نویسنده: سیامک باقری چوکامی
آیت الله حاج شیخ عیسی طرفی:
او از فقهای مجاهد و بزرگ خوزستان است. ایشان در جوانی به عشق معارف اهل بیت علیم السلام به نجف اشرف هجرت کردند و نزدیک به بیست سال از عمر پربرکتشان را صرف تحصیل علوم حقه شیعه کردند.آیت الله طرفی پس از کسب اجازه ی اجتهاد و به در خواست مردم دیار خود و دستور مراجع عظام نجف به ایران باز گشتند و به ارشاد اهالی خوزستان پرداختند. ایشان از سال 41 با حضرت امام آشنا شده و به نهضت پیوستند. حاج شیخ عیسی طرفی نماینده ی حضرت امام و اولین امام جمعه دشت آزادگان و امام جمعه موقت آبادان بودند. محبوبیت ایشان میان مردم عرب و عجم خوزستان زبانزد است. شیخ سالم پدربزرگ حجت الاسلام شیخ علی طرفی از بزرگان و عالمان مجاهد و مردمی بوده که در واقعه ی معروف جهاد عشایر بنی طرف علیه غاصبان انگلیسی حضور دشته است. شیخ محمد پدر شیخ سالم از علمای بزرگ و مخلص و صاحب کرامت بوده است. در خصوص کرامات ایشان ذکر شده که وی در سفری که به زیارت حضرت امام رضا (ع) می رفته، به سختی بیمار می شود و حضرت را در راه زیارت کرده و از ایشان شفا می گیرد و با مرکبی که حضرت به ایشان عطا فرموده بودند، راه طولانی مشهد را در اندک زمانی با طی الارض می پیماید. مقبره ی ایشان در دشت آزادگان واقع در همیلی نزدیک مقبره ی سیدخلف است.
حجت الاسلام حاج شیخ علی طُرفی:
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را تا دوم دبیرستان در آبادان سپری کرد و سال های پایانی دبیرستان را در سوسنگرد به آخر رساند. از خاطرات شیرین ایشان در سنین نوجوانی، ملاقات با حضرت امام خمینی (ره) به همراه پدرشان است. در این باره چنین می گویند: « اولین بار سال 41 به همراه مرحوم والد با حضرت امام رضوان الله تعالی علیه در بیت ایشان واقع در محله ی یخچال قاضی قم ملاقات کردم. چهره ی امام و بیان ایشان چنان جذاب و زیبا بود که مجذوب ایشان شدم. من در آن زمان سیزده ساله بودم و همان ملاقات در روح و جان من تأثیر عمیقی گذاشت به طوری که عاشق امام و سخنان و خط مشی انقلابی ایشان شدم ».به گفته ی حجت الاسلام طُرفی، از همان زمان که مرحوم آیت الله حاج شیخ عیسی طُرفی با امام در شهر مقدس قم ملاقات کردند، خانه ی ایشان کانون گرم انقلاب و سیره ی امام، الگوی جاویدان زندگانی شان شد. این سیره ی عملی از آغاز نهضت مقدس حضرت امام تا مرحله ی پیروزی و تا به امروز تداوم دارد.
ایشان پس از اخذ دیپلم، برای گذراندن دوره ی نظام وظیفه به شهرهای تهران، کرمان و شیراز اعزام شدند و پس از طی دوران خدمت سربازی، حدود سال 1350 جهت تحصیلات حوزوی به شهر مقس قم هجرت کرد. اوج فعالیت انقلابی حجت الاسلام طُرفی از زمان شروع نهضت و در دوران طلبگی در شهر مقدس قم متبلور گردید. در آن زمان ضمن تماس و ملاقات با عده ای از پیروان و شاگردان حضرت امام و منتسبان به بیت شریف ایشان از جمله: آقای اعرابی داماد امام، به مبانی نهضت امام آگاهی یافته و خود یکی از مبلغان و مروجان آن شد و با شرکت در راهپیمایی ها و پخش اعلامیه و... به انجام وظایف انقلابی پرداخت.
در سال های 56 و 57 به منظور آگاهی بخشی به مردم مانند رساندن اعلامیه و نوار سخنرانی های انقلابی، به صورت مستمر به شهرهای خوزستان به ویژه آبادان سفر کرده و در مساجد، مجالس، محافل و نشست های سری با ایراد سخنرانی، آخرین مواضع انقلاب را تبیین می کردند.
سهل بن هارون دشت میشانی:
او فرزند راهبون، که به بزرگمهر اسلام ملقب گردیده است، در سده ی دوم هـ.ق. در دشت میشان خوزستان متولد شد. ایشان در نیمه ی اول سده ی سوم هـ.ق. در بغداد می زیست و بزرگ ترین شخصیت علمی و ادبی عصر خود بود. برمکیان او را به سرپرستی و ریاست بیت الحکمه گماشتند. او در ادبیات عرب، مقامی ارجمند داشته و نویسنده ای زبر دست بوده است. از جمله آثار او کتابی در سیاست مدنی و اخلاق انسانی است که آن را بر اسلوب کلیله و دمنه از زبان جانوران و پرندگان نوشته است.عبد الله بن هلال اهوازی:
او از دانشمندان اهواز بود. در زمان خو بسیاری از جوانان دانشمند و نامجو را به دارالخلافه ی بغداد فرستاد. او که به برمکیان پیوسته بود، امر جعفر برمکی کتاب کلیله و دمنه را از زبان پهلوی به عربی ترجمه کرد.حریری:
ابومحمد قاسم بن علی معروف به حریری در سال 446 هـ.ق. در روستای المنان دشت میشان متولد شد. وی از ادبای مشهور ایرانی است که مقاماتی معروف داشت. این خلکان می نویسد: « حریری یکی از ائمه ی عصر خویش بود و در مقامه نگاری بهره ی تام یافت. چه مقامات وی مشتمل بر بسیاری از کلام عرب اعم از لغات و امثال و رموز و اسرار این زبان است ». حریری تألیفات دیگری نیز دارد. وی در 515 یا 516 هـ.ق. در گذشت.فضل نوبخت اهوازی:
او که فرزند سهل نوبختی است، ظاهراً در اوایل سده ی 2 هـ.ق. در اهواز متولد شد. وی از مترجمان کتاب های ریاضی عصر پهلوی به عربی در دربار منصور بوده و تألیفاتی نیز در زمینه ی ریضیات داشته است ( افشار سیستانی، 373، 605-607 ).سید عبدالله شُبّر:
ایشان معاصر کاشف الغطا و میرزای قمی بوده و شخصیتی متبحر و متعبد است. وی تألیفات زیادی در فقه و اصول کلام ، حدیث، رجال و تفسیر داشته و تفسیر ی به نام تفسیر شُبّر نیز تألیف کرده است. ایشان در سال 1342 وفات یافت.شیخ جاسم خاقانی:
او از خداندان علمی شهیری است که تاکنون بسیاری از افراد آن، مایه ی فخر و مباهات عصر حاضر بوده اند، همچنین دیوانی نیز داشت که توسط شیخ سلمان خاقانی جمع آوری شده است.شیخ عبدالعلی بن جمعه حویزی:
از علمای هویزه است. تفسیر نورالثقلین را نوشته و از معاصران مجلس و شیخ حُرّ عاملی بوده است ( پور کاظم، 1378، 30 ).ابن السکیت:
یعقوب بن اسحاق، ابویوسف، ابن السکیت، از یاران علمی کسایی و از بزرگان دانش لغت و ادبیات عرب است. او در سال 186 هـ.ق. متولد شده و به سال 244 هـ.ق. کشته شد. وی در عصر خود، پرچمدار ادبیات عرب و یکی از بزرگان امامیه بوده که در زمره ی اصحاب خاص حضرات امام محمد تقی (ع) و امام علی نقی (ع)، از احترام و شهرت ویژه ای برخوردار بوده است. خیرالدین زرکلی در کتاب الاعلام - قاموس تراجم به روشنی می نویسد که ابن السکیت: « اَصله مِن خوزستان بین البصرة و فارس » ( نجفی، 1380، 166 ).ابونواس:
ابوعلی حسب بن هانی معروف به ابونواس، بین سال های 136 تا 145 هـ.ق. در اهواز یا بصره متولد شد. پدرش به شغل مرزداری مشغول بوده و مادرش زنی به نام حلبان است. ابونواس که قصاید بسیاری در مدح حضرت رضا (ع) سروده، در بدیهه گویی و لطافت اشعار شهره می باشد. اشعار وی مرتب و مدون نبوده و پس از مرگش، جمعی از ادبا و فضلا هریک موافق رویه ی مخصوصی، آن ها را تدوین کرده اند. ابونواس بین سال های 195 تا 200 هـ.ق. در بغداد در گذشت ( افشار سیستانی، 1373، 613 ).علاوه بر مشاهیر فراوان در حوزه های مختلف علم، شعر و شاعری نیز نزد هم وطنان عرب خوزستان از اهمیت و جایگاهی خاص برخوردار است. علاقه و میل آن ها به شعر سرایی و احترام خاص آن ها به شاعر، بیانگر منزلت و شأن شعر در میان آنان است. شعرا در مراسم عروسی و جشن و سرور، در اعیاد دینی و در مراسم فاتحه خوانی حضور فعال دارند و بر همین اساس می توان گفت شعر سرایی جزئی از زندگی هم وطنان عرب خوزستانی است. شاعرانی همچون ابونواس اهوازی، که جزء شاعران مشهور و نام آور زبان عربی است، شعرای هویزه و دورق که بنیانگذار « شعر بند » بوده اند، شهاب الدین موسوی معروف به ابن معتوق که کسکل - شرق شناس مشهور - پژوهش های زیادی درباره ی شعر او انجام داده است، دعبل خزاعی، حسن بن عبدالله عسکری، بن السکیت و ابوهلال عسکری ( که دو نفر اخیر از ادیبان مشهور می باشند )، ابوالعیناء القاسم الهاشمی ادیب و شاعر و ابوالحسن علی بن العیاس المجوسی طبیب نام آور که همگی تألیفات ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته اند، به همراه خیل عظیم شاعران دوران معاصر همچون طاهر اسحق قیَم، ملافاضل سکرانی، حمد العطوی، احمد الحاج ناصر، ملا ابراهیم دیرابی، موسی جرفی و دکتر پورعباسی، مبیّن میراث فرهنگی غنی این خطه از میهن ما می باشند ( قیم، 1384، 75 ).
منبع مقاله :
باقری چوکامی، سیامک؛ (1391)، قوم عرب، تهران: امیرکبیر، چاپ اول
