آثار سوء تأخیر عمدی نماز

امام علیه السلام می فرماید: ان العبد اذا صلی صلاه فی وقتها و حافظ علیها ارتفعت بیضاء نقیه ، تقول : حفظتنی حفظک الله ، و اذا لم یصلها لوقتها و لم یحافظ علیها ارتفعت سوداء مظلمه ، تقول : ضیعتنی ضیعک الله ؛ (1)

به درستی که بنده هرگاه نمازش را در وقت آن به جا آورد و بر وقت نماز مراقبت نماید ، نمازش سفید و پاکیزه بالا می رود و برایش دعا می کند که :

مرا حفظ کردی خداوند حافظ تو باشد و هر گاه در وقتش به جا آورده نشود و از وقت نماز مراقبت نشود ، نمازش سیاه و تار بالا می رود و او را نفرین می کند که : مرا ضایع ساختی ، خداوند تو را ضایع کند .
 

2. دوری از رحمت خداوند

حضرت مهدی علیه السلام به یکی از مشتاقان دیدارش به نام « زهری » فرمودند : ملعون ملعون من أخر العشاء الی أن تشتبک النجوم ، ملعون ملعون من أخر الغداه الی أن تنقضی النجوم ؛ (2)

از رحمت خداوند دور است ، از رحمت خداوند دور است کسی که نماز مغرب را به قدری تأخیر بیندازد تا ستاره ها ظاهر شود ، و از رحمت خداوند دور است ، از رحمت خداوند دور است کسی که نماز صبح را چندان تأخیر بیندازد تا ستاره ها ناپدید شوند .

3. سبب تسلط شیطان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید : لا یزال الشیطان هائبا لابن آدم ، ذاعرا منه ما صلی الصلوات الخمس لوقتهن ، فاذا ضیعهن اجترأ علیه فأدخله فی العظائم ؛ (3)

شیطان همیشه از فرزند آدم وحشت دارد و فاصله می گیرد تا زمانی که نمازهای پنج گانه اش را در وقتش به جا می آورد ، پس هر گاه آنها را ضایع کرد بر وی جرأت پیدا می کند و او را به گناهان بزرگ وارد می سازد .
 

4. دوری از شفاعت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: لا ینال شفاعتی غدا من أخر الصلاه المفروضه بعد وقتها ؛ (4) شفاعت من در قیامت شامل کسی که نمازهای واجبش را در وقت آن نخواند نمی شود .
 

5. قرار گرفتن در جایگاه « ویل »

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: .... و من ترک [ الصلاه ] أوقاتها یدخل الویل ، و الویل واد فی جهنم کما قال الله تعالی فی سوره أرأیت « فویل للمصلین - الذین هم عن صلاتهم ساهون » ؛ (5)

... و هر کس نمازش را [ بدون عذر ] در وقت نخواند ، در « ویل » داخل می شود و « ویل » دره ای در جهنم است . همان گونه که خداوند متعال در سوره ی « أرایت » فرموده است « پس ویل برای نمازگزاران است ، آنان که از نمازشان غافلند » .
 

6. محروم شدن از امکانات بهشت

عن أبی سلام العبدی قال : دخلت علی أبی عبدالله علیه السلام فقلت : ما تقول فی رجل یؤخر صلاه العصر متعمدا؟ قال : « یأتی یوم القیامه موترا أهله و ماله » قلت: - جعلت فداک - و ان کان من أهل الجنه ؟ قال: « و ان کان من أهل الجنه » . قلت : و ما منزله فی الجنه؟ قال : « موترا أهله و ماله ، یتضیف اهلها لیس له فیها منزل » ؛ (6)

شخصی به نام ابوسلام عبدی می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم و عرض کردم ، چه می فرمایید درباره ی کسی که نماز عصرش را عمدا تأخیر اندازد؟

حضرت فرمودند : روز قیامت بی کس و تنها ( و فقیر ) و بدون ثروت محشور می گردد . عرض کردم : اگر چه از بهشتیان باشد؟ فرمود: اگر چه از اهل بهشت باشد . پرسیدم :

منزل و جایگاهش در بهشت در کجاست؟ فرمود: یکه و تنها ، بی زن و فرزند و مال و منال در بهشت سرگردان است و اهل بهشت به او چیزی می دهند .
 

7. کسی که ادب و آداب نماز را رعایت نمی کند

حضرت صادق علیه السلام می فرماید: و الله ، انه لیأتی علی الرجل خمسون سنه و ما قبل الله منه صلاه و احده ، فأی شیء أشد من هذا. و الله، انکم لتعرفون من جیرانکم و أصحابکم من لو کان یصلی لبعضکم ما قبلها منه ؛ لاستخفافه بها ، ان الله عزوجل لا یقبل الا الحسن ، فکیف یقبل ما یستخف به؟؛ (7)

به خدا قسم هر آینه بر شخصی پنجاه ساله می گذرد ولی خداوند یک نماز هم از او قبول نکرده است ؛ پس چه چیز از این سخت تر است . به خدا قسم شما هر آینه از همسایگان و یارانتان اگر این گونه برای شما نماز بخوانند نمی پذیرید .

زیرا مشاهده می کنید که نماز را سبک شمرده است به تحقیق خداوند متعال [ سنتش این است که ] عمل خوب را قبول نماید ، پس چگونه عملی که سبک شمرده شده قبول خواهد کرد . (8)
 

8. کسی که در نماز حضور قلب ندارد

حضرت باقر و صادق علیهماالسلام فرموده اند: انما لک من صلاتک ما أقبلت علیه منها ، فان أوهمها کلها أو غفل عن أدائها لفت فضرب بها وجه صاحبها ؛ (9)

برای تو از نمازت ، فقط آنچه که به آن توجه داری هست. پس اگر نمازگزار همه ی نماز را به وهم و خیال بگذراند یا از انجامش غفلت بورزد، نماز را در هم می پیچند و به صورتش می زنند .
 

9. کسی که نماز قضا بر عهده اش می باشد و درصدد به جا آوردن آن نباشد

مسأله : کسی که نماز قضا دارد ، باید در خواندن آن کوتاهی نکند ؛ ولی واجب نیست فورا آن را به جا آورد و تا حدی که به مسامحه و سهل انگاری در أدای تکلیف و استخفاف و سبک شمردن نرسد می تواند تأخیر بیندازد.

و اما نسبت به یک یا دو نماز قبل اگر قضا شده باشد بعضی از فقها فرموده اند: احتیاط واجب آن است که پیش از نماز همان روز ، آن را قضا کند. (10)
 

10. کسی که نسبت به نماز اعضای خانواده و دیگران بی تفاوت است

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: لا یلقی الله سبحانه أحد بذنب أعظم من جهاله أهله و أولاده ؛ (11)

خداوند سبحان را کسی ملاقات نمی کند به گناهی که بالاتر از جهالت ( ناآگاهی یا آلوده بودن به گناه ) اهل و عیال و اولادش باشد .

2. عن الحسن بن قارون أنه قال: سألت الرضا علیه السلام أو سئل و أنا أسمع عن الرجل یجبر ولده و هو لا یصلی الیوم و الیومین فقال: « و کم أتی علی الغلام؟ » فقلت: ثمانی سنین ، فقال : « سبحان الله! یترک الصلاه ؟ » قال : قلت : یصیبه الوجع ، قال : « یصلی عن نحو ما یقدر » . (12)

شخصی به نام حسن بن قارون می گوید: نمی دانم من از حضرت رضا علیه السلام سؤال کردم یا کسی پرسید و من شنیدم که کودکی یک روز یا دو روز نمازش را نخوانده است.

آیا پدر باید نسبت به نماز او حساسیت نشان دهد و او را به خواندن نماز وادار نماید؟ حضرت فرمود: « چند سال دارد؟ » عرض کردم هشت سال. امام علیه السلام با تعجب فرمودند: « سبحان الله ، [

بچه ی هشت ساله ] نماز را ترک می کند! » راوی با شنیدن این مطلب از امام علیه السلام پرسید: حال اگر بچه مریض شد چه باید کرد؟ حضرت فرمودند: « به هر مقدار که می تواند نماز را به جا آورد » .

3. سؤال: اگر فرزند مکلف انسان خواب باشد ، آیا بیدار کردن او برای نماز صبح واجب است ؟
جواب : اگر علم به رضایت او دارد ، او را بیدار کند و هم چنین اگر می داند ادامه ی این وضع باعث سهل انگاری او در امر نماز می شود؛ در غیر این دو صورت جایز نیست. (13)

4. سؤال : آیا بیدار کردن مهمان و افراد خانواده برای نماز صبح ، لازم است ؟
جواب : در حال خواب ، تکلیف ساقط است ، اما اگر بیدار نکردن افراد ، سبک شمردن و بی اعتنایی به نماز تلقی شود ، باید آنها را بیدار کرد و همین طور اگر خود آنها رضایت داشته باشند .(14)

نتیجه:
مسلما خواندن نماز در پنج نوبت افضل است، ولی برخلاف دیدگاه اهل سنت این مسأله واجب نیست. سبب اختلاف در اوقات نمازها، اختلاف در طریق اخذ احکام است.

زیرا مطابق روایاتی که از ائمه اهل‏بیت(ع) رسیده، و همچنین بر طبق اطلاق آیه شریفه «اَقم الصلاة لدلوک الشمس الی غسق اللیل» وقت نماز ظهر و عصر از اول ظهر شرعی تا غروب آفتاب است.

و در تمام این وقت خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم یا با فاصله جایز است. ولی برای هر یک از ظهر و عصر یک وقت فضیلت است که خواندن نماز در اوقات فضیلت خودشان مستحب است.

وقت فضیلت نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که سایه شاخص بعد از ظهر به اندازه «دو هفتم» خودش اضافه شود

و فضیلت عصر هنگامی است که سایه شاخص به اندازه خودش اضافه شود و اگر کسی در اول ظهر نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند.

طبق روایات رسول خدا و اهل بیت(ع) مستحب است نمازهای یومیه در پنج وعده خوانده شود ولی با هم خواندن هم جایز است.

اختلاف شیعیان با اهل تسنن بر سر جواز این مسأله است؛ یعنی، آنها می گویند ظهر و عصر و مغرب و عشا جایز نیست با هم خوانده شود ولی شیعیان می گویند جایز است، گرچه مستحب در جدا خواندن است.
 

پی نوشت:

1.من لا یحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 29 ، حدیث 627 .
2. تبصره الولی ، ص 164 .
3. علی محمد علی دخیل ، ثواب الاعمال و عقابها ، ص 532 .
4. فلاح السائل ، ص 127 .
5. محمدی ری شهری ، الصلاه فی الکتاب و السنه ، ص 38 .
6. علی محمد علی دخیل ، ثواب الاعمال و عقابها ، ص 533 .
7. الفروع من الکافی ، ج 3 ، ص 269 .
8. بحث « ادب و آداب نماز » در بخش « آیا ما از اقامه کنندگان نمازیم؟ » خواهد آمد.
9. الفروع من الکافی ، ج 3 ، ص 363 .
10. العروه الوثقی ، ج 1 ، فی صلاه القضاء ، مسئله 27 و توضیح المسائل مراجع ، مسأله 1372 .
11. محجه البیضاء ، ج 3 ، ص 73 .
12. وسائل الشیعه ، ج 3 ، ص 13 .
13. استفتائات جدید ، ج 2 ، سؤال 417 .
14. جامع المسائل ، ج 2 ، سؤال 241 .
 

منبع:
کتاب دانستنی های لازم از نماز