به منظور آشنايي بيشتر، نام علمي، عربي، فارسي و انگليسي، شماره آيات و نام سوره هاي مشتمل بر گياهاني که با صراحت در قرآن نام برده شده اند ذکر شده است. همچنين گزيده اي از مطالبي که درباره اين گياهان در برخي تفاسير، روايات و کتب گياه شناسي و گياهان دارويي ذکر گرديده، آورده شده است:
نخل
نام فارسي: خرما؛ نخلنام عربي: نخل، تمر
نام انگليسي: Date, Palm
نام علمي:Phonix dactylifera
نام تيره: Palmaceae
اشارات قرآني: بقره/ 266؛ انعام /99 و 141؛ رعد/4؛ نحل/11 و 67؛ اسراء/ 91؛ کهف/32؛ مريم/23 و 25؛ طه/71؛ مومنون/19؛ شعرا/148؛ يس/34؛ ق/10؛ قمر/20؛ الرحمن/11 و 68؛ حاقه/7؛ عبس/29
خرما در تفاسير
منظور خرما مي باشد (1) و همه مراحل ميوه خرما از شکوفه آن تا ميوه رسيده، قابل خوردن و مفيد هستند. (2)خرما در روايات
امام صادق (عليه السلام): براي زني که تازه وضع حمل نموده است، هيچ چيز بهتر از خرما نيست زيرا خداوند در زمان تولد عيسي (عليه السلام) به مريم خرما داد. (3)امام صادق (عليه السلام): اولين چيزي که پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) با آن افطار مي کردند خرما بود. (4)
مشخصايت گياه خرما
درخت خرما ( نخل ) به ارتفاع ده بيست متر مي رسد و داراي تنه اي است استوانه اي صاف و بدون انشعاب که آثار برگ هاي قديم روي آن به صورت برجستگي باقي مانده است. برگ هاي آن پر شکل و در قاعده خاردار هستند و در درازاي آن ها به سه تا شش متر به رنگ سبز تيزه با برگچه هاي سخت و خشن و مومي است. درخت خرما درختي است دو پايه يعني درخت نر و ماده به طور جداگانه در طبيعت وجود دارند. گل ها در نخل پس از ده سالگي ظاهر مي شود. (5)خواص و کاربرد خرما
خرما از نظر طبيعت گرم و کمي خشک است و برخي نيز آن را گرم و کمي تر مي دانند. (6) پزشکان سنتي معتقدند خرما زياد کننده خون، تقويت کننده عمومي بدن، چاق کننده، مقوي و تسريع کننده زايمان است. اين ميوه در درمان کمردردها و مشکلات مفصلي مؤثر بوده، سينه و ريه ها را نرم مي کند. از گرد سوخته هسته خرما براي درمان زخم هاي پوستي استفاده مي شود. (7) خرما دستگاه گوارش را تقويت مي کند و روده ها را مرطوب و نرم مي سازد. خرما تأثير فراواني در تقويت بينايي و اعصاب و قواي جنسي دارد. همچنين انقباضات و جمع شدن رحم پس از به دنيا آمدن کودک را تسهيل کرده و مانع از خونريزي هاي فراوان هنگام زايمان شده، فشار خون مادر را در هنگام زايمان تنظيم و تثبيت مي کند. (8) ميوه خرما در مراحل مختلف از شکوفه تا رسيدن ميوه به طور کامل در هر يک از مراحل رشد داراي خواص درماني مختلفي هستند. به عنوان مثال پوست شکوفه خرماي نر که به آن « کفري » و در شيراز « ناروونه » مي گويند بسيار براي کبد مفيد است و ماليدن آن به دندان و لثه ها موجب تقويت لثه ها و جلوگيري از عفونت لثه و پيوره مي شود و مغز شکوفه درخت خرما که « طلع » نام دارد، به شکل پشمک بوده و دانه هايي کوچک تر از گندم دارد. طلع مقوي معده است و از خونريزي هاي داخلي به خصوص خونريزي هاي ريوي جلوگيري مي کند. در خوزستان از گلاب آن براي تقويت نيروي جنسي استفاده مي شود. طلع دير هضم است و زياده روي در خوردن آن موجب قولنج و سنگ کليه مي شود.ميوه سبز و نارس خرما که « بلخ » نام دارد و طعم آن گس است، مقدار زيادي ويتامين cوe و تانن دارد و در درمان و رفع خون ريزي هاي لثه و معده، تهوع و اسهال، عرق زياد و بوي بد آن به کار مي رود و يکي از ترکيبات مواد خوشبو کننده است. بلخ رابطه خوبي با ريه و سينه نداشته و ايجاد خلط مي کند.
« خارک » مرحله ديگري از ميوه خرماست که جويدن آن موجب استحکام لثه ها مي شود و ضد اسهال است. خارک نيز ديرهضم و نفاخ است.
خرماي رسيده حاوي کورتُن طبيعي است که هيچ يک از مضرات کورتن شيميايي را ندارد. لذا موجب تسکين التهابات شده و از ريزش مو جلوگيري مي کند و براي بيماري هاي عفوني بسيار مفيد است. خرما به دليل داشتن منيزيم، يک ماده سرطان زا به شمار مي رود. زياده روي در مصرف خرما موجب گرفتگي کبد و طحال شده، فشار خون را بالا مي برد و ممکن است در دهان توليد جوش و يا دندان درد نمايد. براي کم کردن عوارض مصرف خرما بهتر است آن را با ماست يا ترخون استفاده کرد. (9)
عنب
نام فارسي: انگور؛نام عربي: عنب
نام انگليسي: Grap
نام علمي: Vitis Vinifera
نام تيره: Vitaceae
اشارات قرآني: بقره/266؛ انعام/100؛ رعد/4؛ نحل/11 و 67؛ اسراء/91؛ کهف/32؛ مؤمنون/19؛ يس/34؛ نبأ/32؛ عبس/28
انگور در تفاسير
منظور انگور معروف است (10) و به خاطر منافع فراوانش به طور خاص نام برده شده است. (11) زيرا انگور هم غذاست و هم دارو. (12)انگور در روايات
اميرالمؤمنين علي (عليه السلام): انگور، نان خورش، ميوه، غذا و شيريني است . (13)امام صادق (عليه السلام): خداوند به نوح (عليه السلام) که از غم شکايت داشت فرمود انگور بخورد، زيرا انگور غم را مي زدايد. (14)
مشخصات گياه انگور
انگور درختچه اي بالارونده از خانواده مو است که به کمک پيچک هاي خود از درختان مجاور يا داربست بالا مي رود. ساقه اين گياه گره دار است و برگ هاي آن متناوب و داراي دمبرگي بلند، شامل پنج لوب دندانه دار است و به رنگ سبز تيره مي باشد. گل هاي اين گياه کوچک و مجتمع و به صورت خوشه مرکب و ميوه آن گوشتي است. (15)خواص و کاربرد انگور
طبيعت انگور از نظر طب سنتي گرم و تر است. انگور اعتدال دهنده اخلاط و بسيار مقوي و مغذي است. خون را تصفيه کرده و مواد سمي آن را دفع مي کند. (16) انگور کاربرد زيادي در حفظ سلامت انسان و درمان بيماري ها دارد. تسريع هضم غذا، معالجه بواسير و مشکلات گوارشي، تقويت اعصاب و عضلات و پايين آوردن فشار خون بالا از تأثيرات مثبت انگور بر بدن است. (17) مقدار ويتامين موجود در انگور بيش از ساير ميوه هاست و قند آن به طور مستقيم و آسان وارد خون مي شود و در ماهيچه ها و کبد ذخيره مي گردد. انگور در درمان رماتيسم و نقرس بسيار مؤثر است و از ترش کردن، سوء هاضمه و خونريزي معده جلوگيري مي کند. انگور هم چاق کننده و هم لاغر کننده است. افراد چاق بايستي انگور را به عنوان صبحانه خورده تا نهار چيزي نخورند و افراد لاغر بايد انگور را همرا با نان يا غذاهاي ديگر بخورند تا نتيجه دلخواه خود را بيابند. آب انگور براي کم خوني، اوره بالا، چربي خون بالا و امراض قلبي سودمند است. آب انگور از نظر غذايي شباهت زيادي به شير مادر دارد و در صورتي که شير خشک کودکان را با آب انگور به کودک بدهند از عوارض شيرخشک بر روي کبد جلوگيري مي کند. پوست ميوه انگور کمي دير هضم است و بهتر است کساني که معده ضعيفي دارند پوست آن را نخورند. ماليدن آب انگور به صورت موجب روشن شدن و لطافت و نرمي آن مي گردد. انگور حاوي مقدار زيادي پتاس، آهن، منيزيم، فسفر و يد و ويتامين هاي Aو BوC وD مي باشد. (18) عصاره يا روغن دانه انگور مي تواند به عنوان « روغن تندرستي » مورد استفاده قرار گيرد. اين روغن حاوي اسيدهاي چرب ضروري و ويتامين است و در جلوگيري از سرطان و پوسيدگي دندان ها مفيد است. ويژگي ديگر اين روغن خاصيت پاک کنندگي پوست به خصوص پوست دست ها مي باشد. مطالعات جديد حاکي از آن است که تانن هاي دانه انگور با پروتئين هاي لايه هاي مخاطي تداخل نموده و آن ها را به ساخت سلول هاي جديد تحريک مي کنند، به همين دليل به عنوان محافظي براي کبد محسوب مي شد. دانه نارس انگور ( غوره ) و دانه هاي خشک شده آن ( کشمش ) نيز خواص فراواني دارند. با اينکه تحقيقات زيادي درباره انواع کشمش و مويز انجام نشده است ولي به علت اينکه اکثر مواد موجود در انگور تازه در کشمش و مويز هم وجود دارند، خوص انگور با کشمش و مويز تا حد زيادي شبيه به هم است. (19) حتي برخي معتقدند کشمش از نظر طبي مفيدتر از انگور است و براي تب، سرفه، يرقان و ورم کبد و طحال مفيد است. ميوه نارس انگور که غوره ناميده مي شود داراي طعمي ترش است و قابض بوده، براي رفع ورم مخاط دهان و نرمي لثه ها استفاده مي شود. آب غوره براي جلوگيري از چاقي مفرط و مقابله با اسکوربوت ( بيماري هاي کمبود ويتامين C ) مفيد است و در درمان رماتيسم حاد کاربرد مؤثري دارد. (20)زيتون
نام فارسي: زيتوننام عربي: زيتون
نام انگليسي: Olive
نام علمي: Olea europaea
نام تيره: Oleaeceae
اشارات قرآني: انعام /99 و 141؛ نحل/11؛ مؤمنون/20؛ نور/35؛ عبس/29؛ تين/1.
زيتون در تفاسير
منظور زيتون ميوه معروف است (21) که از آن روغن مي گيرند. (22)زيتون در روايات
امام رضا (عليه السلام) فرمودند: کان ممَّا أوصيَ به آدَمُ (عليه السلام) إلي هِبَة اللهِ ابنِهِ أَن کُلِ الزَّيتونَ فَأنَّهُ مِن شَجرةُ مُبارکة. (23)پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله وسلم): روغن زيتون را بخوريد و آن را به تن خود بماليد زيرا از درخت مبارکي است. (24)
مشخصات گياه زيتون
درختچه اي است با برگ هاي سبز دائمي به حالت وحشي، ارتفاعي حدود پنج متر دارد ولي اگر در شرايط مناسب پرورش يابد، ارتفاع آن به دوازده تا پانزده متر مي رسد. تنه آن در انواع مسن، ظاهري ناصاف و به هم پيچيده و شکاف هاي نامنظم دارد ولي در پايه هاي جوان، تنه پوشيده از پوستي صاف و به رنگ خاکستري مايل به سبز است، برگ هاي آن متقابل، بيضوي دراز، نوک تيز، چرمي و به رنگ سبز روشن هستند و سطح تحتاني برگ ها روشن تر از سطح فوقاني آن هاست. ميوه آن شفت، بيضوي شکل، گوشتي و به رنگ سبز تيره است. درخت زيتون عمري طولاني دارد و مي تواند تا هزار سال زندگي کند. (25)خواص و کاربرد زيتون
چوب اين درخت قابل تراش و جلاپذير است و از آن در ساخت اشياي چوبي مانند عصا استفاده مي شود. ميوه زيتون مقوي معده است، اشتها را زياد مي کند و شکم را بند مي آورد. (26) زيتون هم غذاست و هم دارو، زيرا ميوه آن بيست تا چهل درصد روغن دارد و محتوي ويتامين c، پروتئين، کاروتن و املاح معدني است. ميوه زيتون براي درمان بيماري هاي کبدي مفيد است و جويدن برگ آن براي التهابات لثه و حلق بسيار مفيد است و زخم ها و تورم ها را درمان مي کند. (27) در پزشکي سنتي از ميوه زيتون به عنوان مسهل، رفع کننده درد اعضا و رفع قولنج و دل پيچه و بيرون راندن سنگ کليه و مثانه و نيز براي سرفه هاي خشک استفاده مي شود. (28) جوشانده برگ زيتون از خونريزي سينه جلوگيري مي کند و پايين آورنده فشار خون و قند است. برگ زيتون خاصيت تب بر دارد و جويدن آن ها در دهان سبب استحکام لثه ها مي شود. در گذشته خاکستر جوانه هاي درخت زيتون را براي تسکين دردهاي شديد به کار مي بردند. اين ماده ورم و التهاب چشم را کم مي کند و درد آن را تسکين مي دهد و موجب خشک شدن زخم هاي بدن و ترميم سريع تر آن ها مي شود. (29) روغن زيتون اثر نرم کننده و ملين دارد و از آن در دفع سنگ هاي صفراوي و برطرف نمودن يبوست هاي مزمن استفاده مي شود. اين روغن در رفع قولنج هاي ناشي از نفريت و مسموميت سرب بسيار مفيد است. روغن زيتون سرفه هاي خشک را برطرف کرده و در استعمالات خارجي، در تحريکات پوستي آثر آرام کننده داشته و از آن در رفع آفتاب زدگي پوست و گزش مار و حشرات استفاده مي شود. ماساژ دادن روغن زيتون روي لثه ها موجب استحکام آن ها شده و مالش آن روي بدن کودکان مبتلا به نرمي استخوان ( راشيتيسم ) و کم خوني، اثرات قابل ملاحظه اي دارد. (30) اين روغن براي بيماري هاي قند، رماتيسم و التهاب مفاصل مفيد است و استعمال آن بر روي پوست موجب تلطيف آن شده، چين و چروک هاي سطحي آن را برطرف مي سازد. روغن زيتون عامل مهمي در تقويت معده و روده است و کلسترول خون را پايين مي آورد. تأثير استعمال آن روي پوست سر به منظور تقويت و جلوگيري از ريزش مو نيز به اثبات رسيده و در صنعت توليد مواد بهداشتي و آرايشي نظير کرم ها و روغن هاي زيبايي کاربرد فراواني دارد. (31) زيتون نماد صلح و آرامش است و کبوتري با يک شاخه زيتون در منقار، رمز جهاني صلح و وحدت است. اين نشانه از داستان حضرت نوح (عليه السلام) که در سفر پيدايش آمده است گرفته شده. در سفر پيدايش آمده است حضرت نوع کبوتري را در آسمان رها کرد تا ببيند کبوتر مي تواند زمين خشک را بيابد. وقتي پس از طوفان و آرام شدن آن برگشت برگ زيتوني در منقار داشت که نشانه پديدار شدن خشکي و آرامش بود. (32)رمان
نام فارسي: انارنام عربي: رمان
نام انگليسي:Pomegranate
نام علمي: Punica granatum
نام تيره: punicaceae
اشارات قرآني: انعام/99 و 141؛ الرحمن /68
انار در تفاسير
منظور از رمان درخت انار است. (33) و انار و خرما از بهترين ميوه ها هستند. برخي نحويون به خاطر عطف رمان و نخل به خرما گفته اند انار وخرما از ميوه ها نيستند ولي صحيح نيست زيرا اين روش عرب است که گاه يک مورد را آورده و بعد اجزاي آن مورد را بر آن عطف کرده است و اين آيه مانند آيه 98 سوره بقره است. (34)انار در روايات
امام صادق (عليه السلام): انار را با پيه هاي آن ( پرده هاي سفيد رنگ لابه لاي دانه هاي انار ) بخوريد زيرا معده را دباغي کرده و ذهن را تقويت مي کند. (35)پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: « همه انار را بخوريد زيرا در هر اناري دانه اي از بهشت است ». (36)
امام صادق (عليه السلام): « ميوه ها صد و بيست رنگ ( نوع ) دارند و سرور همه آن ها انار است ». (37)
مشخصات گياه انار
درختي است زيبا با ساقه اي ناهموار، چوبي محکم و پوشيده از پوست مايل به سبز. شاخه هاي آن نامنظم بوده و رنگ قرمز مخصوصي دارند و اغلب در انتها به نوک تيز خار مانندي ختم مي شوند. برگ هاي اين درخت متقابل و ساده، گل هاي آن درشت با گلبرگ هايي به رنگ قرمز مايل به ارغواني است. ميوه اين درخت کروي است و داراي پوستي ضخيم و قرمز رنگ يا نازک و ناهموار است. دانه هاي انار هر يک در بخش آبدار قرمز رنگي محصور هستند. گل هاي انار به خاطر اينکه بدون بو و نوش هستند، اصلاً مورد استفاده زنبور عسل قرار نمي گيرند. (38)خواص و کاربرد انار
طبيعت انار سرد و تر است و از تمامي گل، برگ، پوست ساقه اي سبز و جوان، پوست ريشه، پوست ميوه و دانه و سرانجام عصاره و آب انار استفاده درماني مي شود. (39)انار به خاطر داشتن پتاسيم و منيزيم خون را تصفيه مي کند و اين عمل را با افزايش سلول هاي کبدي انجام مي دهد. انار در احتقان کبد مؤثر است و اوره، کلسترول و سموم بدن را دفع کرده و در تعادل مايعات بدن به خصوص خون نقش مهمي دارد. اين ميوه ضد سرماخوردگي است و به عنوان ميوه اي مفرح استفاده مي شود. خوردن انار قبل از غذا اشتهاآور است.(40) مواد غذايي در انار زياد نيست ولي اين ميوه سرشار از ويتامين، آهن و فلزات ديگر است. آب انار سنگين تر و دير هضم تر از دانه هاي انار با هسته است، زيرا مغز دانه هاي انار ملين مي باشد و به هضم آن کمک مي کند. چون انار کبد را پاک سازي مي کند، روي رنگ پوست اثر گذاشته، آن را باز و شفاف مي کند. بهترين زمان براي خوردن انار صبح ناشتاست. انار و به خصوص دانه هاي انار جنگلي که به « ناردان » معروف هستند بهترين دارو براي اسهال محسوب مي شوند و جوشانده آن ها براي محکم کردن لثه ها مفيد است. (41)
گرد دانه انار براي رفع ترشحات مهبلي مفيد است و از برگ آن براي رفع کم اشتهايي، تهوع، ضعف عمومي، کم خوني، ميگرن و اسهال هاي مزمن استفاده مي شود. اين برگ بهترين دارو براي رفع ضعف هاي دوران نقاهت است ولي از خواص منفي آن اين است که ايجاد يبوست مي کند. آب انار مدر بوده و براي بيماري هاي مجاري ادرار مفيد است. آب انار اثر قابض و رفع اسهال دارد. (42) مضمضه و نگه داشتن آب انار ترش در دهان موجب از بين رفتن برفک و جوش هاي دهان شده، لثه ها را محکم مي کند. ميوه هاي ترش انار براي کساني که سرد مزاج هستند و يا افراد مبتلا به زخم معده خوب نيست. در گذشته از پوست انار در رنگرزي و چرم سازي استفاده مي شد. (43)
تين
نام فارسي: انجيرنام عربي: تين
نام انگليسي: Fig
نام علمي: Ficus carica
نام تيره: Moraceae
اشارات قرآني: تين/1
انجير در تفاسير
تين همان انجير، ميوه معروف است. (44) همان انجيري است که خورده مي شود(45) و مواد دفعي آن بسيار کم است، زيرا همه آن جذب بدن مي شود. (46)انجير در روايات
امام صادق (عليه السلام): انجير بوي بد دهان را از بين مي برد و عضلات و موها را تقويت کرده، درد را تسکين مي دهد و با انجير نيازي به دارو نيست. انجير شبيه ترين گياه به گياهان بهشتي است. (47)پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم): انجير بخوريد زيرا بواسير و نقرس را درمان مي کند. (48)
مشخصات گياه انجير
درختي است کوچک که بلندي آن پنج شش متر و گاه کمي بيشتر است. برگ هاي بزرگ، پهن و پنجه اي و داراي بريدگي دارد. اين برگ ها خشن و به رنگ سبز خاکستري اند. از نظر گياه شناسي ميوه انجير يک ميوه معمول و متعارف نيست و در واقع کيسه يا محفظه اي است که گل هاي نر و ماده درون آن قرار دارند و موقع رسيدن ميوه، زماني است که دنباله گل هاي ماده و کاسه آن و قسمت تحتاني گل هاي ماده، گوشتي و ضخيم مي شود. اين درخت در مقابل سرماي شديد مقاومت نمي کند. (49)خواص و کاربرد انجير
انجير نه تنها ميوه اي خوشمزه و لذيذ است بلکه غذايي نرم و لطيف و دارويي مفيد و بي ضرر است. انجير داراي مقدار زيادي ويتامين هاي A,B,C و مواد معدني مانند آهن، برم، منگنز و گوگرد و مقداري آرسنيک مي باشد. انجير ميوه اي سهل الهضم است و اگر قبل از غذا خورده شود مجاري دستگاه گوارش را باز کرده، اشتها را تحريک و محيط را براي هضم و دفع غذا آماده مي سازد. خوردن انجير حرارت و تشنگي را تسکين داده و ترشح عرق را زياد مي کند که از اين طريق سموم را از بدن دفع مي نمايد. وجود گوگرد در انجير موجب زياد شدن موها و جلوگيري از ريزش آن مي شود. (50) انجير از جمله خوراکي هايي است که حاصل سوخت و ساز آن درون اسيد اوريک نيست؛ يعني در عين حال که براي بدن به خصوص روده ها و دستگاه گوارش مقوي است، براي افراد مبتلا به اسيد اوريک بالا، مثل نقرسي ها نيز مفيد مي باشد. انجير مقوي کبد است و يکي از داروهاي اصلي سينه و دستگاه تنفسي است. کلسيم وفسفر موجود در انجير موجب مي شود که اين ميوه براي رشد استخواني کودکان مفيد باشد. (51) انجير سنگ کليه و صفرا را برطرف نموده و براي بهبود نقرس و بواسير بسيار مؤثر است. خوردن ميوه اين گياه به دليل نداشتن الياف گياهي به بيماراني که دوران نقاهت را مي گذرانند توصيه مي شود. (52) برگ پخته انجير ملين بسيار خوبي است و شيرابه اين گياه، دارويي مفيدبراي زگيل و ميخچه است. (53)ريحان
نام فارسي: ريحاننام عربي: ريحان، صعتر هندي
نام انگليسي: Basil, Sweet basil
نام علمي:Ocimum basilicum
نام تيره: Labiatae
اشارات قرآني: الرحمن /12؛ واقعه/89.
ريحان در تفاسير
ريحان گياهان خوشبو را مي گويند(54) و منظور همان ريحان معروف است.(55) برخي گفته اند ريحان به معني رزاق است(56) و گفته شده دانه هاي خوراکي را ريحان مي گويند. (57)ريحان در روايات
امام صادق (عليه السلام): هر گاه ريحاني به شما داده شد آن را ببوييد و بر چشم خود بگذاريد زيرا از بهشت است. (58)مشخصات گياه ريحان
ريحان گياهي است يک ساله، علفي و به ارتفاع حدود نيم متر و ساقه هاي اين گياه از قاعده منشعب مي شوند. برگ هاي بيضي شکل، و نوک تيز و بدون دانه اند که به طور متقابل، بر روي ساقه قرار گرفته اند. گل هاي اين گياه کوچک و به رنگ هاي سفيد مايل به بنفش است. برگ و گل ريحان معطر هستند ولي براي تهيه اسانس، همه اندام هوايي گياه استفاده مي شود. در سبزي خوراکي، از برگ اين گياه استفاده مي شود.(59)خواص و کاربرد ريحان
ريحان از نظر طبيعت، گرم و خشک است و گرفتگي هاي دماغي را باز کرده، تحليل دهنده ورم هاي اعضاي بدن است. (60) علاوه بر مصرف خام، از برگ ريحان براي معطر کردن غذاها استفاده مي شود. ريحان اثر ضد تشنج و نيرودهنده داشته و مقوي و مدر است. مصرف آن براي رفع سردردهاي عصبي، تقويت دستگاه گوارش، از بين بردن نفخ، سرگيجه، دل پيچه، سرفه و آنژين توصيه شده است. ريحان ترشح شير را افزايش مي دهد و جوشانده غليظ آن در رفع آفت دهان به صورت دهان شويه بسيار مؤثر است.(61) ريحان به دليل داشتن سبزينه و اسانس مخصوص آن، بوي سير و پياز را از دهان مي برد و بوئيدن آن براي رفع سردرد مفيد است. بوي ريحان مگس و پشه را نيز فراري مي دهد. (62) از ريحان در صنعت عطرسازي استفاده مي شود و روغن ريحان نيز براي درمان روماتيسم و ورم اعضا مفيد بوده و از آن در ساخت داروهاي تسکين دهنده دردهاي عصبي استفاده مي شود. (63)بصل
نام فارسي: پيازنام عربي: بصل
نام انگليسي:Onion
نام علمي:Allium cepa
نام تيره:Liliaceae
اشارات قرآني: بقره/61
پياز در تفاسير
منظور بصل ( پياز ) معروف است. (64)پياز در روايات
امام صادق (عليه السلام): پياز دهان را خوشبو کرده، قدرت جنسي را زياد مي کند و پوست را جلا مي دهد. (65)مشخصات گياه پياز
پياز گياهي است چند ساله به ارتفاع تا يک متر. داراي ساقه اي پيازي و لايه لايه است که به رنگ هاي مختلف سفيد، زرد کم رنگ و صورتي مايل به ارغواني وجود دارد. برگ هاي آن استوانه اي، تو خالي نوک تيز و به رنگ سبز کدر است. قسمت خوراکي اين گياه عمدتاً پياز آن است که در جهان مصرف بالايي دارد. البته قسمت هوايي پياز نيز خوردني است. (66)خواص و کاربرد پياز
پياز مجاري تنفس را ضدعفوني کرده، از آن نوشيدني هايي براي درمان گريپ مي سازد. اين ماده کمي دير هضم است ولي خاصيت ميکروب کشي داشته و براي دستگاه گوارش مفيد است. به کساني که مشکل گوارشي دارند توصيه مي شود از پياز پخته استفاده کنند پياز، خون را تصفيه کرده، گلوکونين موجود در آن، قند خون را پايين مي آورد به طوري که طول مدت اثر آن از انسولين بيشتر است. (67) پياز کلسترول، تري گليسيرين و فشار خون را کاهش مي دهد و با کاستن چسبندگي پلاکت ها و افزايش فيبرينولايزين(68) موجب کاهش امراض قلبي و عروقي مي شود. تحقيقات دانشمندان فرانسوي نشان مي دهد مواد ضد اکسيدان و ترکيبات گوگردي موجود در پياز موجب شده اند تا اين گياه خاصيت ضد سرطان در قسمت کولون ( روده بزرگ )، مقعد و سينه ( در خانم ها ) داشته باشد. دانشمندان معتقدند با يک رژيم غذايي غني از پياز، مي توان با بسياري از بيماري هاي شايع قرن بيست و يکم مبارزه کرد. (69) پياز داراي ويتامين هاي ،C ، Bاملاح و ترکيبات گوگردي، کلسيم، پتاسيم، يد و سيليس است. به خاطر داشتن مقدار قابل توجه فسفر، خوردن آن به افرادي که کارهاي فکري انجام مي دهند پيشنهاد مي شود. يکي از عجايب در مورد پياز نيروي هواشناسي آن است، به طوري که قبل از رسيدن فصل زمستان مي تواند شدت سرماي آن را پيش بيني کند. به اين منظور در فصل پاييز پياز از زير خاک درآورده مي شود. اگر پوست ها و پرده هاي آن ضخيم و چرمي و محکم بود نشان دهنده زمستاني سخت و سرماي فراوان و اگر پوسته ها نازک و کم دوام باشند علامت زمستاني با سرماي نه چندان سخت و سرد خواهد بود. (70)ادامه دارد...
پي‌نوشت‌ها:
1-محمد بن احمد قرطبي، الجامع لاحکام القرآن، ج20، ص 221؛ محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج20، ص 209.
2- ابن کثير دمشقي، تفسيرالقرآن العظيم، ج8، ص 324.
3- حر عاملي، وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعة، ج21، ص 404.
4- همان، ج25، ص 143؛ کليني، الکافي، ج4، ص 153.
5- حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج2، ص 118.
6- همان، ص 120.
7- هادي صمصام شريعت، گياهان دارويي از ديد قرآن و اديان مختلف، ص 29.
8- محمد ابراهيم علي الله، معجم بأسماء و الفاظ النباتات في القرآن الکريم، ص 61.
9- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 154- 156.
10-محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج20، ص 209.
11- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج10، ص 668.
12- احمد بن مصطفي مراغي، المراغي، ج30، ص 47.
13- محدث نوري، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج16، ص 392.
14- کليني، الکافي، ج6، ص 351؛ حر عاملي، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعة، ج25، ص 151.
15-هادي صمصام شريعت، گياهان دارويي از ديد قرآن و اديان مختلف، ص 23-24.
16- حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج2، ص 52.
17- محمد ابراهيم علي الله، معجم باسماء و الفاظ النباتات في القرآن الکريم، ص 62.
18- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 61-62.
19- محمد حسين صالحي سورمقي، گياهان دارويي و گياه درماني، ج1، ص 78.
20- حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج2، ص 53.
21- محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج20، ص 319.
22- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج10، ص 775؛ محمد بن احمد قرطبي، الجامع لأحکام القرآن، ج21، ص 110.
23- کليني؛ الکافي، ج6، ص 331؛ حر عاملي، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعة، ج25، ص 96.
24- همان؛ محمد باقر مجلسي، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (عليهم السلام)، ج63، ص 182.
25- علي زرگري، گياهان دارويي، ج2، ص 321-319.
26- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج2، ص 168.
27- محمد ابراهيم علي الله، معجم باسماء و الفاظ النباتات في القرآن کريم، ص 73.
28- هادي صمصام شريعت، گياهان دارويي از ديد قرآن و اديان مختلف، ص 37.
29- رضا پاک نژاد، اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج9، ص 138-136.
30-علي زرگري، گياهان دارويي، ج3، ص 325- 326.
31- محمد ابراهيم علي الله، معجم باسماء و الفاظ النباتات في القرآن کريم، ص 73.
32- کتاب مقدس، سفر پيدايش، 12:8- 2.
33- محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج19، ص 111.
34- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج9، ص 319؛ محمد بن احمد قرطبي، الجامع لأحکام القرآن، ج18، ص 185.
35- کليني، الکافي، ج6، ص 354؛ حر عاملي، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشيعة، ج25، ص 27.
36 - محمد باقر مجلسي، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار (عليهم السلام)، ج63، ص 159؛ حر عاملي، وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعة، ج24، ص 415.
37- کليني، الکافي، ج6، ص 352؛ حر عاملي، وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشيعة، ج25، ص 152.
38- علي زرگري، گياهان دارويي، ج2، ص 344.
39-حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج2، ص 30؛ علي زرگري، گياهان دارويي، ج2، ص 345؛ غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 84.
40- رضا پاک نژاد، اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج9، ص 56؛ هادي صمصام شريعت، گياهان دارويي از ديد قرآن و اديان مختلف، ص 9.
41- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 85.
42- علي زرگري، گياهان دارويي، ج2، ص 349.
43- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 85.
44- محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج20، ص 319.
45- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج10، ص 775؛ محمد بن احمد قرطبي، الجامع لاحکام القرآن، ج21، ص 110.
46- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج10، ص 775.
47- کليني، الکافي، ج6، ص 358.
48- محدث نوري، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج16، ص 404.
49- حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج2، ص 42.
50- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، ص 94-95.
51- رضا پاک نژاد، اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج9، ص 114- 115.
52- محمد اقتدار حسين فاروقي، گياهان در قرآن، ص 50.
53- هادي صمصام شريعت، گياهان دارويي از ديد قرآن و اديان مختلف، ص 19.
54- محمود آلوسي، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، ج14، ص 103؛ محمد حسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، ج17، ص 98.
55- محمود آلوسي، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، ج14، ص 103.
56- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج9، ص 301؛ محمود آلوسي، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، ج14، ص 103.
57- فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج8، ص 716.
58- الکافي کليني، ج6، ص 525.
59- محمد حسين صالحي سورمقي، گياهان دارويي و گياه درماني، ج1، ص 194.
60- حسين ميرحيدر، معارف گياهي، ج1، ص 85.
61-علي زرگري، گياهان دارويي، ج4، ص 49.
62- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج1، 81.
63- محمد ابراهيم علي الله، معجم بأسماء و الفاظ النباتات في القرآن الکريم، ص 190.
64- ابن کثير دمشقي، اسماعيل بن عمر، تفسير القرآن العظيم، ج1، ص 179.
65- حر عاملي، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعة، ج6، ص 374.
66- محمد حسين صالحي سورمقي، گياهان دارويي و گياه درماني، ج1، ص 129.
67- رضا پاک نژاد، اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج9، ص 184- 190.
68-Fibrinolysin
69- محمد حسين صالحي سورمقي، گياهان دارويي و گياه درماني، ج1، ص 130.
70- غياث الدين جزايري، زبان خوراکيها، ج2، ص 92.
فريدوني، زهره (1390)، نقش گياهان در زندگي انسان از ديدگاه قرآن، تهران: مؤسسه انتشارات اميرکبير، چاپ اول
