بی‌توجهی یا بی‌اعتنایی، مهارت کاهش بدرفتاری کودک

بی‌توجهی مستلزم کمترین مداخله است، امّا احتمالاً دشوارترین مهارتی است که ما به والدین آموزش می‌دهیم. اغلب، هنگامی که والدین با کودکانشان مشکلاتی دارند، آنها ممکن است اعتقاد پیدا کنند که برای متوقف کردن مشکلات دست به هر کاری زده‌اند. برای والدینی که در گذشته پیوسته کوشیده‌اند برای بدرفتاریهای فرزندانشان راه حلی پیدا کنند، بی‌توجهی مفهوم بیگانه و غریبی است و برای یادگیری مهارت دشواری است.
اگرچه بی‌توجهی ممکن است در ابتدا برای برخی از والدین بیگانه باشد، در حقیقت، ما به بی‌توجهی در تمام مهارتهای مثبت اشاره می‌کنیم. نکته اول: والدین تا زمانی که کودکانشان رفتاری را که مایلند اغلب اوقات انجام شود انجام نداده‌اند از توجه کردن به آنها خودداری نمایند. نکته دوم: والدین نباید تا زمانی که کودکانشان بدرفتاری می‌کنند پاداشها یا امتیازها را ارائه کنند. نکته سوم: والدین قبل از این که تحسین القایی را مورد استفاده قرار دهند تا زمانی که کودکانشان رفتار مشکل‌آفرین را انجام نمی‌دهند منتظر (بی‌توجه) بمانند. مقصود اصلی از بی‌توجهی این است که والدین باید از توجه به تمام رفتارهایی که مایلند متوقف شود خودداری کنند و تنها به تمام رفتارهایی که می‌خواهند اغلب اوقات انجام شود توجه کنند. بی‌توجهی مهارتی است که والدین باید برای به حداکثر رساندن تأثیر توجه مثبت‌شان بر آن تسلط داشته باشند.

توصیف مهارت:

بی‌توجهی عبارت است از خودداری منظم از توجه به برخی رفتارهای آزارنده و ناراحت کننده.

توجیه منطقی کاربرد بی‌توجهی:

مطالعات متعددی اثربخشی بی‌توجهی را نشان داده‌اند، و از لحاظ تکنیکی به بی‌توجهی اصطلاح خاموشی برای کاهش رفتار مشکل‌آفرین اطلاق می‌شود. ویلیامز (1959)، در مطالعه‌ای برجسته، به والدین آموزش داد تا به سروصدا و فریادهای بی‌موقع اطفالشان در وقت خواب به طور جدی بی‌اعتنا باشند. هال (1984)، در مطالعه دیگری، «بی‌توجهی برنامه‌ریزی شده» را در برنامه پاسخدهی والدین برای کاهش موفقیت‌آمیز نق و نوق زدن و سروصدا راه انداختن مورد استفاده قرار داد. مک ماهون و فورهند (1984) به والدین آموزش دادند تا بی‌توجهی را برای کاهش نافرمانی کودکانشان از تقاضاها و دستورات مختلف والدین به کار ببرند.
چنانچه والدین فهرست فواید زیر را بدانند می‌فهمند که چرا باید بی‌توجهی را به کار ببرند:
1- بی‌توجهی این نیست که هیچ کاری نکنیم. بی‌توجهی یک روش دشوار انضباطی است که مستلزم کنترل و پایداری زیاد از جانب شماست.
2- بی‌توجهی روش بسیار مؤثری است که به موجب آن می‌توانید به کودکانتان بیاموزید که کدام رفتارهایشان مورد بی‌توجهی شماست.
3- هنگامی که به یک رفتار دردسرآفرین بی‌توجه باشید، کودکانتان را از انجام دوباره‌ی آن رفتار باز می‌دارید.
4- بی‌توجهی تنها یک مهارت برای کاهش مشکلات است. درسهای بعدی روشهای دیگری را آموزش می‌دهند که رفتارهای ناهنجار یا خطرناک را متوقف می‌کنند.

کاربرد بی‌توجهی

هر زمان که کودکانتان کارهایی انجام می‌دهند که ظاهراً هدفشان جلب توجه شماست و شما مایلید این رفتارها متوقف شوند، به آنها بی‌توجه باشید.
برخی نمونه‌های این گونه رفتارهای آزارنده، و توجه طلبانه عبارتند از، غرزدن، نق نق کردن، دری وری گفتن، باد کردن یا لب ورچیدن.
بی‌توجهی نسبت به رفتار آزارنده بی‌نهایت دشوار است. دشوارترین جنبه مهارت بطور کلی ناشی از این ضرورت است که والدین باید نسبت به رفتار دردسرآفرین بطور مداوم و کامل بی‌توجه باشند. این به معنای این است که نباید چشم غره رفت خیره نگاه کرد، اخطار داد و به طور کلی نباید هیچ توجهی نشان داد. برخی از والدین، که فکر می‌کنند بی‌توجهی را به کار می‌برند در پاسخ به بدرفتاری کودکانشان نشانه‌هایی از عدم خوشحالی و نارضایتی از خود بروز می‌دهند. برای مثال، آنها ممکن است آه عمیقی بکشند، نام کودک خود را با آهنگ خشنی صدا بزنند، یا سر خود را تکان بدهند. این پاسخها در واقع نوعی توجه است و به جای کاهش رفتار مشکل‌آفرین موجب افزایش آن می‌شوند.
هر بار که رفتار آزارنده اتفاق می‌افتد بی‌توجهی را به کار ببرید. اگر والدین تنها گاهی اوقات نسبت به یک رفتار بی‌توجه باشند، ممکن است به طور اتفاقی به کودکانشان آموزش بدهند که اگر رفتار مشکل‌آفرین را غالب اوقات انجام دهند در نهایت توجه والدینشان را جلب می‌کنند. این توجه متناوب رفتار را قوی‎‌تر می‌کند، نه ضعیفتر. ناهماهنگی والدین در بی‌توجهی به کودکان آموزش می‌دهد تا در دوره‌های طولانی مدّت زمانهای توجه آن رفتار را انجام دهند: کودکان یاد می‌گیرند بی‌توجهی متناوب را تحمل کنند. رفتار آزارنده و نق نق کردن کودکان نمونه‌هایی از رفتار آزارنده یا دردسرآفرین هستند که، اگر به طور ناهماهنگ مورد بی‌توجهی قرار گیرند، اغلب به سطوح تحمل‌ناپذیر می‌رسند. هنگامی که نق نق کردن یا رفتار آزارنده شدّت یابد و والدین، در نهایت به آنها پاسخ بدهند، آنها به کودکانشان یاد می‌دهند که در وضعیت جدید (بهبودیافته) به طور مؤثرتر و با شدّت بیشتری نق نق کنند و رفتار آزارنده را انجام دهند.
هنگامی که به یک مشکل بی‌توجهی می‌کنید، ممکن است قبل از این که بهتر شود بدتر شود. اگر کودکان به خاطر بدرفتاری به طور منظم مورد توجه قرار گرفته باشند، آن رفتار با شروع بی‌توجهی از جانب والدین بلافاصله کاهش نمی‌یابد. مدّتی طول کشیده تا یک مشکل ایجاد شده است، از بین رفتن آن نیز زمان می‌برد. اگر والدین نمی‌توانند افزایش موقتی در بدرفتاری را تحمل کنند، ممکن است بهتر باشد که به همان روشی که قبلاً به مشکل پاسخ می‌داده‌اند ادامه دهند. والدین قبل از این که در جهت حل مشکل تلاش کنند باید منتظر بمانند تا مهارتهای جدیدی برای کاهش رفتار یاد بگیرند.
برخی کارهایی که حواستان را پرت می‌کنند به بی‌توجهی شما کمک می‌کنند. هنگامی که کودکی به صورت زننده‌ای رفتار می‌کند بی‌توجهی کردن بسیار دشوار است. شمردن تا ده، صحبت کردن با همسر، یا ترک کردن اتاق به والدین کمک می‌کند تا نسبت به رفتار آزارنده کودکانشان به طور مداوم و کامل بی‌توجهی کنند. تمام والدین باید راهبردهایشان را برای پرت کردن حواسشان توسعه دهند.
بی‌توجهی را همراه با تحسین القایی به کار ببرید. هنگامی که والدین بی‌توجهی را همراه با تحسین القایی به کار ببرند، آسانتر و مؤثرتر می‌شود. اولین گام در این فرآیند این است که نسبت به رفتار آزارنده کودک کاملاً بی‌توجه باشید. بعد از این که رفتار آزارنده متوقف شد، والدین باید لحظه‌ای درنگ کنند و سپس تحسین القایی را مورد استفاده قرار دهند. والدین باید به خاطر داشته باشند که بی‌توجهی نسبت به رفتار را در اظهارات تحسین القایی بیان کنند. برای مثال، اگر جیمی (1) شش ساله به هنگام شام یا ناهار نخودها را با چنگالش به اطراف بشقاب می‌ریزد، پدرش باید تا زمانی که او این رفتار را متوقف می‌کند به او بی‌توجه باشد. پدر باید لحظه‌ای درنگ کند، تا زمانی که جیمی به صورت مناسبی رفتار نماید، و سپس اظهارات تحسین القایی را به کار ببرید مانند، «جیمی، به جای این که نخودها را به اطراف بشقاب بریزی به صورت صحیحی آن را خوردی. خیلی خوب است!»
گاهی اوقات، بی‌توجهی ممکن است بهترین روش انضباطی برای والدین نباشد. اگر کودک کارهای خطرناکی انجام می‌دهد، مانند زدن، امتناع یا رد کردن تقاضاهای والدین، یا هر کار دیگری که والدین نمی‌توانند تحمل کنند، شاید انواع تنبیه مناسبتر باشند. نکته‌های اصلی که باید درباره بی‌توجهی خاطرنشان شود عبارتند از:
1- هر زمان که کودکانتان کارهایی انجام می‌دهند که هدفشان جلب توجه شماست و مایلید این رفتارها متوقف شوند، نسبت به آنها بی‌توجه باشید.
2- هر بار که رفتار آزارنده انجام می‌شود بی‌توجهی را به کار ببرید.
3- هنگامی که به یک مشکل بی‌توجهی می‌کنید، ممکن است قبل از این که بهتر شود بدتر شود.
4- برخی کارهایی که حواستان را پرت می‌کنند به بی‌توجهی شما کمک می‌کنند.
5- تحسین القایی را همراه با بی‌توجهی به کار ببرید.

پی‌نوشت‌:

1. Jimmy.

منبع مقاله :
اف. دانگل، ریچارد، ا. پولستر، ریچارد؛ (1387)، آموزش مهارتهای کنترل کودک، مشهد: به نشر، چاپ سوم