انقلاب روسیه در مرحله ی پس از پیروزی

الف - حاکمیت لیبرال ها

همان طور که گذشت، انقلاب روسیه در دو مرحله صورت گرفت. بعد از پیروزی در مرحله ی اول و برچیده شدن بساط استبداد تزارها، چون گروه های مارکسیستی چندان نقشی در آن نداشتند، لیبرال ها «و به قول مارکسیست ها، بورژواها» با کمک مجلس «دوما» به ریاست یک شاهزاده به نام «لووف» به قدرت رسیدند. وی نیز از میان منشویک ها که در آن زمان نسبت به بلشویک ها میانه روتر بودند، شخصی به نام «کُرنسکی» را به نخست وزیری انتخاب نمود.(1)
اگر چه میانه روها و لیبرال ها طی چند ماه حاکمیت خود در روسیه دست به یک سری اقدام هایی از جمله عفو مجرمین سیاسی و مذهبی، آزادی گفتار، مطبوعات و اجتماع، شناسایی حق اعتصاب و عضویت در سندیکاها و ... زدند.(2) و این مسأله زمینه را برای به قدرت رسیدن رادیکال ها «بلشویک ها» فراهم کرد اما آن ها در فکر یک تحول بنیادین، ریشه ای و همه جانبه در نظام سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... روسیه نبودند و فقط خواستار یک نظام پارلمانی به شیوه ی کشورهای غربی بودند.(3)

ب - به قدرت رسیدن رادیکال ها

بعد از برکناری نیکلای دوم و به قدرت رسیدن لیبرال ها، مردم فکر می کردند که انقلاب به پیروزی کامل رسیده است. ولی پس از مدتی چون وضعیت اقتصادی و سیاسی روسیه بهبود پیدا نکرد، بلشویک ها به رهبری «لنین» خواستار برکناری دولت موقت «کُرنسکی» و به دست گرفتن قدرت توسط کارگران و کشاورزان شدند. لنین که در این زمان شعارهای تندی را به نفع کارگران و دهقانان می داد، به عنوان یک رهبر رادیکالِ انقلابی شناخته شده بود. وی سرانجام توانست در هفده اکتبر 1917 م لیبرال ها را کنار زده و از طریق بلشویک ها قدرت را به طور کامل به دست گیرد.(4)
در این مدت حوادث و اتفاق های زیادی در شوروی به قوع پیوست و لنین را مجبور کرد تا از بعضی از شعارهای تند عدول کرده، سیاست های معتدلتری اتخاذ نماید. اشغال بخش هایی از خاک روسیه توسط متحدین و فشار آلمان مبنی بر صلح با شوروی از یک سو و درگیری های داخلی و وخامت اوضاع اقتصادی کشور از سوی دیگر، باعث شدند که لنین قرار داد صلح «برست لیتوفسک» را با آلمان امضا کرده، سیاست جدید اقتصادی به نام «نِپ» را در پیش گیرد. این دوره سرانجام با مرگ لنین در سال 1924 میلادی به پایان رسید.(5)

ج – سرانجام انقلاب

اختلاف بین رهبران کشور اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی که از هنگام حیات لنین آغاز شده بود با مرگ او تشدید شد. پس از مرگ لنین سه نفر از رهبران بلشویک ها از بقیه مشهورتر بودند. این سه نفر در این زمان که حزب کمونیست تشکیل شده بود به نام رهبران حزب معروف بودند و شامل «زینوویف»، «کامنوف» و «استالین» می شدند. در کنار این ها، تروتسکی هم دارای نفوذی در حزب بود. ابتدا این سه نفر با هم کاری یکدیگر «تروتسکی» را کنار زده پس از آن شروع به رقابت با هم و حذف یکدیگر کردند. از میان این سه نفر، استالین از بقیه خشن تر و جاه طلب تر بود و به دلیل همین خصوصیات سرانحام موفق شد همه ی رهبران حزب را که احساس می کرد سد راهش هستند، کنار بزند و در سال 1927 م قدرت را به طور کامل به دست گیرد. انقلاب روسیه از این تاریخ به مدت 25 سال تحت حکومت دیکتاتوری خشن استالین بود. او در این مدت مرتکب جنایت ها و قتل عامل های فجیعی شد(6) اما توانست با اتکا به حکومت مستبد خود، شوروی را به پیشرفت هایی در زمینه ی صنعت برساند. به همین علت، آن کشور پس از جنگ جهانی دوم تبدیل به یک ابر قدرت در مقابل آمریکا شد. پس از مرگ استالین رهبران دیگر شوروی مقداری از سیاست های او را تعدیل کردند، ولی تا اواخر دهه ی 1980 م جنگ سرد بین آن کشور و آمریکا با فراز و نشیب هایی ادامه داشت. تا این که در سال 1990 میلادی، کشور اتّحاد شوروی فرو پاشید و پانزده کشور مستقل از بقایای آن تشکیل شدند. ولی روسیه به صورت رسمی جانشین شوروی سابق شد.

پی نوشت ها:

1. تاریخ انقلاب روسیه، تروتسکی، جلد یک، ص 138 – 200، و انقلاب ناتمام، ایزاک دویچر، ترجمه ی خلیل ملکی، ص 43 – 75. جاویدان، تهران، 1358.
2 . تاریخ انقلاب روسیه، کارمایکل، ص 84 – 85.
3 . انقلاب روسیه، فِرّو، ص 25.
4 . همان، ص 57 – 70؛ تاریخ انقلاب روسیه، کارمایکل، ص 309 – 360.
*- New policy (سیاست جدید)
5 . مقایسه ی انقلاب اسلامی با انقلاب های فرانسه و روسیه، محمدی، ص 275 – 285.
6 . انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلاب های فرانسه و روسیه، محمدی، ص 286 – 294.