جفری، ادورد چارلز

[edwƏrd čārlz jefri]
Edward Charles Jeffery
(ت. سنت کَثرینز، آنتریو، 31 اردیبهشت 1245/21 مه‌ی 1866؛ و. کیمبریج، مسچوسیتس، 30 فروردین 1331/ 19 آوریل 1952)، گیاه شناسی.
جفری فرزند آندرو سسیلیا مری واکینگشو جفری بود؛ پدر و مادر، هر دو، از تبار کالوینیستهائی بودند که در مرز اسکاتلند سکونت داشتند. ادورد در 1267 از دانشگاه ترانتو مدرک لیسانس گرفت، و در زبانهای جدید و انگلیسی مدالی طلا همراه با امتیازهای متعدد دریافت کرد. وی، که در دوره های زیست شناسی به طور مستمع آزاد شرکت کرده و تدریس زبان در دبیرستان را مطابق میل خویش نیافته بود، برای تحصیل در دوره‌ی فوق لیسانس زیست شناسی به دانشگاه بازگشت؛ چنین تحصیلی در این دوره در اصل بیشتر جنبه‌ی جانورشناختی داشت، تقریباً بی درنگ شغلی سه ساله بدست آورد و از کمک هزینه‌ی تحصیلی در زیست شناسی استفاده کرد (1268-1271). به دلیل علاقه اش به گیاهان، که از محیط پرگل و گیاه ترانتو و بخش شرقی کِبِک که خانواده اش تابستانها را در آنجا می گذراندند سرچشمه می گرفت. زمان استفاده از کمک هزینه‌ی تحصیلیش را متوجه مطالعه‌ی وسیع نوشته های مربوط به گیاه شناسی کرد. او بعداً به شاگردان کلاسهایش گفت که هیچ نوشته ای به اندازه‌ی کتاب origin of species («اصل انواع»)، تألیف داروین، تأثیری عمیق در وی نگذاشته است.
جفری در 1271 شغلی ثابت به عنوان مدرّس در ترانتو بدست آورد، و پیشنهاد کرد که در رشته‌ی گیاه شناسی برنامه ای پی ریزد که با برنامه‌ی موجود در رشته‌ی جانورشناسی قابل قیاس باشد. در ده سال دوره‌ی مدرّسیش درباره‌ی برنامه‌ی مطالعات آینده اش در دوران زمین شناسی و روابط متقابل آنها. نیّتی که داروین در نهاد وی برانگیخت نه تنها شامل گردآوردن آگاهیهای موجود بلکه شامل بهره گیری از کالبدشناسی و ریخت شناسی تطبیقی برای اثبات شواهد تکاملیِ جدید نیز بود. او روشهای فنی ای ابداع کرد که امکان تهیه‌ی برشهای نازک میکروسکوپی از موادّ مقاوم گیاهی نظیر چوب و بقایای سنگواره شده را برایش فراهم ساختند.
وی، علاوه بر کاری که، به ابتکار خود، در مورد مسأله‌ی پایاننامه‌ی دوره‌ی دکتری آغاز کرد، برخی از مهمترین آثارش را در هنگام اقامت در ترانتو پدید آورد. مجموعه‌ی مقاله های مبتکرانه ای که در فاصله‌ی میان سالهای 1278 و 1284 انتشار یافتند موجب تثبیت شهرت جفری شدند. نمونه‌ای از بلوغ فکریِ زودیافته‌ی او در زمینه‌ی ریخت شناسی تطبیقی یا تکاملی، اقدامی است که وی در 1278 برای طبقه بندی مجدّد کلّ گیاهان آوندی به «پنجه سانها» (Lycopside) و «پَرسانها» (pteropsida) بعمل آورد. این تغییر مسیر از نظام قدیمی در سرتاسر جهان پذیرفته شد. و، با اصلاحی اندک، در برابر آزمونِ دانشِ فزاینده درباره‌ی گیاهانِ سنگواره و گیاهان زنده تاب آورده است.
جفری در 1278، با گرفتن یک سال مرخصی، دوره‌ی دکتریش را در رشته‌ی گیاه شناسی در هاروارد به پایان رسانید. در 1280 با جَنیت اَتواتر استریت، اهل ترانتو، ازدواج کرد و سال بعد مقام استادیاری در بافت شناسی گیاهی در هاروارد را پذیرفت. از 1286 تا زمانی که در 1312 بازنشسته شد استاد ریخت شناسی گیاهی بود، و تا اندک زمانی پیش از مرگ در 1331 به عنوان استاد ممتاز به استفاده‌ی روزمره از آزمایشگاه خویش ادامه داد.
در نخستین سالهای سده‌ی بیستم، برای رویارویی با جدالهای ناشی از کشف مجدّد آیین مندل و تفسیر تغییر وراثتی در تفسیرِ علّیِ تکامل، اراده‌ای تزلزل ناپذیر و عقایدی راسخ مورد نیاز بودند. پیشینه‌ی اسکاتلندی جفری، ایمان مطلق وی به آموزه‌ی تکامل، عشق او به مبارزه، مهارتش در نوشتن، و مزاج نیرومندیش وی را قادر ساختند که مسیر واحد و شور تلاش را در سرتاسر زندگی خویش حفظ کند.
شایسته است که به دو جنبه از برنامه‌ی جفری توجه خاصی شود: بررسیهای یاخته شناسی وی، که در پایان عمرش ناتمام ماندند، و بررسیهای او در زمینه‌ی زغال سنگ، که صورت نهایی آن در 1304 انتشار یافت. بررسیهای دسته‌ی اول، به سبب سازوکارهای تکاملی رایجشان و فقدان بازبینیهای وراثتی، دستخوش تردید واقع شده اند. اما در مورد بررسیهای دسته‌ی دوم، زمین شناسان، اگرچه بر نظر او در زمینه‌ی قائل بودن به منشأی واحد برای زغال سنگ مطالبی افزوده اند، استدلال وی را در مورد منشأ گیاهیِ زغال سنگ تأیید کرده اند.

کتابشناسی

فهرست جامعی از آثار منتشر شده‌ی جفری، همراه با خلاصه‌ی زندگینامه و تصویر دقیقی از دانشمند، در phy، 3 (1953)، 127-132، بچاپ رسیده است؛ دیگر اطلاعات کتابشناختی را در «Edward Charles Jeffery»، از رَلف هـ. وِتمور، در Micro، 8 (1953)، 145-146، می توان یافت. 115 عنوان اثرش مشتملند بر دو کتاب: The Anatomy of Woody Plants (شیکاگو، 1917)، که نگرش جامع کالبدشناختی تکاملی در مورد نمونه هائی از گروههای مختلف گیاهان آوندی، و خدمت مهمی است که همگان بر آن اذعان دارند؛ و Coal and Civilization (نیویورک، 1925)، که رساله ای است تقریباً عامه فهم درباره‌ی منشأ و ماهیّت زغال سنگ و دلیل اساسی استفاده های صنعتی از انواع مختلف زغال سنگ. این اثر با تکنگاشتی با عنوان «The Origin and Organization»، در MAAAS، 15 (1925)، 1-52، همراه بود، که به یک اندازه مورد تحسین گیاه شناسان و زمین شناسان قرار گرفت.
شهرت جفری در اوایل کار علمی وی به سبب سلسله آثار منتشر شده اش (1899-1910) در زمینه‌ی کالبدشناسی تطبیقی و تکامل نژادی گروههای مختلف گیاهان آوندی تثبیت شد. مقاله های 5، 9، 10، 15، 25 و 34 در کتابشناسی phy، یادشده در بالا، از اهمیت خاصی برخوردارند.
سومین کتاب مورد نظر جفری هرگز کامل نشد؛ نسخه‌ی خطی آن که از او بجا مانده است عنوان «Chromosomes» را دارد و در بایگانی کتابخانه‌ی دانشگاه هاروارد نگهداری می شود. جفری در فصلهائی از این کتاب درباره‌ی مطالب جدل آمیز ابراز تردید کرده است؛ به همین دلیل، داوران بر آنند که چاپ این اثر پس از درگذشت دانشمند، چنانچه قرار باشد انصاف در حق وی رعایت شود، ممکن نیست.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست