عزتخواهى حسينى
نويسنده:خدامراد سليميان
منبع:ماهنامه دیدارآشنا
منبع:ماهنامه دیدارآشنا
قبل از بررسى كوتاه و اجمالى شعارهاى عاشورا مناسب استبپردازيم به بيان دوباره دو واژه «عاشورا» و «شعار»:
عاشورا در تاريخ جاهليت عرب، از روزهاى عيد رسمى و ملى بوده و در آن روزگار چنين روزى روزه مىگرفتند، جشن ملى و و آن را به عنوان روز شادمانى به حساب مىآورند; اما با شهادت سيدالشهدا ( عليه السلام) و يارانش در اين روز، عاشورا به عظيمترين روز سوگوارى و ماتم شيعيان تبديل شد .
ائمه اطهار ( عليهم السلام) همواره شيعيان را به سوگوارى و عزادارى در روز عاشورا توصيه فرمودهاند تا ياد و خاطره اينروز بزرگ زنده نگاه داشته شود . امام رضا ( عليه السلام) در اينباره فرمود: «هر كس را كه عاشورا روز مصيبت و اندوه و گريه او باشد، خداوند قيامت را روز شادى او قرار مىدهد» (2) و البته دشمنان اهل بيت كه در اينروز شادمان و مسرور بودند، فرداى قيامت روز عذاب و مصيبت آنها خواهد بود .
امامان شيعه علاوه بر توصيه شيعيان به زنده نگه داشتن اين روز خود نيز در حد ممكن با برپايى مجالس و محافل سوگوارى ياد و خاطره مظلوميت جد بزرگوار خود را زنده نگاه مىداشتند .
شيعه در طول تاريخ آتش اين داغ عظيم را همواره در دل خويش روشن نگاه داشته تا آنجا كه امروز عظيمترين مراسم سوگوارى براى انسان عزتخواه، همانا عزادارى روز عاشوراست .
از قرنها پيش «عاشورا» به عنوان تبلور روح حقيقتخواهى و تجلى درگيرى حق و باطل و روز فداكارى و جانبازى در راه دين و عقيده شناخته شده است .
در اين روز، حسين ( عليه السلام) با يارانى اندك ولى با ايمان و صلابت و عزتى بزرگ و شكوهمند، با سپاه بىدين و سنگدل حكومت طاغوتى يزيد به مقابله برخاست، آنروز، حماسه حسين ( عليه السلام) كربلا را صحنه تجلى عشق و آزادگى ساخت . عاشورا اگر چه يك روز بود اما دامنه تاثير آن تا فرداى تاريخ كشيده شد . هر ساله دهه محرم و بهويژه عاشورا، عشق و اخلاص نسبتبه معلم حريت و اسوه جهاد و شهادت حسين بن على ( عليه السلام) اوج مىگيرد و همه حتى غير شيعه در مقابل عظمت روح آن آزادمردان تعظيم مىكنند .
به وسيله اين معرفى شخصى هم روحيه خود را تقويت مىكرد و هم در روح و روان دشمن تاثير مىنهاد . بىترديد شعار دادن هنگام كارزار از صدر اسلام و جنگهاى نخستين پيامبر مورد توجه طرفين جنگ بوده است .
از آن جمله مىتوان به رجزهاى جنگ خندق اشاره كرد، آن هنگام كه سوارانى اندك - از جمله «عمربن عبدود» كه از شجاعترين آنها بود - خود را از فراز خندق به داخل مدينه رساندند . هر چه اين شعارها توفندهتر بيان مىشده حكايت از قدرت و جاعتشخص داشته است .
اين شعار دادن و رجز خوانى در عاشورا نيز جز عناصر بسيار مهم قيام آن حضرت محسوب مىگردد و مشتمل بر بلندترين معارف و پيامهايى است كه تنها از خاندان رسالت انتظار مىرود .
اگرچه شعارهاى ياران امام حسين ( عليه السلام) داراى مضامين بسيار بلند و معارف ارزشمند است; اما آنچه از لبان مبارك حسين بن على ( عليه السلام) بيان شد ويژگى و اهميت فراوانى دارد .
با مرورى بر كلام آن حضرت در طول حركت و نهضتخونين عاشورا، موضوعات ذيل به خوبى به چشم مىخورد:
در دوران جاهليت، از اوزان حماسى شعر براى بيان مضامينى كه جنبه مبارزه، دشنام يا تفاخر داشته استفاده مىشد . به كارگيرى اين ضرب آهنگ در شعرهاى حماسى كه مبارزان در ميدانهاى جنگ مىخواندند، سبب شده كه به آن اشعار «رجز» گويند . در كربلا نيز حسين بن على ( عليه السلام) در ميدان نبرد رجز مىخواندند .
يكى از رجزهاى حماسى آن حضرت عبارت است از اين فرمايش كه فرمود:
مرگ بهتر از ننگ است و ننگ بهتر از دوزخ . (3)
معمولا رجز به صورت ارتجالى در ميدان سروده شده است . گاهى نيز اشعار ديگر شعرا انشاء مىشد .
از جمله اشعار منسوب به آن حضرت است كه فرمود:
انا الحسين بن على
اليت ان لا انثنى
احمى عيالات ابى
امضى على دين النبى
از حسين بن على ( عليه السلام) نيز شعرهاى فراوانى نقل شده است; چه آنچه در حوادث كربلا به صورت موعظه، رجز و جزء آن بيان كرده و چه آنچه بيشتر به مناسبتهاى مختلف سروده است . كتابى هم به نام ديوان الحسين بن على كه حاوى اشعار آن حضرت است چاپ شده است .
در نهضت عاشورا امام حسين ( عليه السلام) هم شعرهايى از خود دارد، هم شعرهايى از شعراى عرب كه به آنها تمثل كرده است .
يكى از شعرهاى آن حضرت كه به صورت رجز در ميدان كارزار بيان فرمود، عبارت بود از:
انا ابن على الخير، من آل هاشم
كفائى بهذا مفخرا حين افخر
و جدى رسول الله اكرم من مشى
و نحن سراج الله فى الناس يزهر
و فاطمه امى سلاله احمد
و عمى يدعى ذوالجناحين جعفر
و فينا كتاب الله انزل صادقا
و فينا الهدى و الوحى و الخير يذكر (4)
زنده جاويد كيست، كشته شمشير دوست
كآب حيات قلوب در دم شمشير اوست
گر بشكافى هنوز خاك شهيدان عشق
آيد از آن كشتگان زمزمه دوست! دوست!
بدون ترديد بقاء و جاودانگى نهضتخونين حسينى در پرده همين تعليمات نورانى و آرمانهاى الهى است كه اين گونه در تاريخ ثبت و ضبط شده است . چه خونهايى كه براى پاسداشت اين نهضت جهانى بر زمين ريخت و اينك بر ماست كه بيرق تابناك اين شعارها را در زندگى خويش برافرازيم .
الف: عاشورا
عاشورا در تاريخ جاهليت عرب، از روزهاى عيد رسمى و ملى بوده و در آن روزگار چنين روزى روزه مىگرفتند، جشن ملى و و آن را به عنوان روز شادمانى به حساب مىآورند; اما با شهادت سيدالشهدا ( عليه السلام) و يارانش در اين روز، عاشورا به عظيمترين روز سوگوارى و ماتم شيعيان تبديل شد .
ائمه اطهار ( عليهم السلام) همواره شيعيان را به سوگوارى و عزادارى در روز عاشورا توصيه فرمودهاند تا ياد و خاطره اينروز بزرگ زنده نگاه داشته شود . امام رضا ( عليه السلام) در اينباره فرمود: «هر كس را كه عاشورا روز مصيبت و اندوه و گريه او باشد، خداوند قيامت را روز شادى او قرار مىدهد» (2) و البته دشمنان اهل بيت كه در اينروز شادمان و مسرور بودند، فرداى قيامت روز عذاب و مصيبت آنها خواهد بود .
امامان شيعه علاوه بر توصيه شيعيان به زنده نگه داشتن اين روز خود نيز در حد ممكن با برپايى مجالس و محافل سوگوارى ياد و خاطره مظلوميت جد بزرگوار خود را زنده نگاه مىداشتند .
شيعه در طول تاريخ آتش اين داغ عظيم را همواره در دل خويش روشن نگاه داشته تا آنجا كه امروز عظيمترين مراسم سوگوارى براى انسان عزتخواه، همانا عزادارى روز عاشوراست .
از قرنها پيش «عاشورا» به عنوان تبلور روح حقيقتخواهى و تجلى درگيرى حق و باطل و روز فداكارى و جانبازى در راه دين و عقيده شناخته شده است .
در اين روز، حسين ( عليه السلام) با يارانى اندك ولى با ايمان و صلابت و عزتى بزرگ و شكوهمند، با سپاه بىدين و سنگدل حكومت طاغوتى يزيد به مقابله برخاست، آنروز، حماسه حسين ( عليه السلام) كربلا را صحنه تجلى عشق و آزادگى ساخت . عاشورا اگر چه يك روز بود اما دامنه تاثير آن تا فرداى تاريخ كشيده شد . هر ساله دهه محرم و بهويژه عاشورا، عشق و اخلاص نسبتبه معلم حريت و اسوه جهاد و شهادت حسين بن على ( عليه السلام) اوج مىگيرد و همه حتى غير شيعه در مقابل عظمت روح آن آزادمردان تعظيم مىكنند .
و اما واژه «شعار»
به وسيله اين معرفى شخصى هم روحيه خود را تقويت مىكرد و هم در روح و روان دشمن تاثير مىنهاد . بىترديد شعار دادن هنگام كارزار از صدر اسلام و جنگهاى نخستين پيامبر مورد توجه طرفين جنگ بوده است .
از آن جمله مىتوان به رجزهاى جنگ خندق اشاره كرد، آن هنگام كه سوارانى اندك - از جمله «عمربن عبدود» كه از شجاعترين آنها بود - خود را از فراز خندق به داخل مدينه رساندند . هر چه اين شعارها توفندهتر بيان مىشده حكايت از قدرت و جاعتشخص داشته است .
اين شعار دادن و رجز خوانى در عاشورا نيز جز عناصر بسيار مهم قيام آن حضرت محسوب مىگردد و مشتمل بر بلندترين معارف و پيامهايى است كه تنها از خاندان رسالت انتظار مىرود .
اگرچه شعارهاى ياران امام حسين ( عليه السلام) داراى مضامين بسيار بلند و معارف ارزشمند است; اما آنچه از لبان مبارك حسين بن على ( عليه السلام) بيان شد ويژگى و اهميت فراوانى دارد .
با مرورى بر كلام آن حضرت در طول حركت و نهضتخونين عاشورا، موضوعات ذيل به خوبى به چشم مىخورد:
1 . معرفى شخصيت و جايگاه خود به عنوان فرزند آخرين پيامبر الهى و امام بر حق جامعه .
2 . تبيين اهداف و رسالتهاى خود به عنوان جانشين رسول گرامى اسلام ( صلى الله عليه و آله) .
حضرت در تبيين شخصيتخويش همواره بر افتخارات پدر بزرگوارشان تاكيد مىكردند . البته هر گز كسى - چه دوست و چه دشمن - لحظهاى ترديد نخواهد كرد كه پس از پيامبر اسلام ( صلى الله عليه و آله) حيات نهال نوپاى اسلام، مرهون شجاعتهاى على بن ابيطالب ( عليه السلام) و مجاهدتها و رشادتهاى آن امام همام است . از اين رو اگر حسين بن على ( عليه السلام) در معرفى خود از انتسابش به پيامبر اكرم سخن مىراند و همواره تاكيدش بر شجاعت و رزم بىبديل حيدر كرار على بن ابيطالب بود . 2 . تبيين اهداف و رسالتهاى خود به عنوان جانشين رسول گرامى اسلام ( صلى الله عليه و آله) .
در دوران جاهليت، از اوزان حماسى شعر براى بيان مضامينى كه جنبه مبارزه، دشنام يا تفاخر داشته استفاده مىشد . به كارگيرى اين ضرب آهنگ در شعرهاى حماسى كه مبارزان در ميدانهاى جنگ مىخواندند، سبب شده كه به آن اشعار «رجز» گويند . در كربلا نيز حسين بن على ( عليه السلام) در ميدان نبرد رجز مىخواندند .
يكى از رجزهاى حماسى آن حضرت عبارت است از اين فرمايش كه فرمود:
مرگ بهتر از ننگ است و ننگ بهتر از دوزخ . (3)
معمولا رجز به صورت ارتجالى در ميدان سروده شده است . گاهى نيز اشعار ديگر شعرا انشاء مىشد .
از جمله اشعار منسوب به آن حضرت است كه فرمود:
انا الحسين بن على
اليت ان لا انثنى
احمى عيالات ابى
امضى على دين النبى
شعرهاى حسين بن على ( عليه السلام)
از حسين بن على ( عليه السلام) نيز شعرهاى فراوانى نقل شده است; چه آنچه در حوادث كربلا به صورت موعظه، رجز و جزء آن بيان كرده و چه آنچه بيشتر به مناسبتهاى مختلف سروده است . كتابى هم به نام ديوان الحسين بن على كه حاوى اشعار آن حضرت است چاپ شده است .
در نهضت عاشورا امام حسين ( عليه السلام) هم شعرهايى از خود دارد، هم شعرهايى از شعراى عرب كه به آنها تمثل كرده است .
يكى از شعرهاى آن حضرت كه به صورت رجز در ميدان كارزار بيان فرمود، عبارت بود از:
انا ابن على الخير، من آل هاشم
كفائى بهذا مفخرا حين افخر
و جدى رسول الله اكرم من مشى
و نحن سراج الله فى الناس يزهر
و فاطمه امى سلاله احمد
و عمى يدعى ذوالجناحين جعفر
و فينا كتاب الله انزل صادقا
و فينا الهدى و الوحى و الخير يذكر (4)
زنده جاويد كيست، كشته شمشير دوست
كآب حيات قلوب در دم شمشير اوست
گر بشكافى هنوز خاك شهيدان عشق
آيد از آن كشتگان زمزمه دوست! دوست!
بدون ترديد بقاء و جاودانگى نهضتخونين حسينى در پرده همين تعليمات نورانى و آرمانهاى الهى است كه اين گونه در تاريخ ثبت و ضبط شده است . چه خونهايى كه براى پاسداشت اين نهضت جهانى بر زمين ريخت و اينك بر ماست كه بيرق تابناك اين شعارها را در زندگى خويش برافرازيم .