امام زمان(علیه السلام) و نماز

حکیمه خاتون عمّه امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ وقتی جریان ولادت امام زمان ـ علیه السّلام ـ را تشریح می کنند، می فرمایند:

بعد از ولادت ایشان ـ علیه السّلام ـ در نرجس نوری مشاهده کردم که دیده مرا خیره کرد، و حضرت صاحب ـ علیه السّلام ـ را دیدم که رو به قبله به سجده رفته است[1].

اقتدای حضرت عیسی به نماز امام زمان(عج)
براساس روایات صحیح و معتبری که شیعه و سنی آن را نقل کرده‌اند، بعد از ظهور حضرت مهدی (علیه‌السلام) حضرت مسیح خواهد آمد و پشت سر امام زمان (علیه‌السلام) نماز خواهد خواند و به عنوان وزیر اعظم یا یکی از وزیران در دولت مهدوی، ایفای نقش خواهد کرد.

در اعلام الوری از حضرت امام حسن ـ علیه السّلام ـ روایت است که فرموده: نیست از ما احدی مگر آن که واقع می شود در گردن او بیعتی برای طاغیه زمان او، مگر قائمی که نماز می گذارد روح الله عیسی بن مریم ـ علیه السّلام ـ پشت سر او[2].

 از رسول خدا نقل شده که فرمود: «همیشه طایفه‌ای از امت من در حالی که از پاکان‌اند، در راه حق مبارزه می‌کنند، تا روز قیامت، پس عیسی بن مریم (علیه‌السلام) (از آسمان فرود) می‌آید.

سپس امیرشان (حضرت مهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به حضرت عیسی) می‌گوید: بیا و برای ما نماز کن (یعنی امام جماعت باش)؛ پس (حضرت عیسی) می‌گوید: نه،

بعضی از شما بر بعضی دیگر امیر (و فرمانروا) هستید؛ زیرا خداوند این امت (امت خاتم) را گرامی داشته است». [3]
 
 از امام باقر (علیه‌السلام) روایت شده که فرمود: «... عیسی بن مریم قبل از قیامت (از آسمان) فرود می‌آید و پشت سر مهدی نماز می‌خواند ...». [4]

امام رضا علیه السلام:هر گاه مهدی (عج) که از اولاد من است - خروج کند عیسى بن مریم علیهما السّلام نازل می ‌شود و پشت سر او نماز می‌ خواند. [5]
 
دلیل نماز خواندن عیسی بن مریم(ع) پشت سر امام زمان(عج)
می‌‎توان گفت نماز خواندن حضرت عیسی‌ علیه‌السلام پشت سر امام مهدی علیه‌السلام، آخرین حجت خدا میان مسلمانان و جانشین بر حق پیامبر خاتم، برای اثبات این حقیقت بزرگ است که دین اسلام آخرین دین الهی و پیامبر اسلام‌(ص)،آخرین پیامبر از سلسله انبیای‌ الهی است.

نماز خواندن حضرت عیسی‌ علیه‌السلام در جایگاه پیشوای گسترده‎ترین دین جهان که بیشترین پیروان را به خود اختصاص داده است، راه را برای حق‎جویان عالم هموار خواهد کرد و این، بزرگ‎ترین نقشی است که یک پیامبر بزرگ برای هدایت نسل‎ها بر عهده دارد.

لازم به ذکر است آنچه از مجموع روایات درباره نزول حضرت عیسی‌ علیه‌السلام استفاده می‌‎شود، اصل فرود آمدن آن بزرگوار و نماز خواندن او پشت سر امام مهدی‌ علیه‌السلام است.

در روایات شیعه، چیزی بیش از این مطرح نشده است که بتوان به آن اعتماد کرد. البته در روایات اهل سنت، به نکته‎های دیگری مانند حضور حضرت عیسی‌ علیه‌السلام در بیت‌المقدس و نیز درگیری و جنگ او با دجال و قتل دجال نیز اشاره شده است.[5]

نمـاز و شیطان در کلام  امام زمان (عج)
وَ عَنْهُ علیه السلام: ... فَما أرْغَمُ أنْفُ الشَیْطانَ بِشَى ءٍ مِثْلَ الصَّلاةِ، فَصَـلِّها وَ أرْ غَـمْ أنْـفَ الشَّـیْطانَ.امام مهدی علیه السلام فرمود: 

در پاسخ شخصى که از نماز در وقت طلوع و غروب آفتاب سؤال کرده بود فرمود: با هیچ چیز مثل نماز، بینى شیطان به خاک مالیده نمى شود پس نماز را به پادار و بینى شیطان را به خاک بمال[6].

هر جمله ای از نماز واقعا دارای یک مطلب است. اگر نماز به درستی درک شود بینی شیطان به خاک مالیده می شود. کسی که خودش را در سایه ی خدا قرار می دهد و می گوید:

﴿إِیَّاکَ‌ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ‌ نَسْتَعین﴾[7] او در واقع همه چیزش را به خدا واگذار کرده و شیطان دیگر بر او مسلط نمی شود.

ولی مشکل در این است که نمازها با حضور قلب انجام نمی گیرد و مثلا گاه فرد، بین رکعت دو و سه و چهار شک می کند. این شکیات مربوط به کسانی است که حضور قلب کافی ندارند.

اهمیت به نماز اول وقت در کلام  امام زمان (عج) 
امام زمان(علیه السلام) می فرمایند:مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَخَّرَ الْغَداةَ إِلى أَنْ تَنْقَضیِ الْنُجُومْ[8]. ملعون و نفرین شده است کسى که نماز صبح را عمداً تأخیر بیندازد، تا موقعى که ستارگان ناپدید شوند.»

این حدیث قسمتى از توقیعى است که در جواب سؤال محمّد بن یعقوب از ناحیه ى مقدسه رسیده است. امام زمان(علیه السلام)در این توقیع تأکید فراوانى بر نماز اوّل وقت کرده و کسانى را که تا روشن شدن هوا و ناپدید شدن ستاره ها نماز صبح را به تأخیر مى اندازند، نفرین شده دانسته است.

از این حدیث و احادیث دیگر استفاده مى شود که نماز سه وقت دارد:

1. وقت فضیلت: که همان اول وقت نماز است و از آن در روایات به «رضوان اللّه» تعبیر شده و بهترین وقت براى نماز همین وقت است؛ امام صادق‌(ع) از آن به «أَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللهِ» تعبیر فرمود،[6] و بهترین وقت براى نماز است.]زیرا:

الف) در این وقت است که دستورِ به جاى آوردن نماز از جانب خداوند متعال صادر شده و اهمیّت دادن به دستورهاى الهى و زودتر انجام دادن آن مطلوب است.

ب) نماز در حقیقت ارتباط موجود محدود و سراپا محتاج با موجود نامحدود، و بهره بردارى از اوست، که این در حقیقت به نفع انسان است، و سرعت و فوریت در آن مطلوب است.

ج) امام زمان(علیه السلام) در اوّل وقت نماز مى خواند، و کسانى که در این موقع نماز بخوانند، به برکت نماز آن حضرت(علیه السلام)، خداوند نمازشان را قبول خواهد کرد.

البته اختلاف افق ها تأثیرى در این موضوع ندارد؛ به عبارت دیگر، منظور انجام نمازها در زمان واحد نیست، بلکه مقصود اتحاد در یک عنوان واحد، یعنى «اداى نماز در اول وقت» است، منتها هر کسى بر حسب افق خودش.

2. آخر وقت: که در روایات با تعبیر «غفران اللّه» آمده است.
آخر وقت: که امام صادق(ع) با تعبیر «...وَ آخِرُهُ عَفْوُ اللهِ وَ الْعَفْوُ لَا یَکُونُ إِلَّا مِنْ ذَنْب‏» بیان کرده است. عفو و بخشش هم در جایی است که انسان اشتباه و یا گناهی را مرتکب شده باشد.

پس تأخیر نماز از اوّل وقت به آخر وقت، مذموم است؛ لذا امام زمان(ع) چنین شخصى را ملعون و دور از رحمت خدا دانسته است.[10]

تأخیر نماز از اوّل وقت به آخر وقت، مذموم است؛ لذا امام زمان(علیه السلام) چنین شخصى را ملعون و دور از رحمت خدا دانسته است.

در روایتى دیگر از امام صادق(علیه السلام)مى خوانیم:به جاى آوردن نماز در اول وقت موجب خشنودى خداست و به جاى آوردن آن در آخر وقت گناه، ولى مورد عفو و مغفرت خداوند است.[11]

3. خارج از وقت: به جا آوردن نماز در خارج از وقت آن است، که اصطلاحاً از آن به «قضا» تعبیر مى شود. اگر کسى نماز خود را در داخل وقت آن به جاى نیاورد، باید قضاى آن را به جاى آورد؛ و این به امر و دستور جدید است.

حال اگر عمداً نماز را تا پایان وقت به تأخیر انداخته معصیت کرده است و باید از آن توبه کند و الاّ مورد عقوبت خداوند متعال قرار مى گیرد؛ ولى اگر از روى سهو و نسیان بوده و در آن قصورى نداشته باشد، مورد عقوبت الهى نخواهد بود.

توصیه های امام زمان(عج) به آیت الله مرعشی نجفی
یکی از کسانیکه لطف خداوند شامل حالش شد و به محضر قطب عالم امکان مشرف شدند، مرحوم آیت الله مرعشی نجفی ست که در دیداری که با حضرت داشتند؛ وجود مبارک امام زمان (علیه السلام) سفارش هایی به ایشان کردند که فقط توصیه های به نمازش را در اینجاذکر می کنیم

1- تاکید سید عرب (امام زمان(عج) بر تلاوت و قرائت این سوره‌ها بعد از نماز‌های واجب بود. بعد ازنماز صبح سوره یاسین و بعد از نماز ظهر سوره عم بعداز نماز عصر سوره نوح و بعد از مغرب سوره واقعه وبعد از نماز عشاء سوره ملک.

2- دیگر اینکه تاکید فرمودند: بر دو رکعت نماز بین مغرب و عشا که در رکعت اول بعد از حمد هر سوره‌ای خواستی می‌خوانی و در رکعت دوم بعد از حمد سوره واقعه را می‌خوانی و فرمود: کفایت می‌کند این از خواندن سوره واقعه بعد از نماز مغرب، چنانکه گذشت.

3- تاکید فرمود که: بعد از نماز‌های پنجگانه این دعا رابخوان:«اللهم سرحنی عن الهموم و الغموم و وحشة الصدر و وسوسة الشیطان برحمتک یا ارحم الراحمین.»

4- و دیگر تاکید بر خواندن این دعا بعد از ذکر رکوع درنماز‌های یومیه خصوصا رکعت آخر:« اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ تَرَّحَّم عَلی عَجزِنا وَ اَغِثنا بِحَقِّهِم.» [12] 

نماز گزاردن امام زمان بر  پیکر مقدس پدر بزرگوار
یکی از متفکران و فیلسوفان قرن سوم هجری که به حضور امام رسیده است، ابوسهل نوبختی می باشد.باری، حضرت مهدی (ع) پنهان می زیست تا پدر بزرگوارش حضرت امام حسن عسکری در روز هشتم ماه ربیع الاول سال 260 هجری دیده از جهان فرو بست.

در این روز بنا به سنت اسلامی، می بایست حضرت مهدی بر پیکر مقدس پدر بزرگوار خود نماز گزارد، تا خلفای ستمگر عباسی جریان امامت را نتوانند تمام شده اعلام کنند، و یا بدخواهان آن را از مسیر اصلی منحرف کنند، و وراثت معنوی و رسالت اسلامی و ولایت دینی را به دست دیگران سپارند.

بدین سان، مردم دیدند کودکی همچون خورشید تابان با شکوه هر چه تمامتر از سرای امام بیرون آمد، و جعفر کذاب عموی خود را که آماده نمازگزاران بر پیکر امام بود به کناری زد، و بر بدن مطهر پدر نماز گزارد.

بیرون آمدن حضرت مهدی (ع) و نماز گزاردن آن حضرت همه جا منتشر شد. کارگزاران و مأموران معتمد عباسی به خانه امام حسن عسکری (ع) هجوم بردند،امّا هر چه بیشتر جستند کمتر یافتند.

و در چنین شرایطی بود که برای بقای حجت حق تعالی، امر غیبت امام دوازدهم پیش آمد و جز این راهی برای حفظ جان آن «خلیفه خدا در زمین» نبود[13] .

نماز امام زمان (عج) 
نماز امام زمان از نمازهای مستحبی شیعیان که دو رکعت است و آیه «إیاکَ نَعْبُدُ وَ إیاکَ نَسْتَعین» از سوره حمد در آن صد بار تکرار می‌شود.

در آداب مسجد جمکران به خواندن این نماز توصیه شده است. این نماز را سید بن طاووس در دو کتابش نقل کرده و در یکی از آنها، سند این نماز را یکی از توقیعات امام زمان(عج) بیان کرده است.

نحوه خواندن نماز امام زمان (عج) 
نماز امام زمان(عج) مانند دیگر نمازهای مستحبی دو رکعت است.[14] در هر رکعت هنگام خواندن سوره حمد، آیه «إیاکَ نَعْبُدُ وَ إیاکَ نَسْتَعین» صد بار تکرار می‌شود و پس از آن، سوره توحید خوانده می‌شود.[15] .

در برخی منابع آمده است که هر کدام از ذکرهای رکوع(سُبْحانَ رَبِّی العَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ) و سجده(سُبْحانَ رَبِّی الاَعْلیٰ وَ بِحَمْدِهِ) هفت بار تکرار شود[16] و در برخی عدد خاصی ذکر نشده است.[17]

پس از پایان نماز یک بار «لا إلهَ اِلّا الله» گفته شده و تسبیحات حضرت زهرا خوانده می‌شود، پس از آن به سجده رفته و صد بار صلوات فرستاده می‌شود.[18]

ثواب نماز  امام زمان(عج)
در حکایت حسن بن مثله در ساخت مسجد جمکران، ثواب خواندن نماز امام زمان(عج) در این مسجد معادل خواندن آن در خانه خدا بیان شده است.[19]

نماز حاجت امام زمان(عج)
دستور نماز امام زمان(عج) در دو جا آمده است: یکی در نماز حاجتی که از ناحیه مقدسه وارد شده و دومی در دستور نماز مسجد جمکران وارد شده است.[20] در مهج الدعوات[21] و البلد الامین[نیازمند منبع] توقیعی از ناحیه مقدسه به این مضمون نقل شده است:

هرکس حاجتی از خدا دارد، شب جمعه پس از نیمۀ آن غسل کرده و نماز بالا را به جای آورد و پس از آن، دعای خاص این نماز را خوانده و حاجت خود را از خدا بخواهد که همه حاجات او برآورده خواهد شد.

سید بن طاووس در جمال الاسبوع گفته است پس از این نماز دعای «الهی عَظُمَ البَلاء» خوانده شود.[22] نویسندگان «دانشنامه امام مهدی» معتقدند این نماز و دعا هر کدام سند خود را داشته و ترکیب آن به این صورت از سوی خود سید بن طاووس است.[23]

نتیجه:
با توجه به مطالب نماز در کلام امام زمان (عج) چند نکته قابل برداشت است.
الف:بر منتظران آن حضرت است که به تاسی از امام زمان(عج) شان و در عمل به توصیه آن حضرت نماز را در صدر اولویت های خویش قرار دهند.

ب: تاکید امام زمان  به نماز اول وقت نشان می دهد که اگر می خواهی مورد رحمت خدا قرار بگیری باید نمازت را اول وقت بخوانی.

ج:در عصر ظهور، امام زمان (علیه‌السلام) امامت تامّه و مطلقه دارد و حضرت عیسی (علیه‌السلام) با وجود این‌که از پیامبران بزرگ الهی است، ولی دارای سمت امامت در عصر ظهور نیست.

د:بعد از ظهور حضرت مهدی (علیه‌السلام) حضرت مسیح خواهد آمد و پشت سر امام زمان (علیه‌السلام) نماز خواهد خواند و به عنوان وزیر اعظم یا یکی از وزیران در دولت مهدوی، ایفای نقش خواهد کرد.
 

پی نوشت:

[1]. منتهی الآمال/ ج 2/ باب 14/ فصل اوّل/ ص 285.
[2] . منتهی الآمال/ ج 2/ باب 14/ فصل دوم/ ص 290.
[3] صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر، ص۶۰۰. 
[4] صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر، ج۳، ص۱۵۹.    
[5].عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۰۲
[6]. من لا یحضره‌الفقیه، ج ‏1، ص 498؛ بحارالانوار، ج 53، ص 182
[7].فاتحه/سوره1، آیه5.
[8] .الغیبة، طوسى، ص271، ح236.
[9]. صدوق، محمّد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 217، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ دوم‏، 1413ق.
[10]. البته لعن مراتبی دارد که در این‌باره ر. ک: «مراتب لعن و دوری از رحمت خدا»، 30936.
[11]. فقیه، ج1، ص217، ح651 ؛ بحارالأنوار، ج79، ص351، ح23 .
[12]. هاشمی نژاد سید حسین / آثار دعا برای فرج امام زمان علیه السلام/تهران: نشر سبحان 1379/ ص 34 الی 40.
[13] .احمدی بیرجندی احمد، 1377 - 1301 / زندگانی چهارده معصوم (بخش زندگانی حجة بن الحسن العسکری (عج)، مشهد: آستان قدس رضوی موسسه چاپ و انتشارات 1364.
[14] . مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۲۳۱.
[15] .سید ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات‌، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴؛
[16] ، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۹۸۹.
[17] .قطب الدین راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق،‌ ص۸۹.
[18] .مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۲۳۱؛ قمی.
[۱9]. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۳، ص۲۳۱.
[20]. قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۹۸۹؛‌ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۶، پاورقی ص۲۴۹.
[21]. سید ابن طاووس، مهج الدعوات و منهج العبادات‌، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۴.
[22]. سید ابن طاووس، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ۱۳۳۰ق، ص۲۸۰.
[23]. محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۶، پاورقی ص۲۴۹.