فهرستی از ابزار آلات اولیه‌ی جراحی و موارد کاربرد آنها

با ابزارهای جراحی بسیار زیادی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، انسان مشتاق به دانستن وظایف خاص آنها است. مقاله‌ی زیر در مورد ابزار آلات اولیه‌ی جراحی و کاربرد آنها اطلاعاتی را فراهم می‌سازد.

یک عمل جراحی نمی‌تواند بدون ابزار و آزمایش‌های پزشکی انجام شود. انواع گوناگونی از وسایل جراحی وجود دارند که هر یک جهت هدف خاصی در نظر گرفته می‌شوند. بعضی از آنها برای ایجاد برش بکار می‌روند در حالی که برخی دیگر جهت نگاه داشتن بافت مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده‌ی صحیح از آنها جهت جلوگیری از هرگونه آسیب غیر قابل برگشت.
 

آیا می‌دانستید؟

برای نخستین بار ضد عفونی کردن ابزار جهت جلوگیری از هرگونه عفونت در حین عمل جراحی، توسط لویی پاستور، شیمیدان فرانسوی در سال 1878 پیشنهاد شد.
به اندام های داخلی بدن ضروری است.
ابزارهای اولیه‌ی جراحی و موارد کاربرد آنها

• تیغ جراحی Scalpel
• استاپلر یا منگنه‌ی جراحی Surgical Staples
• نخ جراحی Surgical Suture
• هموستات Hemostat
• گشاد کننده Dilator
• قیچی Scissors
• کورت Curette
• پنس Forceps
• رترکتور Retractors
• جدا کننده یا الویتور جراحی Surgical Elevator
• پروب Probe
• سوزنگیر Needle Holder
 

اطلاعاتی در مورد ابزار جراحی که بارها مورد استفاده قرار می‌گیرند، همراه با تصاویر آنها در ذیل آورده شده است:
 

تیغ جراحی Scalpel

این یک چاقوی جراحی است که تیغه‌های تیز فولادی ضد زنگ دارد. خواه در جراحی‌های کوچک و خواه در عمل‌های بزرگ، ایجاد یک برش صحیح ضروری است و این کار امکان‌پذیر نخواهد بود مگر با یک تیغ جراحی. هر عمل جراحی ملزومات خاص خود را دارد. برای مثال، یک جراحی جزئی به برشی کوچک نیاز داشته در حالی که در یک عمل جراحی بزرگ ممکن است نیاز به ایجاد برشی عمیق به درون بافتهای پوست باشد. بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع، تیغ‌های جراحی در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند. تیغه‌های اسکالپل قابلیت جدا شدن دارند و در بسیاری مواقع از این وسیله تنها به صورت یک بار مصرف استفاده می‌گردد.

استاپلر یا منگنه‌ی جراحی Surgical Staples.

هنگامی که صحبت از فهرست ابزار جراحی می‌شود، نمی‌توان به راحتی استاپلر جراحی را فراموش کرد. به طور معمول، یک برش ایجاد شده و یا یک زخم بازی که در طول عمل جراحی بوجود می‌آید را نمی‌توان به حالت باز رها کرد به این دلیل که می‌تواند موجب خونریزی داخلی شود. در یک شیوه‌ی معمول، این بریدگی‌ها را با استفاده از بخیه جراحی می‌بندند، اما امروزه جراحان ترجیح می‌دهند از منگنه‌های جراحی به جای بخیه استفاده نمایند. مزیت اصلی آن بدین گونه است که امکان‌ تراوش خون از زخم‌ی که به وسیله‌ی یک استاپلر بسته شده باشد، به حداقل می‌رسد. به غیر از بستن محل برش جراحی، منگنه‌های جراحی همچنین جهت بستن مجدد و برداشتن بخشهایی از برخی اندام مفید می‌باشند. به عنوان مثال، در یک عمل جراحی روده ممکن است نیاز به بریدن قسمت‌های خاصی از روده و اتصال مجدد بخش باقی مانده از آن باشد. این کار را می توان با استفاده از منگنه‌های جراحی به طور مؤثر و دقیق انجام داد.  

نخ جراحی Surgical Suture

همانطور که همه می‌دانیم، در حین عمل جراحی، برش‌هایی جهت انجام عمل ایجاد می‌شوند. نخ‌های جراحی، همان بخیه جراحی می‌باشند که عموماً جهت اتصال مجدد بافت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا محل بریدگی پس از عمل جراحی بسته شود. نخ‌های جراحی همچنین به اتصال لبه‌های زخم پس از جراحت کمک می‌کنند. مسدود شدن زخم به تسهیل بهبودی ناشی از جراحت کمک می‌نماید. نخ‌های جراحی مدرن از مواد مصنوعی ساخته می‌شوند که می‌توانند به صورت قابل جذب یا غیر قابل جذب باشند.
همانطور که از نام آن پیداست، نخ‌های جراحی قابل جذب، بتدریج توسط بدن جذب می‌شوند. مدت زمان جذب با توجه به نوع نخ جراحی فرق می‌کند، اما تقریباً 10 روز تا 2 ماه طول می‌کشد. هنگامی که نخ بخیه درون بدن قرار می‌گیرد و یا بیمار در موقعیتی است که نمی‌تواند جهت کشیدن بخیه مجدداً به بیمارستان مراجعه کند، آنگاه از نخ‌های بخیه‌ی قابل جذب استفاده می‌شود. اصولاً نخ‌های بخیه‌ی قابل جذب از مواد مصنوعی مانند اسید پلی‌لاکتیک polylactic، اسید پلی‌گلیکولیک polyglycolic، و کاپرولاکتن caprolactone ساخته می‌شوند.
نخ‌های جراحی غیر قابل جذب غیر قابل تجزیه هستند. از این رو نمی‌توانند توسط بدن تجزیه و جذب شوند. مواد مورد استفاده در ساخت نخ‌های جراحی غیر قابل جذب معمولاً از پلی پروپیلن، نایلون و یا پلی استر می‌باشند. سیم‌های فولادی ضد زنگ که مقاومت کششی بالایی دارند اغلب جهت بستن جناغ سینه بعد از عمل جراحی ترجیح داده می‌شوند. به طور کلی، نخ‌های بخیه غیر قابل جذب نسبت به همتایان خود برتری دارند، به این دلیل که زخم را به حداقل می‌رسانند. معمولاً این بخیه‌ها پس از مدت زمان مشخصی کشیده می‌شوند، اما در برخی موارد، به آنها اجازه داده می‌شود در همان وضعیت باقی بمانند.
 

هموستات

در هر عمل جراحی، مقداری خونریزی دیده می‌شود. کمی بریدگی در این قسمت و آن قسمت همراه با خونریزی خواهد بود. به منظور جلوگیری از هر گونه عوارض وخیم، اغلب جراح از یک هموستات استفاده می‌نماید. این یک ابزار جراحی گیره مانندی است که جهت تنگ کردن عروق خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در به حداقل رساندن یا متوقف ساختن جریان خون در طول هر عمل جراحی کمک می‌کند.
 

گشاد کننده Dilator

پروسه‌های جراحی که با مری، مجرای خروجی مثانه، یا دهانه‌ی رحم سروکار دارند، اغلب نیاز دارند جراح دهانه‌ی ورودی این ساختارهای لوله‌ای را گشاد نماید. این کار را می‌توان با استفاده از گشاد کننده‌ها انجام داد، این ابزار مجرا را گشاد کرده و در نتیجه به جراح اجازه می‌دهد به اندام دسترسی پیدا کرده و عمل جراحی را به درستی انجام دهد. این ابزار جهت باز کردن لوله، مجرا یا حفره برای مقاصد جراحی انبساط یا گشادی را فراهم می‌سازد.
 

قیچی

همانطور که از نام آن پیداست، این ابزار جراحی عمدتاً جهت بریدن بافت‌های بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. قیچی‌هایی که در عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند که شامل: قیچی مایو Mayo و قیچی متزنبام Metzenbaum است. هنگامی که نیاز است بافت‌های ظریف نرم را برش داده یا تشریح نمایند، جراحان قیچی متزنبام را ترجیح می‌دهند. قیچی‌های مایو جهت برش بافت‌های ضخیم و محکم مانند مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرند. بافت‌های ضخیم واقع در سینه و عضلات نیز می‌توانند با استفاده از قیچی مایو بریده شوند. معمولاً، این قیچی‌ها از فولاد ضد زنگ در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند.  

سوزن‌گیر

همانطور که همگی آگاهیم، بخیه‌ زدن بافت‌های بدن که در زمان عمل جراحی بریده شده‌اند کار بسیار مهمی است. حتی یک اشتباه جزئی در حین بخیه‌ی بافت به احتمال زیاد بیمار را روزها پس از اتمام عمل جراحی، ناراحت و آشفته می‌سازد. بخیه‌ی نادرست بافت پوست می‌تواند موجب درد زیادی شده و ممکن است به انجام عملی دیگر جهت تصحیح آن نیاز باشد. جهت جلوگیری از تمام این عوارض و بخیه‌ی درست بافت، اغلب جراحان از پنس‌های سوزن‌گیر استفاده می‌نمایند. این ابزار به جراح اجازه می‌دهد تا سوزن را در حین بخیه زدن بافت مورد نیاز، بطور محکم نگه دارد.
یک سوزن‌گیر که شکلی شبیه به قیچی دارد، متشکل از گیره یا دهانه‌ی راست و صاف، رابط و دسته می‌باشد. در این ابزار ضمائمی از جنس کربید تنگستن قرار داده شده که متصل به انتهای هر دو دهانه هستند. و حرکت نکردن سوزن در حین بخیه را تضمین می‌سازند به عبارت ساده، این ابزار جهت محکم نگه داشتن سوزن طراحی شده‌اند، در نتیجه بطور قابل ملاحظه ای احتمال هر گونه خطا در طول این مرحله از عمل جراحی کاهش می‌یابد.
 

پنس Forceps

پنس مانند انبر آشپزخانه می‌ماند که به جراح اجازه می‌دهد بافت‌های پوست را گرفته و محکم نگه دارد. چه بخشی از روده را نگه دارد و چه در طول عمل جراحی شریان را محکم کند، همواره می‌توان به این پنس‌ها اعتماد کرد. همچنین، این ابزار جراحی در اندازه‌های مختلفی وجود دارند به گونه‌ای که جراح می‌تواند با توجه به نیازهای خاص خود یکی از آنها را انتخاب نماید. پنس‌هایی که جهت نگه داشتن سر نوزاد طراحی شده‌اند، کاملاً بزرگ بوده و هدف اصلی آنها این است که با خیال راحت کودک از مجرای زایمان در طی یک عمل سزارین بیرون کشیده شود.
 

کورت Curette

این ابزار جراحی شبیه قاشق جهت بیرون آوردن بافت‌های ناخواسته از حفره‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. جراح می‌تواند به سادگی با استفاده از این ابزار، از طریق تراشیدن، بافت غیر طبیعی را بردارد. پروسه‌ی تمیز کردن همچون از بین بردن رشد سرطانی ممکن است به استفاده از کورت نیاز داشته باشد.
 

رترکتورها Retractors

هنگامی که برشی ایجاد می‌شود، بایستی در طول عمل جراحی باز نگه داشته شود. این عمل نگه داشتن بریدگی به صورت کاملاً باز، توسط رترکتورها صورت می‌گیرد. این ابزار جهت عقب راندن بافت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به طوری که جراح به راحتی می‌تواند به محل انجام عمل دسترسی داشته و عمل را بدون هیچ گونه مزاحمتی انجام دهد. گاهی اوقات حتی نیاز است که اندام با استفاده از این رترکتورها عقب نگاه داشته شوند، تا محل جراحی به میزان مطلوب نمایان شود. رترکتورها در اندازه و شکل‌های مختلف در دسترس می‌باشند. همچنین، انواع مختلفی از رترکتورها وجود دارد و هر یک جهت عقب کشیدن اندام خاصی در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، رترکتورهای ریه ممکن است جهت کنار راندن آرام ریه‌ها به منظور نمایاندن بدون مانع محل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، خواه عمل جراحی کیسه صفرا باشد و یا عمل جراحی کوچک کردن سینه، نمی‌توان آن را بدون رترکتورها انجام داد.

جدا کننده یا الویتور جراحی Surgical Elevator

هنگامی که جراحی دهان همچون کشیدن دندان انجام می‌گیرد، بدون یک جدا کننده‌ی جراحی این عمل امکان‌پذیر نخواهد بود. این ابزار معمولاً در دندانپزشکی جهت برداشتن و یا جدا سازی دندان آسیب دیده از محل اتصالشان استفاده می‌شود. همچنین برای جداسازی استخوان از بافت‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
 

پروب یا سوند Probe

پروب، ابزار جراحی انعطافپذیر طویلی است که انتهای آن پهن وضخیم بوده وجهت معاینه‌ی زخم وحفره‌های بدن مانند مجرای سینوس استفاده می‌شود. این ابزار به بررسی زخم از نظر میزان عمیق بودن کمک می‌کند. جهت و سوی زخم نیز می‌تواند با استفاده از این ابزار مورد ارزیابی قرار گیرد. به دلیل آنکه این ابزار وارد زخم و حفره می‌شود، استفاده بیش از حد آن می‌تواند موجب بروز درد در بیماران شود.

برخی از وسایل اولیه‌ی جراحی و کاربرد آنها را عنوان کردیم. به خاطر داشته باشید انتخاب یک ابزار جراحی که مناسب پروسه‌ی جراحی باشد از اهمیت زیادی برخوردار است. انتخاب نادرست ابزار، نه تنها می‌تواند موجب آسیب به بیمار شود، بلکه جراح را از انجام بهترین کار خود باز می‌دارد.