جنگلهاي مانگرو
نويسنده: مهناز وفادار
مانگروها گروهي از درختان و درختچه هاي اسكلروفيل پهن برگ هميشه سبز هستند كه در باتلاقها و در امتداد كرانه هاي ساحلي در منطقه جزر و مدي (intertidal) ، در نواحي استوايي وزير استوايي و در مصب رودخانه ها (محل برخورد آب شور و شيرين) بين عرضهاي 25 درجه شمالي و 25 درجه جنوبي رويش دارند.
اين گياهان در منطقه جزر و مدي واقع هستند جايي كه خاك، رسوبي، ريز دانه ، غرقاب و شور است. در زمان مد تنها تاج اين درختان از سطح آب فراتر قرار مي گيرد اما در زمان جزر تقزيبا تمام قسمتها بيرون از آب مي باشند. حدود 110 گونه گياهي به عنوان گياهان مانگرو شناخته شده اند كه تنها تعدادي از آنها از مانگروهاي حقيقي به شمار مي آيند. از گونه هاي مهم مي توان به Avicennia marina (حرا، مانگروي سفيد يا خاكستري) و Rhizophora mangle (چندل يا مانگروي قرمز) اشاره كرد. مانگروها حدود 75 درصد رويشهاي ساحلي را در مناطق استوايي و زير استوايي جهان تشكيل مي دهند و در آسيا، آفريقا، آمريكا و استراليا رويش دارند. تنوع گونه اي در گياهان مانگرو در نيمكره شرقي به مراتب بيشتر از نيمكره غربي است به گونه اي كه بزگترين جنگلهاي مانگرو جهان دربنگلادش و هند واقع هستند.
گونه هاي مانگرو از دود مانهاي گياهي غير مانگرو به صورت مستقل و در زمانهاي مختلفي تكامل يافته اند ودر خانواده هاي متنوعي حضور دارند اما همگرايي تكاملي در بسياري از گونه هاي اين گياهان موجب ايجاد راه حلهاي مشابه جهت مقابله با شوري متغير، خاك فاقد اكسيژن و غرقاب (waterlogged) و تابش شديد خورشيد گرديده است. از نظر شرايط اكولوژيكي، زيستگاهي و اقليمي، فاكتورهاي بسياري در درازمدت يا كوتاه مدت برحيات اين گياهان تاثير مي گذارند كه از مهم ترين انها مي توان به فاكتور هاي: سطح اب، درجه حرارت، شوري، جريانات دريايي، باد و امواج، طوفانها، شيب ساحل، بستر خاك و ناپايداري بستر رشد اشاره كرد. مانگروها نمي توانند در مناطقي كه يخبندان اتفاق مي افتد يا دماي آب به صورت فصلي سرد مي شود دوام بياورند. در برخي مناطق ساحلي، گياهان مانگرو، نوعي منطقه بندي (zonation) را به نمايش مي گذارند كه ناشي از تنوع شرايط زيست محيطي در منطقه جزرومدي و تفاوت ظرفيت تحمل گونه ها در مقابل شرايطي از قبيل سيل و شوري و يا حتي حذف دانه رستهاي انها توسط شكارگران مي باشد. جنگلهاي مانگرو از اجزاء بسيار پرتوليد در زنجيره هاي غذايي مناطق ساحلي هستند و منبع تامين انرژي مي باشند. گياهان مانگرو براي ديگر موجودات هم در بخش هوايي (تاج) و هم در بخش زير آب پناهگاه ايجاد مي كنند به گونه اي كه تاج، آشياني براي پرندگان متنوع نظير پليكانها است وسيستمهاي ريشه اي منحصر به فرد و بسترآنها، زيستگاهي پيچيده را براي جلبك ها، ماهيها، بي مهرگان دريازي از قبيل اسفنجها و صدفها فراهم مي نمايد. برگهاي مانگروها پس از ريزش توسط قارچها و ديگر تجزيه كنندگان مصرف مي شود.علاوه بر اهميت غذايي و زيستگاهي، جنگلهاي مانگرو مناطق پست ساحلي را در زمان طوفان و آبلرزه حفاظت مي كنند و به لحاظ جلوگيري از فرسايش حاصل از امواج وممانعت از انتقال خاك به درون دريا ارزش بسيار دارند. نظير بسياري ديگر از اكوسيستمها، جنگلهاي مانگرو نيز از گزند برنامه هاي توسعه طلبانه بشر در امان نمانده و در بسياري از مناطق، تخريب هاي وسيعي در مناطق ساحلي به منظور استفاده از چوب درختان براي سوخت، تهيه الوار جهت ساخت مسكن يا قايق و حتي توليد عسل صورت پذيرفته است. شايان ذكر است كه در ايران، جنگلهاي مانگرو در مناطق ساحلي جنوب پراكنش دارندكه گونه غالب آنها حرا بوده وبه ميزان كمتر گونه چندل نيز وجود دارد. شهين صفياري در كتاب جنگلهاي مانگروي ايران كه انتشارات موسسه جنگلها و مراتع ايران آن را منتشر گرده به طور مبسوط به اين رويشها پرداخته است.
مانگروها را مي توان گياهان هالوفيت ناميد. اين گياهان داراي سازگاريهاي فيزيولوژيكي و آناتوميكي جهت رشد در محيطهاي شور هستند.علاوه بر اين در مقابله با اكسيژن و عناصر غذايي كم در خاك، عمل باد و موج و بي ثباتي بستر نيز راهكارهايي را اتخاذ نموده اند. برخي از مانگروها داراي غدد دفع كننده نمك هستند كه اين غدد بر روي برگها مستقر هستند(دو نوع غده نمكي)، برخي ديگر نمك را از طريق ريشه از طريق يك روش اولترا فيلتراسيون دفع مي كنند.به دليل فقدان تبادلات گازي (محيط غرقاب) در بستر رشد، مانگروها بايد ساختارهاي تنفسي ويژه اي را توسعه دهند. يكي از ويژگيهاي بارز مانگروها تشكيل ريشه هاي هوايي است كه به اشكال مختلف صورت مي پذيرد. به عنوان مثال در Avicennia ريشه هاي هوايي به صورت پنماتوفور است كه در واقع نوعي ريشه هوايي است كه از ريشه هايي كه در خاك رشد مي كنند به سمت بالا رشد مي نمايد. اين ريشه ها داراي منافذي هستند كه Lenticel ناميده مي شوند و اكسيژن هوا از طريق اين منافذ به درون گياه وارد مي شود. Rhizophora داراي ريشه هاي هوايي است كه از تنه آن منشا گرفته به سمت پايين رشد يافته ودر خاك مستقر مي شوند. اين ريشه ها علاوه بر ايفاي نقش در تنفس، در استقرار و تثبيت درختان در بستر و هم چنين در برابر عمل امواج كاركرد ويژه اي دارند. به دليل در دسترس بودن محدود آب شيرين در خاكهاي شور، مانگروها ميزان تبخير آب از سطح برگهايشان را از طريق تغيير آرايش برگهاي خود جهت اجتناب از نور شديد آفتاب در نيمروز وهم چنين محدود كردن فعاليت روزنه در برگها كاهش مي دهند. در چنين محيط زيست شوري، مانگروها مكانيسم خاصي را براي كمك به دانه هاي خود توسعه داده اند. بر خلاف بيشتر گياهان كه دانه هاي آنها در خاك جوانه مي زند بسياري از مانگروها زنده زا هستند يعني داراي ويژگي Viviparity مي باشند، به گونه اي كه دانه هاي انها درون ميوه بر روي گياه والد جوانه زده و سپس بر روي خاك افتاده و فرد جديدي را ايجاد مي نمايند.
منابع:
http://www.bio.ilstu.edu/Armstrong/bigtree/mangroves/mangrove.htm
http://www.wikipedia,the free encyclopedia
http://www.earthislan.org/map/mngec.htm
http://www.vedamsbooks.com/no37714.htm
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
اين گياهان در منطقه جزر و مدي واقع هستند جايي كه خاك، رسوبي، ريز دانه ، غرقاب و شور است. در زمان مد تنها تاج اين درختان از سطح آب فراتر قرار مي گيرد اما در زمان جزر تقزيبا تمام قسمتها بيرون از آب مي باشند. حدود 110 گونه گياهي به عنوان گياهان مانگرو شناخته شده اند كه تنها تعدادي از آنها از مانگروهاي حقيقي به شمار مي آيند. از گونه هاي مهم مي توان به Avicennia marina (حرا، مانگروي سفيد يا خاكستري) و Rhizophora mangle (چندل يا مانگروي قرمز) اشاره كرد. مانگروها حدود 75 درصد رويشهاي ساحلي را در مناطق استوايي و زير استوايي جهان تشكيل مي دهند و در آسيا، آفريقا، آمريكا و استراليا رويش دارند. تنوع گونه اي در گياهان مانگرو در نيمكره شرقي به مراتب بيشتر از نيمكره غربي است به گونه اي كه بزگترين جنگلهاي مانگرو جهان دربنگلادش و هند واقع هستند.
گونه هاي مانگرو از دود مانهاي گياهي غير مانگرو به صورت مستقل و در زمانهاي مختلفي تكامل يافته اند ودر خانواده هاي متنوعي حضور دارند اما همگرايي تكاملي در بسياري از گونه هاي اين گياهان موجب ايجاد راه حلهاي مشابه جهت مقابله با شوري متغير، خاك فاقد اكسيژن و غرقاب (waterlogged) و تابش شديد خورشيد گرديده است. از نظر شرايط اكولوژيكي، زيستگاهي و اقليمي، فاكتورهاي بسياري در درازمدت يا كوتاه مدت برحيات اين گياهان تاثير مي گذارند كه از مهم ترين انها مي توان به فاكتور هاي: سطح اب، درجه حرارت، شوري، جريانات دريايي، باد و امواج، طوفانها، شيب ساحل، بستر خاك و ناپايداري بستر رشد اشاره كرد. مانگروها نمي توانند در مناطقي كه يخبندان اتفاق مي افتد يا دماي آب به صورت فصلي سرد مي شود دوام بياورند. در برخي مناطق ساحلي، گياهان مانگرو، نوعي منطقه بندي (zonation) را به نمايش مي گذارند كه ناشي از تنوع شرايط زيست محيطي در منطقه جزرومدي و تفاوت ظرفيت تحمل گونه ها در مقابل شرايطي از قبيل سيل و شوري و يا حتي حذف دانه رستهاي انها توسط شكارگران مي باشد. جنگلهاي مانگرو از اجزاء بسيار پرتوليد در زنجيره هاي غذايي مناطق ساحلي هستند و منبع تامين انرژي مي باشند. گياهان مانگرو براي ديگر موجودات هم در بخش هوايي (تاج) و هم در بخش زير آب پناهگاه ايجاد مي كنند به گونه اي كه تاج، آشياني براي پرندگان متنوع نظير پليكانها است وسيستمهاي ريشه اي منحصر به فرد و بسترآنها، زيستگاهي پيچيده را براي جلبك ها، ماهيها، بي مهرگان دريازي از قبيل اسفنجها و صدفها فراهم مي نمايد. برگهاي مانگروها پس از ريزش توسط قارچها و ديگر تجزيه كنندگان مصرف مي شود.علاوه بر اهميت غذايي و زيستگاهي، جنگلهاي مانگرو مناطق پست ساحلي را در زمان طوفان و آبلرزه حفاظت مي كنند و به لحاظ جلوگيري از فرسايش حاصل از امواج وممانعت از انتقال خاك به درون دريا ارزش بسيار دارند. نظير بسياري ديگر از اكوسيستمها، جنگلهاي مانگرو نيز از گزند برنامه هاي توسعه طلبانه بشر در امان نمانده و در بسياري از مناطق، تخريب هاي وسيعي در مناطق ساحلي به منظور استفاده از چوب درختان براي سوخت، تهيه الوار جهت ساخت مسكن يا قايق و حتي توليد عسل صورت پذيرفته است. شايان ذكر است كه در ايران، جنگلهاي مانگرو در مناطق ساحلي جنوب پراكنش دارندكه گونه غالب آنها حرا بوده وبه ميزان كمتر گونه چندل نيز وجود دارد. شهين صفياري در كتاب جنگلهاي مانگروي ايران كه انتشارات موسسه جنگلها و مراتع ايران آن را منتشر گرده به طور مبسوط به اين رويشها پرداخته است.
مانگروها را مي توان گياهان هالوفيت ناميد. اين گياهان داراي سازگاريهاي فيزيولوژيكي و آناتوميكي جهت رشد در محيطهاي شور هستند.علاوه بر اين در مقابله با اكسيژن و عناصر غذايي كم در خاك، عمل باد و موج و بي ثباتي بستر نيز راهكارهايي را اتخاذ نموده اند. برخي از مانگروها داراي غدد دفع كننده نمك هستند كه اين غدد بر روي برگها مستقر هستند(دو نوع غده نمكي)، برخي ديگر نمك را از طريق ريشه از طريق يك روش اولترا فيلتراسيون دفع مي كنند.به دليل فقدان تبادلات گازي (محيط غرقاب) در بستر رشد، مانگروها بايد ساختارهاي تنفسي ويژه اي را توسعه دهند. يكي از ويژگيهاي بارز مانگروها تشكيل ريشه هاي هوايي است كه به اشكال مختلف صورت مي پذيرد. به عنوان مثال در Avicennia ريشه هاي هوايي به صورت پنماتوفور است كه در واقع نوعي ريشه هوايي است كه از ريشه هايي كه در خاك رشد مي كنند به سمت بالا رشد مي نمايد. اين ريشه ها داراي منافذي هستند كه Lenticel ناميده مي شوند و اكسيژن هوا از طريق اين منافذ به درون گياه وارد مي شود. Rhizophora داراي ريشه هاي هوايي است كه از تنه آن منشا گرفته به سمت پايين رشد يافته ودر خاك مستقر مي شوند. اين ريشه ها علاوه بر ايفاي نقش در تنفس، در استقرار و تثبيت درختان در بستر و هم چنين در برابر عمل امواج كاركرد ويژه اي دارند. به دليل در دسترس بودن محدود آب شيرين در خاكهاي شور، مانگروها ميزان تبخير آب از سطح برگهايشان را از طريق تغيير آرايش برگهاي خود جهت اجتناب از نور شديد آفتاب در نيمروز وهم چنين محدود كردن فعاليت روزنه در برگها كاهش مي دهند. در چنين محيط زيست شوري، مانگروها مكانيسم خاصي را براي كمك به دانه هاي خود توسعه داده اند. بر خلاف بيشتر گياهان كه دانه هاي آنها در خاك جوانه مي زند بسياري از مانگروها زنده زا هستند يعني داراي ويژگي Viviparity مي باشند، به گونه اي كه دانه هاي انها درون ميوه بر روي گياه والد جوانه زده و سپس بر روي خاك افتاده و فرد جديدي را ايجاد مي نمايند.
منابع:
http://www.bio.ilstu.edu/Armstrong/bigtree/mangroves/mangrove.htm
http://www.wikipedia,the free encyclopedia
http://www.earthislan.org/map/mngec.htm
http://www.vedamsbooks.com/no37714.htm
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
