرصت، بار سفر به سوى شهر رى بست. در رى، به محضر بزرگانى همچون ابوالحسن محمّد بن اسدى كوفى شتافت، و از محضر وی و دیگر علمای نامور بهره برد1. عصر كلينى، عصر حديث و تدوين جوامع روايى بزرگ بود، همۀ صحاح اهل سنّت (به جز صحيح البخارى) در دوران حيات كلينى، تحرير و تدوين شده است2. كتاب حديثى او به نام الكافى، از همان نخستين روزهاى تأليف، مورد توجّه محدّثان، عالمان و دانشمندان شيعه و اهل سنّت قرار گرفت3.
كلينى، از نخستين كسانى بود كه روايات شيعه را از اصول، استخراج و تقطيع كردند و به ترتيب ابواب فقه و اعتقادات، مرتّب ساختند. الكافى، به سه بخش اصول، فروع و روضه (متفرّقات) منقسم مى‌شود و مشتمل بر ١۶١٩٩ حديث است و معتبرترين و معروف‌ترين كتاب حديثى‌اى است كه عالم تشيّع شناخته است4.
الكافى، در محيط و دورانى تدوين شد كه ديگر مكاتب و فرق اسلامى، مهم‌ترين پايه‌هاى تأليفى خود را بنيان مى‌گذاشتند. مرحوم كلينى در مقدمه كتاب كافى ، انگيزه اقدامش را براى تأليف اين كتاب، اين طور بيان مى‌كند كه: يكى از شيعيان و برادران دينى، نامه‌اى به او نوشته و يا پيغامى برايش فرستاده مبنى بر اين‌كه: مردم زمان ما علم و دانش را رها كرده و در جهل و نادانى غوطه ور شده‌اند، نام خود را مسلمان گذاشته‌اند، ولى از محتوى و متن اسلام بى خبرند، كارها را دلبخواه و طبق عادات و رسوم و تقليد از نياكانشان انجام مى‌دهند و در همه امور، به عقول ناقص خود تكيه دارند، آيا چنين كارى درست است؟، آن‌گاه از قول او نقل مى‌كند كه درخواست نموده كتابى كه شامل جميع علوم دينى باشد او و همه مؤمنين را كفايت كند، بنويسد تا كسانى كه مى‌خواهند حقيقت اسلام را از ديدگاه پيشوايان راستگوى دينى ما و سنت‌هاى استوارى كه مدار تكليف و عملند به دست آورند، و بر طبق آنها عمل كنند، به آن مراجعه نمايند5.
كلينى پس از بيست سال تلاش علمى و طاقت‌فرسا، از ميان چندصد هزار روايت موجود و منقول از ائمّه عليهم السلام به نقل و ذكر حدود شانزده هزار روايت (يعنى حدود ۵ درصد) قناعت ورزيد. مرحوم كلينى، پس از هفتاد سال زندگى و بيست سال تأليف، سرانجام در ماه شعبان سال ٣٢٩ق، جهان را بدرود گفت.
سید احمد سجادی
پی‌نوشت‌ها:
1) مجموعه مقالات فارسی کنگره بین المللی ثقه الاسلام کلینی، رضا بابایی، جلد 1، ص 200
2) همان منبع، ص 201
3) مجموعه مقالات فارسی کنگره بین المللی ثقه الاسلام کلینی، ناصر صادقیان، جلد 1، ص 8
4) مجموعه مقالات فارسی کنگره بین المللی ثقه الاسلام کلینی، رضا بابایی، جلد 1، ص 200
5) شناخت نامه کلینی و الکافی(مباحث فقه الحدیثی)، محمد قنبری، جلد1، ص 16
.jpg "ارواح آدمیان در عالم برزخ چند گروهند؟")
