درباره شانه

مفصلی که قسمت فوقانی بازوی را به بدن متصل می شود، یک مفصل گوی و کاسه است. استخوان فوقانی بازوی شما که هومروس نامیده می شود، انتهای گردی دارد که در ساختار منحنی شکل واقع در قسمت خارجی تیغه شانه قرار می گیرد.

لیگامان ها و تاندون ها آن ها را در کنار هم نگه می دارند. لیگامان ها استخوان ها را بهم متصل می کنند، در حالی که تاندون ها عضلات را به استخوان متصل می کنند. لایه ای بافتی به نام غضروف استخوان ها را دور از هم نگه می دارد، بنابراین آنها هیچ گاه روی یکدیگر سایید نمی شوند.

ساختار گوی و کاسه این امکان را فراهم می کند که بازوی خود را به سمت بالا و پایین، عقب و جلو یا بصورت چرخشی حرکت دهید.1

چرا لازم است تعویض مفصل صورت گیرد؟

اگر شرایطی مانند موارد زیر، که استفاده از بازو را دردناک و سخت می کند، دارید، ممکن مجبور باشید نسبت به این کار اقدام کنید :

آسیب جدی در شانه مانند شکستگی استخوان

التهاب مفصلی شدید

پارگی کلاهک گرداننده شانه

احتمالاً تلاش پزشک در ابتدا در این راست که با دارو یا فیزیوتراپی در مان را انجام دهد. در صورتی که این اقدامات مؤثر نباشند، ممکن است وی انجام جراحی را توصیه کند.

جراحی تعویض مفصل شانه نسبت به تعویض مفصل ران یا زانو کمتر انجام می شود. اما سالانه بیش از ۵۰،۰۰۰ تعویض مفصل شانه در ایالات متحده انجام می شود.1

مفصل مصنوعی شانه چه اجزایی دارد

وقتی فقط سر استخوان بازو خراب شده میتوان آن را از شانه خارج کرده و بجای آن یک سر فلزی گذاشت. این نوع جراحی را همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty میگویند و به سر فلزی مصنوعی که به جای سر طبیعی گذاشته میشود پروتز Prosthesis میگویند.

وقتی که بجز سر استخوان بازو حفره گلنویید هم بشدت خراب شده و آسیب دیده است آن را هم برداشته و یک حفره از جنس نوعی پلاستیک بسیار محکم به جای آن میگذارند. به این نوع جراحی آرتروپلاستی کامل مفصل شانه Total shoulder arthroplasty میگویند.

در همی آرتروپلاستی سر فلزی مصنوعی در درون حفره گلنوئید خود بیمار حرکت خواهد کرده و در تعویض مفصل کامل شانه سر فلزی در درون کاسه پلاستیکی حرکت میکند. معمولا نتایج تعویض کامل مفصل شانه از جهت درمان درد بهتر از همی آرتروپلاستی است.

مراحل انجام تعویض مفصل شانه و کارگذاری مفصل مصنوعی

اتصال سر فلزی مصنوعی به تنه استخوان بازو معمولا به توسط یک میله فلزی است که به سر فلزی متصل است. به این میله فلزی دسته یا پایه Stem میگویند. تنه استخوان بازو توخالی است.

در واقع این استخوان به شکل یک لوله است و داخل آن به شکل یک کانال است. پزشک جراح با قرار دادن پایه متصل به سر فلزی در درون کانال استخوان بازو در واقع سر مصنوعی را بر روی تنه استخوان بازو محکم میکند.

شکل پایه را طوری درست میکنند که فیت داخل کانال استخوان بازو باشد. با این حال این پایه معمولا به توسط چسب مخصوصی که به آن سیمان استخوانی bone cement میگویند به داخل تنه محکم میشود.

اتصال کاسه پلاستیکی به استخوان کتف یا اسکاپولا هم معمولا با استفاده از سیمان استخوانی انجام میپذیرد.

گاهی اوقات برای اتصال اجزاء مفصل مصنوعی شانه به استخوان بدن از سیمان استفاده نمیشود.

انواعی از مفاصل مصنوعی که با سیمان به استخوان بدن چسبانده میشوند را مفاصل مصنوعی سیمانی میگویند و به انواعی که اتصال را بدون سیمان انجام میدهند مفاصل غیر سیمانی uncemented artificial joint میگویند.

در مفاصل مصنوعی غیر سیمانی سطح فلز را با تکنیک های پیشرفته ای متخلخل میسازند. این تخلخل موجب میشود تا سلول های استخوان رشد کرده و به داخل حفرات متخلخل سطح فلز رفته و در نتیجه یک اتصال محکم در بین استخوان و فلز ایجاد شود.2

انواع مختلف تعویض شانه

جراحی تعویض مفصل شانه عملی بسیار تخصصی است و صرفاً باید توسط گروه جراحی مجرب و متخصص در این زمینه انجام شود.

تعویض مفصل شانه گونه‌های متعدد دارد. جراح در ابتدا پیش از اتخاذ هر گونه تصمیمی شرایط بیمار را به دقت ارزیابی می‌کند و سپس بهترین نوع تعویض مفصل شانه را متناسب با نیازهای بیمار تعیین می‌کند. بیمار برای آرامش خاطر و آگاهی بیشتر باید هر گونه سؤال و ابهام در خصوص نوع پروتز انتخابی و دلیل این انتخاب را با جراح در میان بگذارد.

تعویض کل مفصل

در تعویض کل شانه معمولاً سطوح مفصل ملتهب و مبتلا به آرتریت با گوی‌ فلزی به خوبی صیقل داده شده و متصل به میله و حفره‌ای پلاستیکی جایگزین می‌شود.

همی آرتروپلاستی یا تعویض نیمی از مفصل متصل به میله

جراح بر اساس عارضه و مشکل شانه ممکن است تنها گوی شانه را تعویض کند. این عمل را تعویض نیمی از مفصل یا همی آرتروپلاستی می‌نامند.

تعویض نیمی از مفصل یا همی آرتروپلاستی بازسازی کننده سطح

در همی آرتروپلاستی بازسازی کننده سطح فقط سطح مفصل سر استخوان بازو با پروتزی کلاهک مانند و بدون میله جایگزین می‌شود. این جراحی به دلیل مزیت حفظ استخوان در مقایسه با تعویض متداول شانه‌ی متصل به میله راهکار متفاوت و شاید در بعضی موارد بهتر را به بیمارانی ارائه می‌کند که از التهاب مفصل شانه رنج می‌برند.

تعویض معکوس کل مفصل شانه

تعویض معکوس کل مفصل شانه یکی دیگر از انواع تعویض مفصل شانه به شمار می‌رود که برای بیماران زیر کاربرد دارد:

دچار پارگی کامل عضله چرخاننه شانه (روتاتور کاف) با ضعف شدید بازو

متأثر از پارگی عضله چرخاننده شانه و آرتریت یا التهاب مفصل شدید (آرتروپاتی پارگی چرخاننده شانه)

موفقیت آمیز نبودن جراحی پیشین تعویض شانه

حفره و گوی فلزی در تعویض معکوس کل شانه جابه‌جا می‌شود، به بیان دیگر گوی فلزی به استخوان شانه متصل می‌شود و حفره پلاستیکی به سر استخوان بازو وصل می‌شود. به این ترتیب بیمار می‌تواند برای بلند کردن بازو در عوض عضله چرخاننده شانه عضله دلتوئید را به کار بگیرد.3

عوارض جراحی تعویض شانه

بیشتر افراد پس از جراحی تعویض مفصل، حرکت کاملی در شانه خود دارند و به فعالیت های روزانه خود بازمی گردند. اما مانند هر عمل دیگر، احتمال بروز عوارض نیز وجود دارد. این ها ممکن است شامل موارد زیر باشد: