وقتی شاه به فاسد بودن حکومتش اعتراف کرد

دومین مکالمه شاه با علی امینی
دومین نوار مکالمه تلفنی محمدرضا شاه با علی امینی نیز در دسترس مخاطبین تاریخ پژوه قرار گرفت. در این مکالمه تاریخی جزئیات مشورت تلفنی شاه با علی امینی را می توانید بشنوید. اهمیت این مکالمه که از شنود تلفنی ساواک از خانه علی امینی در چهاردهم آبان ماه 1357 بدست آمده است، در مورد افشاء دیدگاه‌های شاه و امینی درباره راه‌های کنترل حرکت توفنده مردم در جریان انقلاب اسلامی است. در این مکالمه شاه تلاش دارد به قدرت رساندن دولت نظامی ازهاری را مقدمه ای برای استقرار نظام دموکراتیک در ایران معرفی کند!! متن کامل گفتگو به اندازه کافی گویا است:
***
متن کامل پیاده شده دومین مکالمه شاه با امینی به شرح ذیل است:

تاریخ مکالمه تلفنی: یکشنبه چهاردهم آبان 1357
مکان : از کاخ نیاوران به منزل علی امینی در تهران
امینی: الو، تعظیم می کنم
شاه: روز بخیر
امینی: قربان شما، سایه تان کم نشه.
شاه: خواستم بهتون اطلاع بدم که ما بالاخره بعد از اون جریانات دیروز (1) و اون اعلامیه‌ای(2) که اون حضرات دادند در خارج، و یأس از تشکیل حکومت ائتلافی(3) که تازه اصلاً از اول هم شاید بی خود ما امید بسته بودیم بهش و استعفای دولت(4)، ناچار شدیم این اقدام را بکنیم برای برقراری نظم ، البته دولت موقتی(5) تشکیل دادیم.
امینی: بله بله، البته فرصت نداشتم که بیانات اعلیحضرت را گوش کنم می‌خواهم که ساعت 2 بعدازظهر گوش بکنم.
شاه: شنیدم بد نیست.
امینی: نه خوب بوده، [ازدیگران شنیدم] خیلی خوب بوده.
شاه: گوش دادید؟
امینی: نه؛ بله ضمناً من با مهندس بازرگان که صحبت کردم معلوم شد که یک مقداری از این اعلامیه آقای سنجابی اینها صحیح نبوده قربان، یعنی ملاقاتی دو نفری نکردند، یک مقدار جنبه ی تبلیغاتی داره.
شاه: آخه خب فایده ش چیه؟
امینی: خوب بله آخه بی خود ولی به هرحال اونطور نیست که ایشان عنوان می کنه که بله توافق کرده اند، این طور نیست.
شاه : اون سه ماده پس چیه؟
امینی: نخیر، اون مقدارش هم بلوفه از اون جهت که عرض کردم، خیلی درست نیست، تو مصاحبه ی دیشبش[سنجابی] هم با [رادیو ] بی بی سی [فارسی] گویا خیلی شل و خیلی تَق و لَق بوده.
شاه: اون [سنجابی]هم گفته که با سلطنت همکاری نخواهد کرد.
امینی: بله ولی بطوری متناقض بوده این ترتیبات که یک عده ای که شنیده بودند امپرسیون [تاثیر] بسیار بدی رویشان گذاشته بود.
شاه: آخه فایده اش چیه ؟
امینی: خب بی خود ! بله تبلیغاتیه.
شاه: در هر صورت با یه همچنین دولتی[ائتلافی] که ما نمی توانستیم نظم را برقرار کنیم، آیا اون دولت می آمد دستور بدهد که هر که تکان خورد بگیریم، بزنیم؟ نمی گفت و چاره ای غیر از این نیست؟ این را مطمئن باشید.
امینی: بله بله متاسفانه بله.
شاه: مثلاً در نفت جنوب، خب این بسته بشه، آخر ماه ما حقوق به مردم چه شکلی بدهیم؟
امینی: حالا به هر حال من بیاناتتان(6) را گوش بکنم، به نظرم خیلی به موقع بود.
شاه: بله شنیدم که خیلی تاثیرخوبی کرده، اونهایی که شنیده اند می گفتند.
امینی: حتما موثر است.
شاه: در هرصورت ما [سخنرانی خطاب به مردم ] راجع به گذشته هم صحبت کردیم، خبط و خطا و فساد و ظلم، همه چیز.
امینی: خب اینا خیلی موثره قربان.
شاه: گفتیم دیگر تکرار نخواهد شد و این حکومت[دولت نظامی] هم البته قبلاً گفتیم فقط موقتی است و فقط برای برقراری نظمه.
امینی: بله باید حتما پیگیری کرد، اون حضرات رو جمع کرد با همدیگه.
شاه: بله؟
امینی: این حضراتی که هستند بایستی با هم جمع کرد. امروز صبح آقای طالقانی هم یک اعلامیه ای داده بود(7) که می گفت خیلی خوب بوده و دعوت به آرامش کرده که بنده خدا می گفت فکر کردن ولی نمی فهمن.
شاه: حالا از شما می خواستم که هر نفوذ که دارید در آخوندها و اینها، بگید که آقا شما خوب ساکت بشنید دیگه!
امینی: بله بله. بنده همین نقش را با اجازه اعلیحضرت این کار را بنده می کنم و صبح هم کرده ام، که یکی یکی ببینم، جمع شان بکنم که واقعاً ببینم که حداقل توافق را با کی می کنن؟
شاه: حالا اون برای بعد است.
امینی: بله، حتماً حالا عجالتاً با یک کاری اونها را آرام بکنیم.
شاه: الان اینها تا دوره‌ی اجرای کامل نظم و آرامش در مملکت باید سکوت بکنند و بکلی حکومت قانون در مملکت برقرار بشه و بعد ترور افکار که شروع شده، این ترور افکار باید از بین برود، یعنی شما چطوری می‌خواهید دموکراسی داشته باشید، اگر یک طرفه باشد، اینکه نمی شه.
امینی: من به ایشون گفتم که اینکار غیرقابل اجتناب بود پیش بینی هم کردیم ولی متاسفانه نکردید.
شاه: البته اونطور نشد که حکومت نظامی بیابد و همین حکومت نظامی باشد، برای اینکه این یک حکومت موقته و در اساس کار، که کاری نخواهد داشت، گویی اینکه مبارزه با فساد خواهند کرد.
امینی: بله آقا این کار را بکنید، آقا خیلی موثره.
شاه: گویی اینکه اینکار را خواهند کرد، ولی غیر از این و ایجاد نظم برنامه ای نداره، فردا اگر برود مجلس و مجلسین را نبندیم، گویی اینکه اینها می‌خواهند ببندند. ولی شاید هم تصمیم بگیریم که نبندیم، این برنامه ای که مجلس می‌دهد می‌گوید من برنامه ای ندارم غیر از برقراری نظم و مبارزه با فساد همین، چون وقت نیست، دولت طولانی در یک مدت میتواند برنامه ریزی کنه.
امینی: نخیر برنامه اقتصادی که نمی تواند تنظیم کنه الان، نخیر در جوار ایشان باید برنامه ریزی تهیه کرد برای بعد.
شاه: بله، شما هر چه می‌توانید مردم را دعوت کنید به آرامش و خوش باوری.
امینی: من تلاشم همین کار بوده، و حالا بیشتر باید بشه.
شاه: آرامش و خوش باوری ، بگوید از اون راه که به جایی نمی رسید، کجا می رفتید؟
امینی: موثر هست و رویش باید عمل کرد.
شاه: میخواهید میرزا کوچک خان(8) را در رشت بلند کنند، میخواهید تجزیه بشود مملکت، یا کردستان اون حرفها را بزنند(9)، خوب اونکه به جایی نمی رساند شما را، حالا این دفعه سکوت بکنید و آرامش، ببینید چه می شود، بعداً ناچارم که بالاخره اون سیاست لیبراسیون اصلی یعنی دمکراتیکم را ادامه بدهم به همان دلایل که شماها می دونید.
امینی: بله بله، من همین را گفتم، قبول بکنید و مطمئن باشید همین طور خواهد بود ولی یک مدتی یک فرصتی بدهید.
شاه: یکی این، یکی اینکه حتماً اون فقط می‌تواند در یک محیط آزاد برای همه، نه یک طرفه، اگر یک طرفه باشه یعنی ترور افکار، ترور افکار چرا سابق که از این ور بود بد بود، اما حالا از اون ور باشه خوبه، خب این به همان اندازه بده دیگه، پس از شما انتظار دارم که هرکاری می‌تونید بکنید.
امینی: از صبح تا حالا کوشش من در همین راه بوده، این نطق خیلی به موقع بوده فوق العاده.
شاه: پس ساعت 2 هم گوش بدید.
امینی: بله بله حتماً سایه مبارک کم نشه.

پي‌نوشت‌ها:

1- اشاره به تظاهرات مردم در خیابان های تهران در روز سیزدهم آبان 1357 دارد که در جریان این تظاهرات تعدادی از مردم از جمله دانش آموزان شهید و مجروح شدند.
2- اشاره به اطلاعیه ای است که کریم سنجابی پس از ملاقات با امام خمینی در پاریس صادر کرد در این اطلاعیه آمده است:
« بسمه تعالى يكشنبه چهارم ذى‏ الحجه 1398 (چهاردهم آبانماه 1357)
1ـ سلطنت كنونى ايران با نقض مداوم قوانين اساسى و اعمال ظلم و ستم و ترويج فساد و تسليم در برابر سياستهاى بيگانه فاقد پايگاه قانونى و شرعى است.
2ـ جنبش ملى اسلامى ايران با وجود بقاء نظام سلطنتى غيرقانونى با هيچ تركيب حكومتى موافقت نخواهد كرد.
3ـ نظام حكومت ملى ايران بايد براساس موازين اسلام و دموكراسى و استقلال بوسيله مراجعه به آراء عمومى تعيين گردد.
دكتر كريم سنجابى»
3- با توجه به خاطرات منتشرشده ازسوی کریم سنجابی، احتمالا اشاره شاه به تصمیمی است که شاه برای تشکیل حکومت ائتلافی با شرکت اعضای جبهه ملی به ریاست سنجابی داشت.
4- منظوراستعفاء دولت جعفرشریف امامی در چهاردهم آبان 1357 است
5- اشاره به دستورشاه برای تشکیل دولت نظامی توسط ارتشبد غلامرضا ازهاری در روز چهاردهم آبان 1357 دارد. البته تشکیل دولت ازهاری رسما در روز 15 آبان 1357 به اطلاع عموم مردم رسید.
6- اشاره به سخنرانی شاه تحت عنوان "من نیز پیام انقلاب شما را شنیدم" در 14 آبان 1357 در این سخنرانی شاه برای فریب افکار عمومی تلاش کرد از مردم و علمای اسلام دلجویی کند.
7- متن اعلامیه مورد اشاره آیت الله طالقانی که درچهاردهم آبان 1357صادر شد:
بسم ‏اللّه‏ القاصم الجبارين، برادران و خواهران از شواهد و قرائن كنونى و تجربه ‏هاى گذشته چنين برمى ‏آيد كه عمال و مزدوران حكومت استبداد به قصد خدشه ‏دار كردن و انحراف جنبش مقدس اين ملت مسلمان و رخنه درصفوف پاك شما، اقدام به تخريب و آتش ‏سوزى و ايجاد وحشت در بين طبقات مردم مى‏ نمايند. باتوجه به اينكه اوضاع پيش ‏بينى نشده وغيرمترقبه‏ اى درشرف وقوع است، وبه لحاظ جلوگيرى ازهرنوع حادثه نامطلوب و پيش‏گيرى از خونريزى وكشتار افراد بی‏گناه، به قاطبه ملت مسلمان مؤكدا توصيه مى ‏شود، جهت خنثى كردن هرگونه توطئه و دسيسه ‏اى از درگيرى با نيروهاى نظامى و پليس خوددارى كرده و از اتهام شركت درآتش‏ سوزى وتخريب پرهيز كنيد. سيد محمود طالقانى
8- اشاره به قیام میرزا کوچک خان جنگلی (متولد ۱۲۵۷ –شهادت یازدهم آذر ۱۳۰۰ هجری خورشیدی) دارد . او رهبر جنبش جنگل بود که در اعتراض به نقض تمامیت ارضی و استقلال ایران از سوی بیگانگان بعد از مشروطه به مدت دو سال در شمال ایران قیام کرد.
9- اشاره به تشکیل جمهوری مهاباد در دوم بهمن سال 1324 توسط قاضی محمد دارد. این اقدام تجریه طلبانه با حمایت شوروی انجام گرفت . اما پس از توافق قوام - سادچیکوف سفیر وقت شوروری در تهران با قطع حمایت شوروی از فرقه دموکرات آذربایجان در تبریز و حزب دموکرات کردستان به رهبری قاضی محمد در مهاباد ، ارتش ایران با ورود به تبریز و مهاباد در این دو شهر مستقر شد و مانع تجزیه ایران گردید .

منبع مقاله : مشرق