فناوري هسته‌اي گرانيگاه توسعه پايدار
نويسنده: شهریار امینیان
انحصارگرایی مطلق در این فناوری، پیچیدگی‌های فنی و علمی آن، فقدان منابع اطلاعاتی و پایگاههای دانش‌پژوهی هسته‌ای، تحریم تمام عیار جمهوری اسلامی ایران، ممانعت‌های سیاسی بین‌المللی، چالش‌های روانی تبلیغاتی، همه و همه مانعی برای این اقدام به شمار می‌رفتند و اگر نبود همت جوانان دانشمند و توانمند ایران و پشتوانه اعتماد برانگیز و انرژی‌بخش مقام معظم رهبری حضرت آیه الله خامنه‌ای، شاید هیچگاه با صرف میلیاردها دلار نیز دسترسی به آن ممکن نمی‌شد.
بیش از سی سال از تلاش ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای می‌گذرد. نخستین این تلاش‌ها در رژیم گذشته تنها منجر به عقد قراردادهایی در زمینه احداث نیروگاههای هسته‌ای گردید و رژیم محمدرضا پهلوی با وجود تمامی ارتباطات سیاسی اقتصادی خود نتوانست غربی‌ها را مجاب به ورود ایران در حوزه زیرساختهای این فناوری نماید. کارشناسان آن رژیم به همین منظور پیش‌بینی تولید چند هزار مگاوات برق از این رهگذر را در سر می‌پروراندند، حال آن که اربابانشان مجوز ورود به چرخه سوخت هسته‌ای را به هیچ وجه برای ایران قایل نبودند و بزرگترین امتیازی که به ایشان واگذار کردند، اجازه شرکت در سرمایه گذاری شرکت سوخت هسته‌ای فرانسه «سوردیف» آن هم با سهام نمایشی و حداکثر 10% بود که طی سالهای بعد از وقوع انقلاب اسلامی به عینه اثبات شد که چنین شرکتی حتا حاضر به تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه اتمی بوشهر نیز نیست، چه برسد به انتقال فناوری به کشورمان.
با این حال به دنبال وقوع انقلاب اسلامی، کارگزاران متعهد نظام با بررسی‌های کارشناسی متمرکز و بخصوص با در نظر گرفتن ناپایداری منابع سوخت فسیلی در کشور و اهمیت‌ها و قابلیت‌هایی که دستیابی به این دانش می‌تواند برای نسل‌های آتی این سرزمین در زمینه‌های پزشکی، کشاورزی، صنعت و به طور کلی شکوفایی علمی کشور به همراه آورد، اقدام به تدوین برنامه جامع استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای کردند.
بدون شک همراه با فعال شدن این برنامه که در نقطه شروع با کلید زدن مجدد نیروگاه اتمی بوشهر بود، کشورهای غربی شروع به مانع تراشی‌ها و کارشکنی‌های متعدد نمودند و همانان که حاضر شده بودند نیروگاه اتمی در بوشهر بسازند با وجود 50% پیشرفت فیزیکی کار را نیمه کاره رها کردند و معضلات بسیاری ایجاد نمودند. هشت سال جنگ تحمیلی نیز مزیدی بر علت شد و بمباران تاسیسات بوشهر عملاً پیشرفتهای گذشته را زایل نمود.
با پایان جنگ و اولین اقدامات سازمان انرژی اتمی ایران، مسولان درصدد اجرای این پروژه ناتمام برآمدند که در این زمینه نیز اکراینی‌ها و چینی‌ها تحت فشار غرب با وجود انعقاد قرارداد، از تکمیل پروژه سرباز زدند و بالاجبار فناوری غربی بوشهر به سمت فناوری روسی جهت گرفت و رفته رفته نیروگاه اتمی بوشهر با دستور کار تولید 1000 مگاوات برق رو به پیشرفت نهاد.
اما این آغازی بود بر راهی دراز و فرساینده. تجربیات گذشته و شرایط جهانی و سلطه جویی‌های امریکا در منطقه و جهان دولت جمهوری اسلامی را مجاب کرد تمهیدی بیاندیشد که با وجود تحریم‌ها و در شرایطی که هیچ کشوری تامین سوخت نیروگاههای هسته‌ای ایران را تضمین نمی‌کرد، بتواند به توسعه و تأمین انرژی آینده کشور با وجود تمام خطرات و مخاطرات بپردازد. بنابراین راهی نبود جز حرکت در مسیر دستیابی به چرخه سوخت هسته‌ای. چه، به گفته کارشناسان قبل از تصمیم‌گیری جدی در این زمینه، بارها و بارها در مذاکرات سیاسی به اهمیت تامین سوخت اشاره شده بود.
لیکن فناوری چرخه سوخت عرصه‌ای نبود که یک شبه بتوان بدان دست یافت.
چرخه سوخت هسته‌ای در واقع چرخه‌ای رو به تکوین در جهان علم به شمار می‌رود که هر روز در معرض تغییر و تحولات نوین است و قرار گرفتن در مسیر آن نیازمند به روز بودن و جرح و تعدیل دایمی است. این چرخه شامل مراحل اکتشاف، استخراج، آماده‌سازی، غنی‌سازی، و انتقال سوخت هسته‌ای (اورانیوم با غنای 5/3 درصد) می‌باشد. پیچیدگی‌های فنی هر کدام از این مراحل به نحوی است که دستیابی به فناوری آن بدون انتقال دانش از کشورهای صاحب فناوری تقریباً غیرممکن بوده و مستلزم بهره‌مندی از توان نرم‌افزاری و سخت‌افزاری فوق مدرن است. در برخی از این مراحل از جمله غنی‌سازی که مبتنی بر تکنولوژی سانترنیوژ می‌باشد، جوانان دانشمند ایرانی به دلیل در دسترس نبودن دانش و حتا نمونه عینی، مجبور به ساخت و تولید قطعات در صدها نوبت آزمون و خطا بوده‌اند.
این نکته اهمیت ویژه دستیابی ایران اسلامی به فناوری فوق را ممتاز می‌کند، موضوعی که موجب تعالی صنعت و رشد کیفی و کمی قابلیتهای این فناوری با توجه به استانداردهای فوق تخصصی هسته‌ای می‌شود.
باید توجه داشت که دسترسی به این قابلیت‌ها چه در سطح پایلوت و چه صنعتی، عامل کینه‌توزی دشمنان انقلاب اسلامی ایران شده است و نتایجی که این سطح از توانمندی برای مردم ایران در حوزه‌های پزشکی، دارویی، کشاورزی، انرژی و صنعت به همراه دارد، موجب غرور و مباهات ملی و جهانی و تحسین کارشناسان و دانشمندان هسته‌ای جهان شده است.
اگر روزی ایرانیان دروازه‌های علم را به روی اروپائیان گشودند و آنان را از سیاهی قرون وسطی به عصر طلایی علم و اندیشه هدایت کردند، اگر روزی این ملت خودباورانه، صنعت نفت را ملی کردند و در برابر تمام فشارهای بیگانگان ایستادند، قطعاً این بار نیز به جهان ثابت می‌کنند که هیچ کشوری نمی‌تواند مانع حق مسلم ملتی شود و حتی اگر تمام مبادی ورود علم بسته باشد، به حول و قوه الهی و همت جوانان دانشمند خود، توسعه پایدار را برای نسل‌های آینده به ارمغان خواهد آورد و برگ زرین دیگری به شایستگی‌های ایران خواهد افزود. امروز روز ملی فناوری هسته‌ای با راه‌اندازی نخستین فاز صنعتی چرخه سوخت هسته‌ای، جهانیان شاهد تحقق این خواسته خواهند بود.
بیش از سی سال از تلاش ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای می‌گذرد. نخستین این تلاش‌ها در رژیم گذشته تنها منجر به عقد قراردادهایی در زمینه احداث نیروگاههای هسته‌ای گردید و رژیم محمدرضا پهلوی با وجود تمامی ارتباطات سیاسی اقتصادی خود نتوانست غربی‌ها را مجاب به ورود ایران در حوزه زیرساختهای این فناوری نماید. کارشناسان آن رژیم به همین منظور پیش‌بینی تولید چند هزار مگاوات برق از این رهگذر را در سر می‌پروراندند، حال آن که اربابانشان مجوز ورود به چرخه سوخت هسته‌ای را به هیچ وجه برای ایران قایل نبودند و بزرگترین امتیازی که به ایشان واگذار کردند، اجازه شرکت در سرمایه گذاری شرکت سوخت هسته‌ای فرانسه «سوردیف» آن هم با سهام نمایشی و حداکثر 10% بود که طی سالهای بعد از وقوع انقلاب اسلامی به عینه اثبات شد که چنین شرکتی حتا حاضر به تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه اتمی بوشهر نیز نیست، چه برسد به انتقال فناوری به کشورمان.
با این حال به دنبال وقوع انقلاب اسلامی، کارگزاران متعهد نظام با بررسی‌های کارشناسی متمرکز و بخصوص با در نظر گرفتن ناپایداری منابع سوخت فسیلی در کشور و اهمیت‌ها و قابلیت‌هایی که دستیابی به این دانش می‌تواند برای نسل‌های آتی این سرزمین در زمینه‌های پزشکی، کشاورزی، صنعت و به طور کلی شکوفایی علمی کشور به همراه آورد، اقدام به تدوین برنامه جامع استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای کردند.
بدون شک همراه با فعال شدن این برنامه که در نقطه شروع با کلید زدن مجدد نیروگاه اتمی بوشهر بود، کشورهای غربی شروع به مانع تراشی‌ها و کارشکنی‌های متعدد نمودند و همانان که حاضر شده بودند نیروگاه اتمی در بوشهر بسازند با وجود 50% پیشرفت فیزیکی کار را نیمه کاره رها کردند و معضلات بسیاری ایجاد نمودند. هشت سال جنگ تحمیلی نیز مزیدی بر علت شد و بمباران تاسیسات بوشهر عملاً پیشرفتهای گذشته را زایل نمود.
با پایان جنگ و اولین اقدامات سازمان انرژی اتمی ایران، مسولان درصدد اجرای این پروژه ناتمام برآمدند که در این زمینه نیز اکراینی‌ها و چینی‌ها تحت فشار غرب با وجود انعقاد قرارداد، از تکمیل پروژه سرباز زدند و بالاجبار فناوری غربی بوشهر به سمت فناوری روسی جهت گرفت و رفته رفته نیروگاه اتمی بوشهر با دستور کار تولید 1000 مگاوات برق رو به پیشرفت نهاد.
اما این آغازی بود بر راهی دراز و فرساینده. تجربیات گذشته و شرایط جهانی و سلطه جویی‌های امریکا در منطقه و جهان دولت جمهوری اسلامی را مجاب کرد تمهیدی بیاندیشد که با وجود تحریم‌ها و در شرایطی که هیچ کشوری تامین سوخت نیروگاههای هسته‌ای ایران را تضمین نمی‌کرد، بتواند به توسعه و تأمین انرژی آینده کشور با وجود تمام خطرات و مخاطرات بپردازد. بنابراین راهی نبود جز حرکت در مسیر دستیابی به چرخه سوخت هسته‌ای. چه، به گفته کارشناسان قبل از تصمیم‌گیری جدی در این زمینه، بارها و بارها در مذاکرات سیاسی به اهمیت تامین سوخت اشاره شده بود.
لیکن فناوری چرخه سوخت عرصه‌ای نبود که یک شبه بتوان بدان دست یافت.
چرخه سوخت هسته‌ای در واقع چرخه‌ای رو به تکوین در جهان علم به شمار می‌رود که هر روز در معرض تغییر و تحولات نوین است و قرار گرفتن در مسیر آن نیازمند به روز بودن و جرح و تعدیل دایمی است. این چرخه شامل مراحل اکتشاف، استخراج، آماده‌سازی، غنی‌سازی، و انتقال سوخت هسته‌ای (اورانیوم با غنای 5/3 درصد) می‌باشد. پیچیدگی‌های فنی هر کدام از این مراحل به نحوی است که دستیابی به فناوری آن بدون انتقال دانش از کشورهای صاحب فناوری تقریباً غیرممکن بوده و مستلزم بهره‌مندی از توان نرم‌افزاری و سخت‌افزاری فوق مدرن است. در برخی از این مراحل از جمله غنی‌سازی که مبتنی بر تکنولوژی سانترنیوژ می‌باشد، جوانان دانشمند ایرانی به دلیل در دسترس نبودن دانش و حتا نمونه عینی، مجبور به ساخت و تولید قطعات در صدها نوبت آزمون و خطا بوده‌اند.
این نکته اهمیت ویژه دستیابی ایران اسلامی به فناوری فوق را ممتاز می‌کند، موضوعی که موجب تعالی صنعت و رشد کیفی و کمی قابلیتهای این فناوری با توجه به استانداردهای فوق تخصصی هسته‌ای می‌شود.
باید توجه داشت که دسترسی به این قابلیت‌ها چه در سطح پایلوت و چه صنعتی، عامل کینه‌توزی دشمنان انقلاب اسلامی ایران شده است و نتایجی که این سطح از توانمندی برای مردم ایران در حوزه‌های پزشکی، دارویی، کشاورزی، انرژی و صنعت به همراه دارد، موجب غرور و مباهات ملی و جهانی و تحسین کارشناسان و دانشمندان هسته‌ای جهان شده است.
اگر روزی ایرانیان دروازه‌های علم را به روی اروپائیان گشودند و آنان را از سیاهی قرون وسطی به عصر طلایی علم و اندیشه هدایت کردند، اگر روزی این ملت خودباورانه، صنعت نفت را ملی کردند و در برابر تمام فشارهای بیگانگان ایستادند، قطعاً این بار نیز به جهان ثابت می‌کنند که هیچ کشوری نمی‌تواند مانع حق مسلم ملتی شود و حتی اگر تمام مبادی ورود علم بسته باشد، به حول و قوه الهی و همت جوانان دانشمند خود، توسعه پایدار را برای نسل‌های آینده به ارمغان خواهد آورد و برگ زرین دیگری به شایستگی‌های ایران خواهد افزود. امروز روز ملی فناوری هسته‌ای با راه‌اندازی نخستین فاز صنعتی چرخه سوخت هسته‌ای، جهانیان شاهد تحقق این خواسته خواهند بود.
