مقدمه:
حضرت زهرا سلام الله علیها در حقیقت یک شخصیت بزرگ و مهم در تاریخ اسلام است. او فرزند محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) و همسر امام علی (علیه السلام) است. به عنوان فرزند پیامبر، او در اسلام یک مقام بسیار مرموز و با ارزش دارد.
القاب مختلفی که به حضرت زهرا (س) داده میشود، از تعریف و شرح صفات او و جایگاه متمایزش در اسلام مشتق میشود. این القاب نشان دهنده ویژگیهای خاص و برجسته او هستند.
این القاب و شرحها نشان از برتری و بزرگی حضرت زهرا (س) و نقش بسیار مهمی که ایشان در اسلام و تاریخ دارند را میدهند. آنها نماینده ویژگیهای ارزشمندی هستند که در شخصیت او نهفته است و از اهمیت و معنای ویژهای برخوردارند.
ترویج اسلام و حفظ ارزشها و اصول آن داشته است. او همچنین در زمان زندگی خود، جهاد فکری و فرهنگی خود را برای ترویج عدالت و دین در جامعه انجام داد.چ
به طور مشابه، القاب و عناوینی که به حضرت زهرا (س) داده میشود، نشان از ویژگیهای اخلاقی و روحانی او دارند. مانند عدل، صداقت، شجاعت، پاکی، همدلی و ایثارگری. این القاب نشانگر بزرگی و برتری او در این جوانب است.
در نهایت، باید توجه داشت که القاب و عناوینی که به حضرت زهرا (س) داده میشود، بیشتر از طریق عبادت و احترام به او توسط مسلمانان به کار میروند. این القاب و عناوین نشان از عشق و احترامی است که به او در قلوب مردم اسلامی وجود دارد و از اهمیت و بزرگی او در اسلام خبر میدهد.
برخی از اسامی و القاب حضرت زهرا صلوات الله علیها
1- الشیخ الصدوق، بإسناده عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه: لِفَاطِمَةَ صلوات الله علیها تِسْعَةُ أَسْمَاءَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاطِمَةُ وَ الصِّدِّیقَةُ وَ الْمُبَارَکَةُ وَ الطَّاهِرَةُ وَ الزَّکِیَّةُ وَ الرَّاضِیَةُ وَ الْمَرْضِیَّةُ وَ الْمُحَدَّثَةُ وَ الزَّهْرَاءُ ثُمَّ قَالَ صلوات الله علیه أَ تَدْرِی أَیُّ شَیْ ءٍ تَفْسِیرُ فَاطِمَةَ قُلْتُ أَخْبِرْنِی یَا سَیِّدِی قَالَ فُطِمَتْ مِنَ الشَّرِّ قَالَ ثُمَّ قَالَ لَوْ لَا أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه تَزَوَّجَهَا لَمَا کَانَ لَهَا کُفْوٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ آدَمُ فَمَنْ دُونَهُ.(علل الشرائع ج 1 ص 179 ح 3. بحارالانوار ج 43 ص 10 ح 1.)
مرحوم شیخ صدوق، با سند خویش از یونس بن ظبیان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: حضرت فاطمه صلوات الله علیها نزد خدا دارای نه اسم است. این اسامی عبارت اند از: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، مُحدثّه و زهرا.
سپس حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: آیا تفسیر و معنی کلمه فاطمه را می دانی؟ گفتم: ای آقای من! برایم شرح بده. فرمود: یعنی آن بانو از شر و فتنه بر کنار بود. اگر حضرت علی بن ابی طالب با حضرت فاطمه صلوات الله علیهما و آلهما ازدواج نمی کرد، از زمان حضرت آدم علیه السلام تا روز قیامت، در روی زمین همسری برای حضرت فاطمه صلوات الله علیها یافت نمی شد که هم طراز او باشد.
حدیث- 2
2- الشیخ الکلینی، بإسناده عَنْ یَزِیدَ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: لَمَّا وُلِدَتْ فَاطِمَةُ صلوات الله علیها أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مَلَکٍ فَأَنْطَقَ بِهِ لِسَانَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَسَمَّاهَا فَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ إِنِّی فَطَمْتُکِ بِالْعِلْمِ وَ فَطَمْتُکِ مِنَ الطَّمْثِ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ صلوات الله علیه وَ اللَّهِ لَقَدْ فَطَمَهَا اللَّهُ بِالْعِلْمِ وَ عَنِ الطَّمْثِ فِی الْمِیثَاقِ.(الکافی ج 1 ص 460 ح 6.)
مرحوم شیخ کلینی، با سند خویش از یزید بن عبدالملک روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: چون حضرت فاطمه صلوات الله علیها متولد شد، خداوند به فرشته اى وحى کرد تا به زبان حضرت محمد صلى للّه علیه و آله داد که او را فاطمه نام گذارد، سپس فرمود:
من ترا (از جهل باز گرفتم و) به علم پیوستم (با علم از شیر باز گرفتم) و از خون حیض باز گرفتم، آنگاه حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: به خدا سوگند که خداوند او را با علم از شیر و از خون حیض در عالم میثاق باز گرفت.
حدیث- 3
3- قال الشیخ محمد بن علی بن شهرآشوب: وَ أَسْمَاؤُهَا عَلَی مَا ذَکَرَهُ أَبُو جَعْفَرٍ الْقُمِّیُّ فَاطِمَةُ الْبَتُولُ الْحَصَانُ الْحُرَّةُ السَّیِّدَةُ الْعَذْرَاءُ الزَّهْرَاءُ الْحَوْرَاءُ الْمُبَارَکَةُ الطَّاهِرَةُ الزَّکِیَّةُ الرَّاضِیَةُ الْمَرْضِیَّةُ الْمُحَدَّثَةُ مَرْیَمُ الْکُبْرَی الصِّدِّیقَةُ الْکُبْرَی وَ یُقَالُ لَهَا فِی السَّمَاءِ النُّورِیَّةُ السَّمَاوِیَّةُ الْحَانِیَةُ.(بحارالانوار ج 43 ص 17 ح 15.)
مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهرآشوب، گوید: نام های مبارک او(حضرت فاطمه صلوات الله علیها) بنا به روایت ابوجعفر قمی عبارتند از: فاطمه، بتول، حصان، حُرّه، سیده، عذرا، زهرا، حورا، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، مُحدثّه، مریم کبری و صدیقه کبری. در آسمان به آن حضرت نوریه سماویه و حانیه گفته می شود.
حدیث- 4
4- قال الشیخ محمد بن علی بن شهرآشوب: وصحّ فی الأخبار لفاطمة عشرون اسما، کل اسم یدل على فضیلة، ذکرها ابن بابویه فی کتاب مولد فاطمة صلوات الله علیها.(1)
مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب مناقب می گوید: و در روایات صحیح آمده که است: حضرت فاطمه صلوات الله علیها دارای «بیست نام» است، و هر یک از آن نام ها بیانگر یکی از فضائل او است، این نام ها را مرحوم شیخ صدوق رضوان الله علیه در کتاب «مولد حضرت فاطمه صلوات الله علیها» ذکر نموده است.
حدیث- مناقب آل أبی طالب ج 3 ص 409. بیت الاحزان ص 26.
5- الشیخ الصدوق، بإسناده عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه بِالْکُوفَةِ بَعْدَ مُنْصَرَفِهِ مِنَ النَّهْرَوَانِ وَ بَلَغَهُ أَنَّ مُعَاوِیَةَ یَسُبُّهُ وَ یَلْعَنُهُ وَ یَقْتُلُ أَصْحَابَهُ فَقَامَ خَطِیباً فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ ذَکَرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ وَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ لَوْ لَا آیَةٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ مَا ذَکَرْتُ مَا أَنَا ذَاکِرُهُ فِی مَقَامِی هَذَا یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی نِعَمِکَ الَّتِی لَا تُحْصَی وَ فَضْلِکَ الَّذِی لَا یُنْسَی یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ بَلَغَنِی مَا بَلَغَنِی وَ إِنِّی أَرَانِی قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلِی وَ کَأَنِّی بِکُمْ وَ قَدْ جَهِلْتُمْ أَمْرِی وَ أَنَا تَارِکٌ فِیکُمْ مَا تَرَکَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی وَ هِیَ عِتْرَةُ الْهَادِی إِلَی النَّجَاةِ خَاتَمِ الْأَنْبِیَاءِ وَ سَیِّدِ النُّجَبَاءِ وَ النَّبِیِّ الْمُصْطَفَی یَا أَیُّهَا النَّاسُ لَعَلَّکُمْ لَا تَسْمَعُونَ قَائِلًا یَقُولُ مِثْلَ قَوْلِی بَعْدِی إِلَّا مُفْتَرٍ وَ أَنَا أَخُو رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ ابْنُ عَمِّهِ وَ سَیْفُ نَقِمَتِهِ وَ عِمَادُ نُصْرَتِهِ وَ بَأْسُهُ وَ شِدَّتُهُ أَنَا رَحَی جَهَنَّمَ الدَّائِرَةُ وَ أَضْرَاسُهَا الطَّاحِنَةُ أَنَا مُوتِمُ الْبَنِینَ وَ الْبَنَاتِ أَنَا قَابِضُ الْأَرْوَاحِ وَ بَأْسُ اللَّهِ الَّذِی لَا یَرُدُّهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِینَ أَنَا مُجَدِّلُ الْأَبْطَالِ وَ قَاتِلُ الْفُرْسَانِ وَ مُبِیدُ مَنْ کَفَرَ بِالرَّحْمَنِ وَ صِهْرُ خَیْرِ الْأَنَامِ أَنَا سَیِّدُ الْأَوْصِیَاءِ وَ وَصِیُّ خَیْرِ الْأَنْبِیَاءِ أَنَا بَابُ مَدِینَةِ الْعِلْمِ وَ خَازِنُ عِلْمِ رَسُولِ اللَّهِ وَ وَارِثُهُ وَ أَنَا زَوْجُ الْبَتُولِ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ فَاطِمَةَ التَّقِیَّةِ الزَّکِیَّةِ الْبَرَّةِ الْمَهْدِیَّةِ حَبِیبَةِ حَبِیبِ اللَّهِ وَ خَیْرِ بَنَاتِهِ وَ سُلَالَتِهِ وَ رَیْحَانَةِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله سِبْطَاهُ خَیْرُ الْأَسْبَاطِ وَ وَلَدَایَ خَیْرُ الْأَوْلَادِ هَلْ أَحَدٌ یُنْکِرُ مَا أَقُولُ؟
أَیْنَ مُسْلِمُو أَهْلِ الْکِتَابِ؟ أَنَا اسْمِی فِی الْإِنْجِیلِ إِلْیَا وَ فِی التَّوْرَاةِ بری ء وَ فِی الزَّبُورِ أری وَ عِنْدَ الْهِنْدِ کبکر وَ عِنْدَ الرُّومِ بطریسا وَ عِنْدَ الْفُرْسِ حَبْتَرٌ وَ عِنْدَ التُّرْکِ بثیر وَ عِنْدَ الزِّنْجِ حیتر وَ عِنْدَ الْکَهَنَةَ بوی ء وَ عِنْدَ الْحَبَشَةِ بثریک وَ عِنْدَ أُمِّی حَیْدَرَةُ وَ عِنْدَ ظِئْرِی مَیْمُونٌ وَ عِنْدَ الْعَرَبِ عَلِیٌّ وَ عِنْدَ الْأَرْمَنِ فریق وَ عِنْدَ أَبِی ظَهِیرٌ أَلَا وَ إِنِّی مَخْصُوصٌ فِی الْقُرْآنِ بِأَسْمَاءٍ احْذَرُوا أَنْ تَغْلِبُوا عَلَیْهَا فَتَضِلُّوا فِی دِینِکُمْ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّادِقِینَ أَنَا ذَلِکَ الصَّادِقُ وَ أَنَا الْمُؤَذِّنُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّالِمِینَ» أَنَا ذَلِکَ الْمُؤَذِّنُ وَ قَالَ «وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ» فَأَنَا ذَلِکَ الْأَذَانُ وَ أَنَا الْمُحْسِنُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ وَ أَنَا ذُو الْقَلْبِ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «إِنَّ فِی ذلِکَ لَذِکْری لِمَنْ کانَ لَهُ قَلْبٌ» وَ أَنَا الذَّاکِرُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ» وَ نَحْنُ أَصْحابُ الْأَعْرافِ أَنَا وَ عَمِّی وَ أَخِی وَ ابْنُ عَمِّی وَ اللَّهِ فَالِقِ الْحَبِّ وَ النَّوَی لَا یَلِجُ النَّارَ لَنَا مُحِبٌّ وَ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ لَنَا مُبْغِضٌ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «وَ عَلَی الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیماهُمْ» وَ أَنَا الصِّهْرُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً» وَ أَنَا الْأُذُنُ الْوَاعِیَةُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ تَعِیَها أُذُنٌ واعِیَةٌ» وَ أَنَا السَّلَمُ لِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ رَجُلًا سَلَماً لِرَجُلٍ» وَ مِنْ وُلْدِی مَهْدِیُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ. أَلَا وَ قَدْ جُعِلْتُ مِحْنَتَکُمْ بِبُغْضِی یُعْرَفُ الْمُنَافِقُونَ وَ بِمَحَبَّتِی امْتَحَنَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ هَذَا عَهْدُ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ إِلَیَّ أَنَّهُ لَا یُحِبُّکَ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا یُبْغِضُکَ إِلَّا مُنَافِقٌ وَ أَنَا صَاحِبُ لِوَاءِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَسُولُ اللَّهِ فَرَطِی وَ أَنَا فَرَطُ شِیعَتِی وَ اللَّهُ لَا عَطِشَ مُحِبِّی وَ لَا خَافَ وَلِیِّی أَنَا وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهُ وَلِیِّی حَسْبُ مُحِبِّی أَنْ یُحِبُّوا مَا أَحَبَ اللَّهُ وَ حَسْبُ مُبْغِضِی أَنْ یُبْغِضُوا مَا أَحَبَّ اللَّهُ أَلَا وَ إِنَّهُ بَلَغَنِی أَنَّ مُعَاوِیَةَ سَبَّنِی وَ لَعَنَنِی اللَّهُمَّ اشْدُدْ وَطْأَتَکَ عَلَیْهِ وَ أَنْزِلِ اللَّعْنَةَ عَلَی الْمُسْتَحِقِّ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ رَبَّ إِسْمَاعِیلَ وَ بَاعِثَ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ ثُمَّ نَزَلَ عَنْ أَعْوَادِهِ فَمَا عَادَ إِلَیْهَا حَتَّی قَتَلَهُ ابْنُ مُلْجَمٍ لَعَنَهُ اللَّهُ.(معانی الأخبار ص 59- 61 ح 9. بحارالانوار ج 35 ص 45- 47.)
مرحوم شیخ صدوق، با سند خویش از جابر جعفی روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود:
پس از بازگشت حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از نهروان و دریافت گزارش مبنی بر اینکه معاویه او را دشنام داده و لعن می کند و یارانش را به قتل می رساند، برخاست و خطبه ای خواند که در آن حمد خدا را به جای آورد و وی را ستایش گفت و بر رسول الله صَلی الله علیهِ و آله درود فرستاد:
و نعمت هایی را که خداوند به پیامبر و او عطا فرموده برشمرد، فرمود: اگر نبود آیه ای در کتاب خدا، امروز این سخنانی را که می خواهم بگویم، نمی گفتم؛
خداوند عزّوجل می فرماید: {و اما نعمت پروردگارت را بازگو کن}. (سوره الضحى آیه 11) خداوندا، حمد بی کران از آن توست به خاطر نعمت های بی شمارت و لطف های فراوانت که فراموش نمی شوند.
ای مردم، آنچه باید به من برسد رسیده است و چنین می بینم که اجلم فرارسیده و چنین می بینم که شما موقعیت مرا نمی شناسید و این در حالی است که من آنچه را که رسول الله صلی الله علیه و آله در میان شما به جا گذاشت، به جا می گذارم.
و آن کتاب خدا و عترت من است و این عترت راهنمای نجات است یعنی عترت خاتم الانبیا و سرور نجبا و پیامبر برگزیده. مردم، بدانید که شاید پس از من کسی جز افترا زننده دروغگو سخنانی را که من امروز بر زبان می رانم،.
به زبان نمی آورد. من برادر رسول الله صَلی الله علیهِ و آله، پسر عمو، شمشیرغضب، ستون نصرت، هیبت و صلابت او هستم. من سنگ آسیا گردان جهنم و کنگره های خرد کننده آن هستم، من یتیم کننده پسران و دخترانم، من قابض ارواحم و هیبت و شدت خداوندم که کسی قادر نیست آن را از فرود آمدن بر سر گروه جنایتکاران باز دارد..
قاهر پهلوانان، کشنده جنگ آوران، نابود کننده کافران به خدای رحمان و داماد بهترین خلق خدا منم! منم سید أوصیا و وصّی بهترین پیامبران! من دروازهٔ شهر علمم و خازن علم رسول الله صَلی الله علیهِ و آله و وارث او. من همسر بتول، سرور زنان جهان، فاطمه تقیّه زکیّه درستکار مهدیه هستم، همان که محبوب حبیب خداست و بهترین
دختران و سلاله و ریحانه اوست؛ همان که دو سبطش بهترین أسباط اند که فرزندان من هستند و فرزندان من بهترین فرزندان اند. آیا کسی منکر آنچه می گویم هست؟ کجایند مسلمانان اهل کتاب؟ نام من در انجیل «إلیا» و در تورات «بریء»، و در زبور «أریّ»، نزد هندوان «کبکر»، نزد رومیان «بطریسا»،
نزد پارسیان «حبتر»، نزد ترکان «بثیر»، نزد سیاهان «حیتر»، نزد کاهنان «بویء»، نزد حبشیان «بثریک»، نزد مادرم «حیدره»، نزد مادر رضاعی ام «میمون»، نزد عرب «علی»، نزد ارامنه «فریق»، و نزد پدرم «ظهیر» است.
هان بدانید که مرا در قرآن نام هایی است و برحذر باشید که آنها را به دیگران نسبت دهید که با این کار دینتان را تباه می کنید. خداوند عزّوجل می فرماید: «إنَّ اللهَ مَعَ الصَادِقِینَ» آن «صادق» من هستم و من آن مؤذّن دنیا و آخرتم که خداوند عزّوجل می فرماید:
«فَأذَّنَ مُؤَذَّنٌ بَینَهُم أَن لَعنَهُ اللهِ عَلی الظّالِمینَ» (سوره اعراف آیه 42) من همان مؤذّن هستم! و می فرماید: «وَأَذَانٌ مِنَ اللهِ ورَسُولِهِ» (سوره توبه آیه 3) من همان «أذان» هستم. «محسن» که خداوند می فرماید: «إِنَّ اللهَ لَمَعَ الُمحسِنیَن» (سوره عنکبوت آیه 69) من هستم، صاحب آن «قلب» که خداوند می فرماید:
«إنَّ فِی ذَلِک لَذکِری لِمَن کَانَ لَهُ قَلب» من هستم؛ و آن «ذاکر» که خداوند می فرماید: «أَلَّذیِنَ یَذکُروُنَ اللهَ قِیامَاً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِم» (سوره آل عمران آیه 191) و خداوند متعال می فرماید: «وَ عَلی الأعراف رِجَالُ یُعرَفُونَ کُلاً بِسیمَاهُم»، صاحب اعراف ماییم:
من و عمویم و برادر و پسرعمویم! به خداوندی که شکافنده دانه و هسته است دوستدار ما به جهنم راه نمی یابد و دشمن ما به بهشت وارد نمی گردد. خداوند عزّوجل می فرماید: «وَ هُوَالَّذی خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صَهِراً» (سوره فرقان آیه 54) آن «صهر» منم! و آن گوش شنوای اندرز که خداوند می فرماید: «وَ تَعِیَها أُذنٌ واعِیَهٌ» (سوره حاقه آیه 12):
من هستم. و من «سَلمَ» رسول الله هستم که خداوند می فرماید: «و رَجُلاً سَلَماً لِرَجُلٍٍ» (سوره زمّر آیه 29) و مهدی این امّت از فرزندان من است بدانید که مرا وسیله امتحان شما قرار داده است. با دشمنی با من منافقان شناخته می شوند و با محبت من خداوند مؤمنان را می آزماید.
این عهدی است که پیامبر اُمّی به من داده است که: «جز مؤمن تو را دوست نمی دارد و جز منافق کسی با تو دشمنی نمی ورزد» ؛ من در دنیا و آخرت پرچمدار سپاه رسول الله صلی الله علیه و آله هستم و رسول الله صلی الله علیه و آله پیشوای من است و من پیشوای شیعیانم.
به خدا سوگند که دوستدار من هرگز طعم تشنگی را نمی چشد و دوستدار من بیمناک نمی شود. من ولّیِ مؤمنانم و خدا ولّیِ من است. برای دوستداران من همین مقدار بس که آنچه را که خدا دوست می دارد، دوست بدارند؛ و برای دشمنان من همین بس که آن را که خدا دوست می دارد، دشمن بدارند.
آگاه باشید که خبر یافته ام معاویه مرا دشنام داده و لعن کرده است. خداوندا! عرصه ات را بر وی تنگ کن و لعنت را بر کسی که سزاوار آن است نازل فرما! آمین ربِّ العالمین، پروردگار اسماعیل و مبعوث کننده ابراهیم، همانا تو حمید و مجید هستی. سپس از منبر به پایین آمد و دیگر از آن بالا نرفت تا اینکه ابن ملجم ملعون او را به شهادت رساند.
در منابع حدیثی و زیارات، نام ها و القاب متعددی برای حضرت فاطمه(س) شمرده شده است. (ابن شهرآشوب، المناقب، ج3، ص357) که عبارتند از:
1.زَهراء،2.عَذراء،3. معصومَه،4. حَوراء إنسیّه،5. حُرَّه،6. مُبارَکه، 7.بَتُول، 8. طاهِرَه،9. حَصَان، 10.زََکیَّه، 11. مَریم کُبری، 12. راضیَه، 13. صِدّیقَه، 14. مَرضیَّه، 15. نوریَّه، 16. رَضیَّه، 17. سَماویَّه، 18. سَیدة نِساء العالَمین، 19. حانیَه،20. مَنصورَه، 21. مُحَدَّثَه،22. زاهِدَه، 23. طَیّبَه 24. اُمّ اَبیها، 25. تَقیَّه، 26. بَرَّه، 27. مُطَهَّرَه، 28. شَهیدَه، 29. صادِقَه، 30. رَشیدَه، 31. فاضِلَه، 32. نَقیَّه، 33.عَلیمَه34. مَهدیَّه،35. صَفیَّه، 36.عابدَه، 37. مُتَهَجِّدَه، 38. قانِتَه
در برخی منابع متاخر القاب دیگری نیز برای حضرت فاطمه(س) ذکر شده است از جمله:
سیدة، مصلّیة، قائمة، شاهدة، صائمة، ولیة، زاکیة، سلیمة، حلیمة، حبیبة، جمیلة، حفیفة، صالحة، مصلحة، صبیحة، محمدة، نصیبة، مجیبة، شریفة، مکرمة، عالمة، فاتحة، مُنعِمة، داعیة، معلمة، شافعة، مشفقة، جاهدة، ناصحة، مجتهدة، راقیة، ناصیة، حاضرة، وافیة.( انصاری زنجانی، الموسوعة الکبری،ج18، ص346)
کوثر نیز از القاب حضرت زهرا است که از سوره کوثر گرفته شده است.(انصاری زنجانی، الموسوعة الکبری، ج22، ص25)
احمد رحمانی همدانی نیز در کتاب فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی از کتاب «زینب الکبری» نقدی، «خصائص الزینبیة» جزائری، دیوان «الأنوار القدسیة» محمدحسین غروی اصفهانی و «عقیلة الوحی» سید عبدالحسین شرفالدین، 49 لقب برای حضرت فاطمه(س) نقل کرده است.( رحمانی همدانی، فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی(ص)، 636-637)
صابره
صَبَرَ، صَبْراً على الأمر: شکیبایى نمود بر آن کار و ثبات و دوام ورزید. جزؤ و شجع و تجلَّد، فهو، صابر، صبور، صبیر: الحلیم، الصبر: التجلد و عدم الشکوى من ألم البلوى. صابره، یعنى زن صبورى که سختیها را تحمل نماید، شکیبا باشد و بر مشکلات لبخند زند. (صابره از القاب سیاسى حضرت زهراء (علیهاالسلام) مىباشد)
فاطمه ى زهرا علیهاالسلام زنى شکیبا «... یا مُمْتَحَنَة إمتحنک اللَّه الذى خلقک قبل عن أن یخلقک فوجدک لما إمتحنک «صابرة»...
صبر ممدوح
در روایات اسلامى براى صبر ممدوح، تقسیمات متعددى ذکر شده است. آنچه مسلم است صبر، یک حالت فعال براى انسان است، نه یک حالت انفعالى، یعنى انسان در برابر مسائل مختلف باید پافشارى کند، نه آنکه در برابر مشکلات کمر خم کند و زانوى ناتوانى در بغل گیرد.
یکى از اقسام صبر، صبر بر گناه است. صبر بر گناه، به این معنا نیست که انسان اگر دچار گناهى شد، آن آلودگى را تحمل کند،بلکه صبر در برابر گناه، یک نوع خوددارى نفس است، یعنى باید در برابر لذات گناه، مقاومت نمود و آلوده به گناه نشد. چون این نوع خوددارى، کمى سختى مادى دارد.
و باید لذاتى را که طبیعت انسانى میل شدید به آنها دارد ترک کرد، پس داراى اجر بسیار است. در قرآن اجر صابران بىحساب شمرده شده است و به آنها آن قدر پاداش مىدهند که خودشان متعجب مىگردند که این همه پاداش از کجا در پروندهى ما ثبت شده است، شاید اشتباهى رخ داده باشد.
صبر بر مصیبت، یعنى پافشارى در برابر آثار یک مصیبت، که گاهى این آثار بسیار خطرناک است. مصیبت دیده اگر صبور نباشد ممکن است بر قضا و قدر الهى اعتراض نماید. مصیبت دیده اگر صبور نباشد ممکن است بر خود لطمات جانى وارد کند که این عمل، حرام است. مصیبت دیده اگر صبور نباشد حالتى آماده، براى انجام هزاران گناه خواهد داشت، اما کسى که اهل صبر باشد و در برابر مصائب، تاب و تحمل خود را از دست ندهد، بر تمام این امور فایق خواهد آمد.
اگر ائمهى اطهار (علیهم السلام) فاطمهى زهرا (علیهاالسلام) را صابره مىخوانند و پس از آن، جریان غصب فدک را عنوان مىکنند، به این معنا نیست که ظالمان، حق فاطمهى زهراء (علیهاالسلام) را غصب کردند و ایشان در برابر این عمل شرمآور، هیچ عکسالعملى نشان ندادند،.
بلکه سراسر حیات فاطمهى زهرا (علیهاالسلام) پس از غصب فدک، مبارزهى با ظالمان غاصب بود. اگر غیر از خطبهى فدکیهى حضرت زهرا (علیهاالسلام)، سخنى دیگر در این رابطه نبود، تا ما را به ظلم ستیزى آن حضرت رهنمون گرداند،.
همین خطبه، کافى بود. حال آنکه در طى این نود روز پایان زندگى فاطمه (علیهاالسلام)، همهى مسائل زندگى ایشان، حول مسألهى امامت و حکومت و غصب فدک و دیگر ظلمها دور مىزند.
پس، صبر فاطمهى زهرا (علیهاالسلام) یک صبر منفى مذموم نیست، بلکه صبرى باشکوه و افتخارآمیز، در راه گرفتن حق در برابر ظلم ظالمان است. (گرچه در این راه صورتش نیلى شود و یا شربت شهادت نوشد.)
صادقه
از نظر لغت در نام صدیقه گذشت. زنى را که راستگو باشد، صادقه گویند. فاطمهى زهراء(علیهاالسلام) ، نه تنها صادقه بودند، بلکه صدیقه نیز بودند. توضیح این مطلب قبلاً بیان شد.
فاطمه راستگوست هرچه گفت اطاعت کن
عن موسى بن جعفر عن أبیه (علیهاالسلام) قال:لما کانت اللیلة التى قبض النبیّ (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) فی صبیحتها دعا علیاً و فاطمة والحسن و الحسین (علیهمالسلام) و أغلق علیه و علیهم الباب و قال: یا فاطمة! و ادناها منه،:
فناجاها من اللیل طویلا، فلما طال ذلک خرج علی و معه الحسن والحسین و أقاموا بالباب والناس خلف الباب و نساء النبى(صلى اللَّه علیه و آله و سلم) ینظرن إلى علی(علیه السلام) و معه إبناه، فقالت عائشة: لأمر ما أخرجک منه رسولاللَّه! و خلا بإبنته دونک فی هذه الساعة؟ فقال لها على(علیه السلام): قد عرفت الذی خلا بها و أرادها له و هو بعض ما کنت فیه و أبوک و صاحباه مما قد سماه، فوجمت أن ترد علیه کلمة، قال علی(علیه السلام): فما لبثت أن نادتنی فاطمة (علیهاالسلام) فدخلت على النبی (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) و هو یجود بنفسه، فبکیت و لم أملک نفسی حین رأیته بتلک الحال یجود بنفسه، فقال لی: ما یبکیک یا علی؟ لیس هذا أو ان البکاء فقد حان الفراق بینی و بینک، فإستودعک اللَّه یا اخی! فقد إختارنی ربّی ما عنده، و إنما بکائی و غمی و حزنی علیک و على هذه أن تضیع بعدی فقد أجمع القوم على ظلمکم، و قد إستودعکم الله، و قبلکم منی ودیعة یا علی! إنّی قد اوصیت فاطمة ابنتى بأشیاء و أمرتها أن تلقیها إلیک فانفذها، فهی «الصادقة» الصدوقة، ثم ضمها الیه و قبل رأسها، و قال: فداک أبوک یا فاطمة! فعلا صوتها بالبکاء، ثم ضمها إلیه و قال: أما واللَّه لینتقمن اللَّه ربى، و لیغضبن لغضبک، فالویل ثم الویل ثم الویل للظالمین، ثم بکى رسولاللَّه (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) قال علی(علیه السلام) : فوالله لقد حسبت بضعة منی قد ذهبت لبکائه حتى هملت عیناه مثل المطر، حتى بلت دموعه لحیته و ملاءة کانت علیه، و هو یلتزم فاطمة لا یفارقها و رأسه على صدری، و أنا مسنده، والحسن والحسین یقبلان قدمیه و یبکیان بأعلا أصواتهما قال على(علیه السلام) : فلو قلت: إنّ جبرئیل فى البیت لصدقت، لأنّی کنت أسمع بکاء و نغمة لا أعرفها، و کنت أعلم أنّها أصوات الملائکة لا أشک فیها، لأن جبرئیل لم یکن فى مثل تلک اللیلة یفارق النبی(صلى اللَّه علیه و آله و سلم) ، و لقد رأیت بکاء منها أحسب أن السماوات والأرضین قد بکت لها، ثم قال لها، یا بنیة! اللَّه خلیفتى علیکم، و هو خیر خلیفة والذی بعثنی بالحق لقد بکى لبکائک عرش اللَّه و ما حوله من الملائکة والسماوات والأرضون و ما فیهما یا فاطمة! والذی بعثنی بالحق لقد حرمت الجنة على الخلائق حتى أدخلها و أنّک لأوّل خلق اللَّه یدخلها بعدى کاسیة حالیة ناعمة یا فاطمة! هنیئا لک، والذی بعثنی بالحق أنّک لسیدة من یدخلها من النساء، والذی بعثنى بالحق أنّ جهنم لتزفر زفرة لایبقى ملک مقرب و لانبی مرسل ألّا صعق، فینادى إلیها أن یا جهنم! یقول لک الجبار: إسکنی بعزی و إستقری حتى تجوز فاطمة بنت محمد (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) إلى الجنان، لا یغشاها قتر و لا ذله، و الذی بعثنی بالحق لیدخلن حسن و حسین حسن عن یمینک، و حسین عن یسارک، و لتشرفن من أعلى الجنان بین یدی الله فی المقام الشریف و لواء الحمد مع علی بن أبیطالب (علیهاالسلام) یکسى إذا کیست، و یحبى إذا حبیت، والذی بعثنی بالحق لأقومن بخصومه أعدائک، و لیندمن قوم أخذوا حقّک، و قطعوا مودّتک، و کذبوا علی و لیختلجنّ دونی فأقول: اُمّتی اُمّتی فیقال: إنّهم بدلوا بعدک و صاروا إلى السعیر. (1)
امام کاظم(علیه السلام) از پدران خود نقل فرمودند: در شبى که صبح آن پیامبر اکرم(صلى اللَّه علیه و آله و سلم) از دنیا رفتند. پیامبر اکرم(صلى اللَّه علیه و آله و سلم) حضرت على و فاطمه و حسن و حسین (علیهمالسلام) را خواست و در را به روى بقیه بست.
ابتدا فاطمهى زهراء(علیهاالسلام) را صدا نمود و مدتى طولانى از شب را با او خلوت نمود. وقتى این ملاقات طول کشید، حضرت امیر(علیه السلام) همراه با فرزندان بیرون آمدند و در آستان در ایستادند.
مردم نیز پشت در ایستاده بودند، زنان پیامبر به حضرت على و فرزندان ایشان نگاه مىکردند. عایشه به حضرت امیر(علیه السلام) گفت: چرا رسول خدا تو را در این ساعت مهم از اطاق بیرون کرد و با دخترش خلوت نموده است؟ امیرالمؤمنین(علیه السلام) به او فرمودند:
من از آنچه در خلوت مىگذرد با خبرم! آنها دربارهى مسائلى که تو و پدرت و دو یار پدرت به وجود خواهید آورد سخن مىگویند.حضرت على(علیه السلام) گفت: پیش پیامبر آمدم، ایشان در حال جان دادن بودند، نتوانستم خودم را کنترل کنم و به این حال پیامبر گریستم.
پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: على جان! الان زمان گریهى تو نیست،من به سوى خداوند و نعمتهاى او مىشتابم، اما گریه و غم و غصهى من براى تو و همسرت مىباشد پس از من، حق شما را ضایع مىکنند و همگى بر شما ظلم روا مىدارند. اى على! من فاطمه را به مسائلى وصیت کردم.
و مطالبى به او گفتهام که برایت بگوید، هرچه فاطمه گفت، آن را تنفیذ کن زیرا او بسیار راستگو و صادق است. سپس زهرا را در آغوش گرفت و سرش را بوسه زد و فرمودند: فاطمه جان! پدرت فدایت باد. صداى گریهى حضرت زهرا بلند شد.
پیامبراکرم، حضرت زهرا را به سینهى خود چسباند و گفتند: اما زهراى من! خداوند انتقام شما را از آنان مىگیرد و خداوند به غضب تو غضبناک مىگردد.
جهنم، منزلگاه این ظالمان باد، سپس رسول خدا گریستند. به خدا قسم! گمان مىکردم بخشى از وجودم در گریهى پیامبراکرم از دست رفت، مانند ابر بهارى گریه مىکردند تا آن که صورتش و محاسنش از اشک تر شد.
پیامبراکرم از حضرت فاطمه جدا نمىشد. سر مبارک پیامبراکرم بر روى سینه من بود حسن و حسین پاهاى آن حضرت را بوسه مىزدند و با صداى بلند گریه مىکردند. اگر بگویم جبرئیل آنجا بود، دروغ نگفته ام،.
زیرا صداى گریه و زارى مىشنیدم که برایم آشنا نبود، اما کسى را نمىدیدم، شک ندارم که صداى فرشتهاى بود و مگر مىشود جبرئیل در این شب هولناک یار دیرینهى خود را تنها بگذارد.
آن شب، فاطمه ى زهراء (علیهاالسلام) چنان گریه مىنمود که گمان مىکنم زمین و آسمان بر او ناله و گریه مىکردند، سپس پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
اى دخترم! خداوند پشیتبان شما خواهد بود. به همان خدایى که مرا برانگیخت، عرش خداوند و آنچه در اطراف اوست، از زمین و آسمان و ما بین این دو، از گریه تو گریستند. به همان خدایى که مرا برانگیخت، بهشت بر مردم حرام است، .
تا آن که من وارد بهشت گردم و پس از من، تو اولین کسى هستى که بر بهشت قدم مىنهد. فاطمه جان! گوارایت باد. به همان خدایى که مرا برانگیخت،
تو سرور زنان بهشت هستى. به همان خدایى که مرا برانگیخت، جهنم شعلهاى مىکشد که هیچ پیامبر و یا فرشتهى مقربى از هراس او در امان نیست و همگى بىهوش مىشوند، یک منادى صدا مىزند: اى جهنم! خداوند به تو مىگوید:
آرام باش تا فاطمه، دختر محمد، عبور نماید و به بهشت روانه گردد، هیچ دود و آتشى به او آسیب نمىرساند. به همان خدایى که مرا برانگیخت، حسن از طرف راست و حسین از طرف چپ، شما را همراهى مىکنند .
و به بالاترین مکان بهشت در پیشگاه خداوند متعال، در مقامى شریف در کنار على بن ابىطالب جاى مىگیرى. به همان خدایى که مرا برانگیخت، از دشمنانت دادخواهى خواهم نمود و کسانى که حق تو را غصب کردند، رشته محبت تو را بریدند، بر من دروغ بستند، همه را پشیمان و خجل خواهم نمود. پس مىگویم:
اى امت من! اى امت من! جواب مىرسد: امتت، پس از شما دگرگون شدند و جهنمى گشتند.»
پی نوشت ها :
1- بحارالانوار، ج 22، ص 490، ر 36.
منبع:www.yazahra.net
محمد منتظر: حضرت زهرا صلوات الله علیها از خلقتِ نوری تا ولادت تا شهادت تا شفاعت تا به جنت
این مقاله در تاریخ 1402/10/9 بروز رسانی شده است