مترجم : بهروزی
منبع:راسخون
منبع:راسخون
تولید کنندههای اولیه، گیاهان سبزی هستند که غذای خودشان را تولید میکنند و زندگی در جنگل را ممکن میسازند.
آیا میدانستید؟
درخت کانوپی در جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری آن قدر متراکم است که 10 دقیقه طول میکشد تا بارندگی روی آن، به زمین برسد.جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری، جنگلهایی هستند که در نزدیک خط استوا واقع شدهاند. این مناطق دمای بالایی دارند و بارش زیادی را دریافت میکنند که اتمسفر مرطوبی را ایجاد میکند و امکان زندگی برای گیاهان و حیوانات ویژه را فراهم میکند. چنین جنگلهای انبوه در بخشهایی از آمریکای مرکزی، آفریقای غربی، ماداگاسکار و جنوب شرقی آسیا، یافت میشوند. آنها بیشترین تنوع زیستی را که در هر جایی روی کرهی زمین یافت میشود، از خود نشان میدهند. در واقع، فقط یک مطالعه نشان داد که بین 100 تا 300 گونه درخت، تنها در یک هکتار از جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی یافت میشوند.
تمام حیوانات و گیاهان جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری، نقش حیاتی در زنده ماندن یک دیگر دارند و روابط مهمی را به اشتراک میگذارند. یک نمونه از چنین روابط این خواهد بود که گراز وحشی میوههای رسیده را میخورد تا زنده بماند و جگوار نیز گراز را شکار میکند و میخورد. بدیهی است که نه گراز و نه جگوار بدون درختی که میوه تولید میکند و یا درختهایی مشابه آن، زنده نمیمانند. این به این خاطر است که درختان توسط فوتو سنتز مواد غیر زنده و شیمیایی را از خاک به غذا (همانند میوهها) تبدیل میکنند. بنابراین چنین درختانی، تولید کننده نامیده میشوند. در زیر تولید کنندههای اولیهی مهم در جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری بدون ترتیب آورده شدهاند.
تولید کنندههای بزرگ در جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری :
درختان کانوپی (سایبان) :
جنگل انبوه با حضور درختان عظیمی که کانوپی چتر مانند را در بالا شکل دادهاند به خوبی شناخته میشود. این درختان میتوانند تا حدود 150 فوت رشد کنند و دلیل بیشترین نرخهای بازدهی در جنگلهای انبوه هستند چون حدود 80 % از کل نور خورشید در کانوپی به دام میافتد. این درختان با تنههای بلند و دسته مانند که تنها نزدیک بالا شاخه دادهاند شناخته میشوند و ریشههای نگهدارنده و محکمی را رشد دادهاند تا از آنها حمایت کنند که باعث میشود آنها حتی بلندتر به نظر برسند.
درختان لیانا (بالا رونده) :
این درختان همان طور که بالا میروند حصیرهایی را در کل جنگل انبوه شکل میدهند. چون این درختان مو، بالا میروند تا به نور خورشید برسند، بیشتر انرژی آنها صرف تولید برگهای ضخیم و چرمی و تیغههای قوی میشود. حصیرهایی که لیاناها شکل میدهند به عنوان پناهگاه و وسیلهای برای انتقال گسترهی وسیعی از مخلوقات درختی عمل میکنند و علاوه بر آن یک منبع غذایی مهم در دوران فصل خشک هستند. در واقع پژوهش ثابت کرده است که میمونهای لمور ترجیح میدهند آشیانههایی روی درختانی بسازند که رشد لیانا خوبی دارند. درختان خیزران مثال مهمی از لیاناها هستند که به طور گسترده برای ساختن مبلمان ضد آب، کشت میشوند در نتیجه، در حال انقراض هستند.
درختان اپیفیت (هوازی) :
اپیفیتها به تنههای درخت، برگها و شاخهها میچسبند و حصیرهایی را در کل جنگل شکل میدهند که غذا و پناهگاهی برای بسیاری از مخلوقات همچون جانوران مفصل دار فراهم میکنند. آنها هم چنین رشد قارچهای مفید روی ریشههای خود را ممکن میسازند که آب و مواد غذایی اضافی را برای آنها فراهم میکنند. در واقع برخی درختان میزبان با رشد ریشههای هوازی، حتی آب و مواد غذایی را از اپیفیتهایی که روی آنها میرویند، جذب میکنند که به این گیاهان دسترسی دارند. وقتی جانوران مفصل دار و حشرات زنده در حصیرهای اپیفیتیک میمیرند، تجزیه میشوند و برای اپیفیتها مواد مغذی فراهم میکنند. اپیفیتها مسبب بیش از 33 % کل گیاهان جنگلهای انبوه هستند. آنها شامل بروملیاد، ارکیدها، سرخسها و خزهها هستند.
ا
رکید (ثعلب) :
ارکیدها میتوانند روی صخرهها، خاک و حتی زیر زمین برویند اما بیشتر آنها همان طور که ذکر شد اپیفیت یا هوازی هستند یعنی با چسبیدن به درختان کانوپی رشد میکنند. این کار به آنها اجازه میدهد که به نور خورشید موجود در قسمتهای بالاتر جنگل دسترسی پیدا بکنند، فوتو سنتز آنها را ممکن میسازد و هم چنین آنها را در معرض حشرات و پرندگان برای انتشار هاگ و دانه قرار میدهد.
ارکیدها جنبههای شگفت انگیز متعددی دارند. یکی این است که به انواعی از قارچهای ویژه به نام میکرو هیزال اجازه میدهند تا در ریشههایشان رشد کنند که این قارچها آب و مواد غذایی اضافی را برای آنها فراهم میکنند. یک جنبهی دیگر این است که آنها ستونهایی با هر دو اندام جنسی نر و ماده را روی یک گیاه دارند چنان که حشرات میتوانند گردهها را بردارند و همان گل را نیز بارور کنند. گونههای زیادی از ارکیدها به خاطر افزایش برداشت آنها توسط انسانها، در حال انقراض هستند.
بروملیاد (گل آناناس) :
این گیاهان میتوانند هم در خاک که در آن، سیستمهای ریشهای پیچیدهای دارند و از خاک به مواد غذایی دسترسی پیدا میکنند و هم روی صخرهها و درختان که در آنجا هوازی هستند و از ریشههای هوابرد برای جذب آب از هوا، باران و مه استفاده میکنند و غذا را توسط فوتو سنتز تولید میکنند، رشد کنند. این کار یک فایدهی غیر معمول برای گیاهان خاکی دارد و بروملیادها برای جذب آب و مواد معدنی از خاک رقابت نمیکنند. این برگها به شکل گل و بوته و با سطح مومی هستند که آب بارندگی و خردههای گیاهان را همانند یک سطل جمع میکنند. این کار رشد جلبک و جذب حشراتی مثل لارو پشه را ممکن میسازد. این شرایط، غذا و سکونت گاه را برای گسترهی متنوعی از حیوانات مثل وزغ، مار، سمندر و حشرات فراهم میکند که بیشتر آنها کل زندگی خود را روی یک گیاه تنها سپری میکنند. مشهورترین نمونه از بروملیادها، درخت آناناس است.
جلبک :
در جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری، جلبکها در هر جایی حتی روی پوست سوسمارها، عنکبوتها، پرندگان و حشرات میرویند. گونهای از جلبکها به نام جلبکهای سبز – آبی به خاطر رطوبت بالا و مواد غذایی موجود در جنگلهای انبوه، زیر پوست برگها و روی پوست درختان به وجود میآیند. چنین گونههایی هوازی هستند، روی درختان میرویند، آب و مواد غذایی را از هوا، باران و مواد کمپوست جذب میکنند و توسط فوتو سنتز، انرژی تولید میکنند. در نتیجه درخت آسیب نمیبیند و سکونت گاه و منبع غذایی برای حشرات و حیوانات دیگر فراهم میشود. جلبک به هنگام مردن، مواد غذایی را به خاک برمیگرداند و آن را حاصل خیزتر میسازد.
خزه :
آنها گیاهان بدون آوند هستند و هیچ بافت هدایت کننده همانند ایکسیلم و فلئوم را از خود نشان نمیدهند که آب و مواد غذایی را منتقل کنند. به همین دلیل آنها نمیتوانند همانند گیاهان خشکی دیگر تا اندازههای بزرگ رشد بکنند. خزهها زندگی چرخهای دارند که تغییر نسلها را نشان میدهد. این به معنای این است که آنها در یک نسل توسط هاگها و در دیگری توسط روشهای جنسی تکثیر میشوند. آنها هم چنین گل نمیدهند. بدنهی گیاه، تنها چند سلول کلفت در ساختار است. خزهها در محیط مرطوب جنگلهای انبوه زنده میمانند که در هر جایی همانند تنهی درختان و صخرهها یافت میشوند.
سرخس :
سرخسها شامل انواع متنوعی از گیاهان از گونههای 3 تا 4 میلی متری تا گونههای با ارتفاع 25 تا 30 متر هستند. در مناطق گرمسیری، سرخسها هوازی هستند یعنی این که روی درخت دیگر بدون آسیب زدن به آن رشد میکنند. این گیاهان سیستم ریشهای حقیقی ندارند و در عوض با استفاده از ساختارهای ریشه مانند به نام ریشه نما، مواد غذایی و آب را از خاک جذب میکنند. آنها هم چنین منحصر به فرد هستند که در آنها دو نوع گیاه – یکی جنسی و دیگری غیر جنسی – وجود دارد. درخت بزرگ و قابل مشاهده، نوع غیر جنسی است که هاگهایی تولید میکند که به گیاه جنسی کوچک تبدیل میشوند که تنها چند هفته دوام میآورند. این گیاه کوتاه عمر، سلول جنسی بالغ قابل تکثیری را تولید میکند که باروری را تجربه میکند و در نهایت گیاه غیر جنسی بزرگ را تولید میکند. تصور میشود که ساکنان اولیهی زمین قبل از به وجود آمدن جنگلها، سرخسها بودند.
بامبو (خیزران) :
به همین خاطر بسیاری از گونههای خیزران در معرض انقراض هستند چون در اطراف آنها دانههای زیادی برای انتشار وجود ندارند. خیزرانها گسترهای از کارها را در جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری انجام میدهند. آنها خاک را محصور میکنند و از فرسایش آن جلوگیری میکنند. خیزرانها در طول بارش سنگین، آبی را که میتواند موجب سیلاب شود، در میان ساقههای خود جمع میکنند. میوهها، دانهها، برگها و شاخههای جوان آن برای انواعی از حیوانات همانند موشها و میمونهای لمور، غذا و سکونت گاه فراهم میکنند.
همان طور که میبینید، هر یک از این تولید کنندهها نقش حیاتی در زندگی موجودات زندهی بیشمار در جنگل دارند. برای مثال فقط سعی کنید جنگل انبوه را بدون درختان کانوپی آن تصور بکنید. پس حفظ چنین گیاهانی نه تنها به زنده ماندن حیوانات بلکه به زنده ماندن انسانها نیز کمک میکند.