امروزه بانکداری یکی از بااهمیت ترین بخش‌های اقتصادی در هر کشور به شمار می‌آید. بانک‌ها با سازماندهی و هدایت دریافت‌ها و پرداخت‌ها، امر مبادلات تجاری و بازرگانی را تسهیل کرده، موجب گسترش بازارها و رشد و شکوفایی اقتصاد می‌گردند. از طرف دیگر، با تجهیز پس اندازهای ریز و درشت و هدایت آن‌ها به سمت بنگاه‌های تولیدی و تجاری سرمایه‌های راکد و احیانا مخرب اقتصادی را تبدیل به عوامل مولد می‌کنند، و دیگر عوامل تولید را که به جهت نبود سرمایه بیکارند یا با بهره وری پایینی کار می‌کنند به سمت اشتغال کامل با بهره وری بالا سوق می‌دهند و در نتیجه بانک‌ها یکی از عوامل مهم سیاست‌های پولی‌اند که در راستای اجرای تصمیمات اقتصادی بانک‌های مرکزی، با قبض و بسط اعتبارات بانکی و هدایت وجوه از بخشی به بخش دیگر، گذشته از تثبیت اقتصاد در سطح کلان به تنظیم بخش های اقتصادی نیز می‌پردازند. هدف در سیستم اقتصادی بانک‌ها سوق دادن پس‌اندازهای محدود مناطق محروم به مناطق پیشرفته و پس‌اندازهای کشورهای جهان سوم به سمت کشورهای پیشرفته است، تا در مناطق و کشورهای محروم فقر و عقب ماندگی کاهش یابد.

اگر از روش‌های صحیح در نظام بانکی استفاده شود، رشد و شکوفایی و استقلال سیاسی و اقتصادی جامعه تضمین می‌گردد و اگر این اصول و قوانین نسنجیده به کار گرفته شود نه تنها سودی ندارد بلکه فقر و عقب ماندگی و مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت. بانکداری اسلامی الگویی عملی اقتصاد بدون ربا است، که در راستای تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام صورت می‌گیرد1.

در بانکداری اسلامی با رهایی از حقیقت بهره (ربا)، امکان کسب سود مناسب برای سپرده گذاران، رشد مناسب سپرده‌ها و تخصیص بهینه منابع امکان پذیر می‌گردد2 و بر اساس الگوی مشارکت در سود و زیان از طریق عقودی چون قرض بدون بهره و وکالت و شرکت به تجهیز منابع در قالب انواع سپرده‌های قرض الحسنه جاری و پس‌انداز و سپرده‌های سرمایه گذاری پرداخته، افزون بر انجام خدمات بانکی از قبیل خدمات حساب جاری، به امر تخصیص منابع از طریق عقد قرض بدون بهره و عقود مشارکت در سود و زیان (شرکت، مضاربه، مساقات، جعاله و صلح) اقدام می‌کنند3.

عدالت، ثبات و رشد اقتصادی، از اهداف کلان و مهم نظام اقتصادی اسلامند است، زیرنظام‌های نظام اقتصادی اسلام نیز باید به گونه‌ای سامان یابند که اقتصاد را به سمت اهدف اقتصاد اسلامی سوق دهند.

نظام بانکداری اسلامی وظیفه دارد در جهت اهداف ثبات، رشد و توسعه اقتصادی جامعه عمل کند.

سید احمد سجادی

پی‌نوشت‌ها:

1) موسویان، سیدعباس، بانکداری اسلامی، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1378.

2) قادری، جعفر، بانکداری اسلامی توانمندی ها و چالش ها، همایش دو سالانه اقتصاد اسلامی «اقتصاد اسلامی و تحولات معاصر»، 1380.

3) موسویان، سیّدعباس، بانکداری اسلامی، تهران، موسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1378، ص 235.