بشارت‌هاي پيامبران به امام مهدي(علیه السلام)
نويسنده: ابوذر ياسري
در كتاب جوك ـ رهبر جوكيان ـ هند كه وي را پيامبر مي‌دانند نيز دربارة رجعت چنين آمده است:
آخر دنيا به كسي برگردد كه خدا را دوست مي‌دارد و از بندگان خاصّ او باشد، و نام او خجسته و فرخنده است. خلق را كه در دين‌ها اختراع كرده و حقّ خدا و پيغمبر را پايمال كرده‌اند، همه را زنده گرداند و بسوزاند و عالم را نو گرداند، و هر بدي را سزا دهد و يك كرور دولت او باشد كه عبارت از چهار هزار سال است، خود و اقوامش پادشاهي كنند.
نگارنده در اين مجال بر آن است كه نگاهي اجمالي به اين بشارت‌ها داشته باشد. هر چند كه اين موضوع به صورت تفصيلي در برخي از آثار متأخران پرداخته شده است.
دستة اول، آيات و بشاراتي كه به ويژگي‌هاي ظهور و قيام آن نجات‌بخش موعود مي‌پردازد و به ويژه، فراگير بودن و بين‌المللي بودن آن را بيان مي‌كند. دستة‌دوم، آياتي كه به معرفي شخص منجي و نسب و خاندانش، به ويژه انتساب وي به خاندان پيامبر آخرالزمان مي‌پردازد؛ دستة سوم، آياتي كه ويژگي‌ها و مشخصات دوران ظهور و چگونگي آن را بيان مي‌كند، دستة چهارم، آياتي كه به انتظار كشيدن براي ظهور منجي، توصيه و دعوت مي‌نمايد. اين چهار گروه، بشارت‌هايي است كه در ميان مجموعة آيات كتابهاي آسماني وجود دارد. لازم به يادآوري است كه هر كدام از اين گروه آيات، مشتمل بر عناوين جزئي‌تري است كه در زير به آنها اشاره مي‌كنيم.
1. ويژگي‌هاي قيام منجي موعود
هر قيام و انقلابي از چند مؤلفه تشكيل مي‌شود: نخست، اهداف و نتايج قيام؛ دوم،رهبري قيام؛ سوم، چگونگي آن و چهارم، ياران و انقلابيون. آياتي كه دربارة قيام منجي موعود، در كتابهاي انبياي پيشين وجود دارد نيز بر اساس همين مؤلفه‌ها قابل دسته‌بندي است. دربارة هدف قيام، و رهبري آن در ادامة مطلب، سخن خواهيم گفت. اما در اينجا چگونگي قيام و خصوصيات قيام و ويژگي‌هاي ياران منجي را بر مي‌شماريم.
1ـ1. چگونگي قيام
الف ـ عمومي و فراگير بودن: بر اساس آنچه در كتابهاي آسماني آمده، منجي آخرالزمان، مورد انتظار همة‌ملل جهان بوده، قيامي كه برپا مي‌نمايد قبل از آنها سابقه نداشته و هيجان آن جملة افراد عالم را فرا مي‌گيرد، و آنان را به دين حقيقي و طريق پاكي و پاك‌سيرتي هدايت مي‌كند. در بشارت كتاب حكي نبي، به نقل از خداوند متعال چنين آمده است:
تمامي امم را به هيجان مي‌آورم، و مرغوب همگي طوائف [منجي مورد انتظار] خواهد آمد.2
در كتاب صفنياي نبي نيز به فراگير بودن نتيجة قيام و هدايت عمومي اشاره كرده، مي‌فرمايد:
به منظور گرد آوردن تنها طوائف بشر بر يك دين حق، سلاطين و دولت‌هاي مختلف را نابود كنم... آن وقت لب پاكيزه را براي خواندن همه به نام خداي و عبادت كردن ايشان به يك روش، به قوم‌ها بازگردانم.3
ب ـ قيام با شمشير: دربارة اينكه منجي موعود، از چه سلاحي استفاده خواهد كرد، بشارت‌هاي پيامبران، به عصاي آهنين يا همان شمشير اشاره مي‌كند. اين مسئله از نگاه پيامبر عظيم‌الشأن اسلام و اوصياي ايشان نيز، پاسخي مشابه دارد.4
در بخش‌هاي مختلفي از «مكاشفة يوحنا» از منجي با عنوان كسي كه غالب شده و احكام الهي را نگه مي‌دارد ياد شده كه با عصاي آهنين بر همة ملل جهان فرمانروايي خواهد نمود.5
دربارة دليل استفاده از شمشير در اين گونه روايات، و استفاده نكردن از سلاح‌هاي كشتار جمعي مدرن، آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه منجي و يارانش از قدرت حقيقي (باطني) برخوردارند. كه در روايات با عنوان قدرت چهل مرد از آن ياد شده، كه مي‌توانند كوه‌ها را از جاي بركند، و هدف ايشان اتمام حجّت
رو در رو با فرد فرد مخالفان است، به علاوه استفاده از سلاح كشتار جمعي موجب نابودي حرث و نسل است كه از ديدگاه اديان الهي ـ به ويژه شريعت اسلام ـ جايز نيست.6
1ـ2. ياران منجي
دربارة ويژگي‌هاي ياران منجي موعود، در بشارات پيامبران، بر چند ويژگي عمده تإكيد مي‌شود؛ از جمله خداپرست بودن و پاك سرشت بودن ايشان.
الف ـ خداپرستان: در كتاب مذهبي زرتشتيان ـ زند ـ
«ايزدان» يا خداپرستان، در برابر «اهريمنان» يا ملحدان و كفار، هماره در حال پيكارند و سرانجام با ياري خداوند ـ اورمزد ـ ايزدان، به پيروزي نهايي مي‌رسند و نسل اهريمنان را منقرض مي‌كنند. در اين بشارت، تصريح مي‌شود كه اين پيروزي، مقدمة رسيدن جهان به سعادت اصلي خويش است و پس از آن، بني‌آدم بر تخت نيك‌بختي تكيه خواهند زد.7
البته در قسمت‌هاي بعد خواهيم گفت كه براساس اين بشارت‌ها، صالحان و شايستگان، تحت رهبري منجي موعود، حكومت بر زمين را به ارث خواهند برد.
ب ـ پاك سيرتان: در كتاب زبور داوود(علیه السلام) به دنبال آيات وارث شدن صالحان، جريان درگيري و نبرد آخرالزمان را بين دو طايفه؛ جبهة شريران و جبهة پاكان و صادقان توصيف مي‌نمايد و مي‌گويد:
... شريران شمشير را كشيدند و كمان را چلّه كردند تا آنكه مظلوم و مسكين را بيندازند، و كمان‌هاي ايشان شكسته خواهد شد. كميِ صديّق از فراواني شريران بسيار بهتر است، چون‌كه بازوهاي شريران شكسته مي‌شود و خداوند تكيه‌گاه صدّيقان است... اما شريران هلاك خواهند شد و دشمنان خداوند، مثل پيه‌بره‌ها، فاني؛ بلكه مانند دود تلف خواهند شد... . صديقان وارث زمين شده، تا ابد در آن ساكن خواهند شد.8
در آيات ديگري از كتب آسماني، علاوه بر عناوين فوق، ياران منجي و سپاه او به عوان متبرّكان خدا و اشخاص متواضع، معرفي شده‌اند.
2. ويژگي‌هاي منجي موعود
2ـ1. صفات منجي
در ميان بشارت‌هاي موجود كتب آسماني، برخي از آنها به بيان صفات منجي موعود مي‌پردازد؛ از آن جمله مي‌توان ويژگي‌هاي زير را نام برد:
الف ـ پيشواي مخلوقات و عادل بودن: در كتاب باسك، پيروان در آخرالزمان به ظهور فرمانرواي عادلي بشارت داده مي‌شوند كه پيشواي همة موجودات، اعم از فرشتگان، پريان و آدميان بوده، زمام همة امور را در اختيار خواهد گرفت:
دور ديني تمام شود به پادشاه عادلي در آخرالزمان كه پيشواي ملائكه، پريان و آدميان باشد؛ حق و راستي با او باشد و آنچه در دريا، زمين‌ها و كوه‌ها پنهان است، همه را به دست آورد و از آسمان‌ها و زمين، آنچه باشد خبر دهد و از او بزرگ‌تر كسي به دنيا نيايد.9
ب ـ منصور و ياري شده: در كتاب ديد كه نزد هنديان به كتاب آسماني معروف است، به ياري شدن منجي موعود و پادشاه آخرالزمان اشاره شده است. همچنين در اين بشارت، غلبة آن فرمانروا بر سراسر جهان و همة مخلوقات و گرويدن جملگي به دين او بيان شده است.
پس از خرابي دنيا، پادشاهي در آخرالزمان پيدا شود كه پيشواي خلايق بوده، نام او منصور باشد و تمام عالم را بگيرد و به دين خود درآورد. او همه‌كس را از مؤمن و كافر بشناسد و هر چه از خدا خواهد، برآيد.10
ج ـ غيبت قبل از قيام داشتن: در مكاشفات يوحنا، بخش 1، آية 17 ضمن آياتي كه چگونگي قيام منجي موعود را بازگو مي‌نمايد، به گونه‌اي رمزگونه و استعاري، ولادت و پنهان بودن مولد، غيبت قبل از قيام و برخي ديگر از خصوصيات وي را بيان مي‌كند.
در آية 14 مي‌گويد:
و آن مولد به منظور حفاظت قطعي از دستبرد اهريمنان، براي زمان و زمانين و نصف زمان از نظر آنان نهان شد.
اين عبارت، به طور ابهام‌آميز علاوه بر اصل غيبت، به طول مدت آن نيز اشاره كرده است.
2ـ2. نسبت منجي موعود
الف ـ از نسل بني‌هاشم: در كتاب جاماسب، منجي موعود را از فرزندان بني‌هاشم مي‌داند:
مردي از زمين تازيان، از فرزندان هاشم بيرون آيد، مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق، ... با سپاه بسيار و روي به ايران نهد و آباداني كند و زمين پر داد كند.11
ب ـ فرزند انسان: در انجيل متي، از زبان حضرت عيسي(علیه السلام)، بشارتي نسبت به نجات بخش آخرالزمان آمده، كه طيّ آن وي را با عنوان «فرزند انسان» معرفي نموده است. در ادامه چنين مي‌گويد:
همگي قبايل نزد وي جمع خواهند گشت و آنان را از يكديگر جدا خواهند نمود چنان‌كه شباني ميش‌ها را از بزها جدا مي‌كند. پس ميش‌ها را به راست و بزها را به چپ خود، ايستاده خواهد نمود. آنگاه ملك به اصحاب يمين خواهد گفت: اي بركت يافتگان خدا، بياييد و آن ملك را كه از ابتداي عالم براي شما مهيا شده، تصرف نماييد.12
نكتة قابل توجه آنكه بشارت دهنده، حضرت مسيح بوده، بنابراين «فرزند انسان» خود آن حضرت نيست. به علاوه، در آخرالزمان ظهور خواهد كرد. مطابق با روايات اسلامي، اين بشارت با ويژگي‌هاي امام مهدي(علیه السلام) برابري مي‌كند.
ج ـ فرزند خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله): در ميان بشارت‌هاي متعدد كتابهاي آسماني، برخي از آنها، منجي آخرالزمان را با توجه به نسل و نسب نيز معرفي كرده‌اند؛ از جمله اين كتاب‌ها كتاب شاكموني است كه وي را فرزند بزرگوار سيد و سرور خلايق دو جهان خوانده است. به عقيدة هنديان، شاكموني از پيغمبران و صاحب كتاب آسماني است. در بشارت اين كتاب، موضوع وحدت اديان، پس از ظهور منجي موعود كه از نسل خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله) مي‌باشد، آمده است:
پادشاهي و دولت دنيا به فرزند سيد خلايق دو جهان (كشن) بزرگوار تمام شود. او كسي باشد كه بر كوه‌هاي مشرق و مغرب دنيا حكم براند و فرمان كند، بر ابرها سوار شود و فرشتگان، كاركنان او باشند، و جنّ و انس در خدمت او شوند.13
همچنين در مزمور 72 زبور داوود(علیه السلام) نيز از پيامبر آخرالزمان با نام «ملك» و از منجي موعود، با نام «ملك زاده» كه بزرگ‌ترين و كامل‌ترين مظهر عدل الهي مي‌باشد ياد شده است.
د ـ فرزند خاتم پيامبران و سيّد اوصيا: در كتاب پاتيكل، از بزرگان هنديان كه به نظر آنان صاحب كتاب آسماني است، منجي آخرالزمان، فرزند دو پيشواي بزرگ جهان، كه يكي ناموس آخرالزمان (آخرين پيغمبر(صلی الله علیه و آله)) و ديگري صدّيق اكبر و وصيّ بزرگ‌تر وي كه «پشن» نام دارد [يعني علي‌بن ابيطالب] معرفي شده است.14
هـ . فرزند دختر خاتم پيغمبران: در كتاب جاماسب‌نامه به نقل از زرتشت، ضمن مطالبي كه دربارة پيامبران و خاتم ايشان نقل مي‌كند، آمده است:
پيغمبر عرب، آخر پيغمبران باشد كه در ميان كوه‌هاي مكه پيدا شود و بر شتر سوار شود. قوم او شترسواران خواهند بود، و با بندگان خود چيز خورَد و به روش بندگان نشيند و او را سايه نباشد، و از پشت سر مثل پيش رو ببيند، و دين او اشراف اديان باشد، و كتاب او باطل گرداند همة كتاب‌ها را و دولت او تازيك (عجم) را برباد دهد و دين مجوس و پهلوي را برطرف كند و نار سدير و آتشكده‌ها را خراب كند و تمام شود روزگار پيشداديان و كيانيان و ساسانيان و اشكانيان.
و از فرزندان دختر آن پيغمبر كه خورشيد جهان و شاه زمان نام دارد، كسي پادشاه مي‌شود در دنيا، به حكم يزدان كه جانشين آخر آن پيغمبر باشد در ميان دنيا ـ كه مكه باشد ـ باشد و دولت او تابه قيامت متصل شود و بعد از پادشاهي او، دنيا تمام شود... و «اهرمن كلان» را كه ضدّ يزدان و بندة عاصي او باشد، بگيرد و در حبس كند.15
3. نام‌هاي منجي
الف ـ قائم (ايستاده): در كتاب شاكموني از منجي موعود با عنوان ايستاده (قائم) ياد شده است:
[پس از ظهور منجي] دين خدا، يك دين شود و دين خدا زنده گردد و نام او، ايستاده باشد و خداشناس باشد.16
ب ـ راهنما (مهدي): در كتاب پاتيكل، پس از ذكر نسب منجي موعود و انتساب وي به پيامبر آخرالزمان و وصيّ بزرگ‌تر وي، بيان مي‌كند:
... نام آن صاحب ملك تازه، راهنما [مهدي] است.
4. آثار قيام منجي موعود (عصر ظهور)
4ـ1. استقرار دين واحد در جهان
همان‌طور كه در ضمن اشاره به ويژگي‌هاي قيام منجي، شخص وي نيز تا حدودي معرفي گرديد، به دنبال قيام پيروزمند وي، دين واحد توحيدي در سراسر جهان استقرار پيدا خواهد كرد و بنيان همة ظالمان و تبهكاران قطع خواهد گرديد. در كتاب صفنياي نبي، فصل 3، آمده است:
به منظور گرد آوردن تمامي طوايف بشر بر يك دين حق، سلاطين و دول مختلفه را نابود كنم، و به گرمي غضب من، تمامي روي زمين بسوزد. آن وقت لب پاكيزه [را] به قوم‌ها برگردانم، براي خواندن همه به نام خدا و عبادت كردن ايشان به يك روش.
در كتاب ديد نيز آمده كه «منصور» همان پيشواي پادشاه عادل آخرالزمان، تمام عالم را خواهد گرفت و به دين خود درخواهد آورد17.
4ـ2. حاكم شدن عدالت و انصاف سراسر در جهان
آيات متعددي از بشارت‌هاي كتب آسماني به استقرار عدالت در سراسر جهان، پس از ظهور و قيام منجي موعود، اشاره دارد. از آن جمله در مزمور 72 از زبور داوود در قالب دعايي چنين آمده است:
اي خدا، شرع و احكام خود را به «ملك» و عدالت خود را به «ملك زاده» عطا فرما، تا اينكه قوم تو را به عدالت و فقراي تو را به انصاف حكم نمايد، به قوم كوه‌ها سلامت و عدالت برساند، فقيران قوم را حكم نمايد و پسران مسكينان را نجات دهد و ظالم را بشكند.
4ـ3. نو شدن جهان آفرينش
در فرازهايي از بشارت‌هاي كتب آسماني، جهان پس از ظهور، به گونه‌اي توصيف شده كه گويا آفرينش در آن، چهرة نو به خود مي‌گيرد. وضعيت زمين و آسمان‌ها دگرگون شده، رابطة حيوانات (مانند: گرگ و گوسفند، موش و گربه و ... ) كه طبيعت دشمني دارند، تغييريافته، نيازهاي بشر به سرعت تأمين شده و در نهايت اينكه در دولت با جلال و عظمت منجي موعود، تنگناها و تقيّه‌ها برداشته خواهد شد. اين مطلب در آيات 16 تا 25 كتاب اشعياي نبي، باب 65 آمده است.
4 ـ 4. صلح بهائم در ظهور منجي
در كتابهاي آسماني انبياي الهي، پس از بيان عدالت فراگير در دوران ظهور و قيام منجي موعود، نفوذ آن عدالت را چنان عميق بيان مي‌كند كه در پرتو شعاع فروزان آن، جانوران و درندگان نيز خوي بهيميت را از خود دور خواهند ساخت.
در كتاب اشعياي نبي، باب 11، آيات 9 تا 11 چنين آمده است:
... و گرگ با برّه سكونت داشته، ببر با بزغاله و هم گوساله و پرواري‌ها با شيرجوان هم‌خواب خواهند شد و طفل كوچك، راعي (چوپان) آنان خواهد بود. و گاو و خرس خواهد چريد و بچگان آنها با هم خواهند خوابيد و شير مثل گاو، كاه بن را خواهد خورد، و شيرخواره به سوراخ صاغر ماربازي خواهد كرد و كودك از شير باز داشته شده، دست خود را به مغارة افعي دراز خواهد كرد.
4ـ5. رجعت گروهي از مردگان
در بشارت كتاب دانيال، باب 12، آيات 1 تا 13 ميخوانيم:
و از خوابندگان در خاك زمين، بسياري بيدار خواهند شد، بعضي جهت حيات ابدي و بعضي ازبراي شرمساري و حقارت ابدي.
از اين بشارت چنين برمي‌آيد كه در عصر ظهور منجي، گروهي از مردگان زنده مي‌شوند، برخي براي كامل شدن ايمان و گروهي به منظور كامل شدن شقاوت و بي‌ايماني‌شان.
در كتاب جوك ـ رهبر جوكيان ـ هند كه وي را پيامبر مي‌دانند نيز دربارة رجعت چنين آمده است:
آخر دنيا به كسي برگردد كه خدا را دوست مي‌دارد و از بندگان خاصّ او باشد، و نام او خجسته و فرخنده است. خلق را كه در دين‌ها اختراع كرده و حقّ خدا و پيغمبر را پايمال كرده‌اند، همه را زنده گرداند و بسوزاند و عالم را نو گرداند، و هر بدي را سزا دهد و يك كرور دولت او باشد كه عبارت از چهار هزار سال است، خود و اقوامش پادشاهي كنند.
5. دعوت به انتظار
در كنار معرفي علايم و ويژگي‌هاي نجات‌بخش آخرالزمان كه بشارت به ظهور وي در كتب آسماني داده شده، پيروان اديان به انتظار ظهور و كسب آمادگي كامل‌شان آن امر خجسته فرا خوانده شده‌اند. مسيح(علیه السلام) به پيروان خود خطاب مي‌كند كه:
پس بر حذر و بيدار شده، دعا كنيد زيرا كه نمي‌دانيد كي مي شود. مثل كسي كه عازم شده خانة خود را واگذارد و ملازمان خود را بر آن گماشته، هر يكي را به شغلي خاصّ مقررّ نمايد و دربان را امر فرمايد كه بيدار بماند، بدين طور بيدار باشيد زيرا نمي‌دانيد كه صاحب خانه كي مي‌آيد، در شام يا نصف شب يا بانگ خروس يا صبح، مبادا ناگهان آمده، شما را خفته يابد، اما آنچه به شما مي‌گويم به همه مي‌گويم.18
در انجيل لوقا، باب 12، آيات 35 و 36 ميخوانيم:
كمرهاي خود را بسته و چراغ‌هاي خود را افروخته داريد، و شما مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود را مي‌كشند كه چه وقت از عروسي مراجعت كند تا هر وقت بيايد و در را بكوبد، بي درنگ براي او باز كنيد.
سفارش نسبت به انتظار منجي موعود در زبور داوود(علیه السلام) نيز، چنين آمده است:
از شريران رنجيده مشو، زيرا همچون علف، زود بريده مي‌شوند. برخداوند توكل نماي و از او متلذّذ باش. به او [منجي موعود] آرام گير و در انتظارش به سر بر.19
در قرآن كريم نيز به وسيلة رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مؤمنان خواسته شده، منتظر روز فرخنده ظهور مهدي موعود(علیه السلام) باشند، همچنان كه خداوند، خود آن وقت را انتظار مي‌كشد.
قل فانتظروا إنّي معكم من المنتظرين.20
بگو: انتظار كشيد كه من نيز همراه شما از جملة انتظار كشندگانم.
ويژگي‌هايي كه در بشارت‌هاي كتب آسماني، براي منجي موعود بيان شد، جملگي به وسيلة قرآن كريم و روايات اسلامي تأييد شده است. اين امر، از اين واقعيت پرده برمي‌دارد كه موعود بشارت داده شدة پيامبران الهي، كسي جز امام مهدي(علیه السلام) نيست.
به اميد آنكه پيروان اديان با كنار گذاردن اختلافات، در كنار يكديگر خود را براي ظهور و ياري آن مرد الهي آماده نمايند و نايل به درك آن روز آسماني شوند.
آخر دنيا به كسي برگردد كه خدا را دوست مي‌دارد و از بندگان خاصّ او باشد، و نام او خجسته و فرخنده است. خلق را كه در دين‌ها اختراع كرده و حقّ خدا و پيغمبر را پايمال كرده‌اند، همه را زنده گرداند و بسوزاند و عالم را نو گرداند، و هر بدي را سزا دهد و يك كرور دولت او باشد كه عبارت از چهار هزار سال است، خود و اقوامش پادشاهي كنند.
اشاره:
نگارنده در اين مجال بر آن است كه نگاهي اجمالي به اين بشارت‌ها داشته باشد. هر چند كه اين موضوع به صورت تفصيلي در برخي از آثار متأخران پرداخته شده است.
دسته‌بندي آيات امام مهدي(علیه السلام) در كتابهاي آسماني
دستة اول، آيات و بشاراتي كه به ويژگي‌هاي ظهور و قيام آن نجات‌بخش موعود مي‌پردازد و به ويژه، فراگير بودن و بين‌المللي بودن آن را بيان مي‌كند. دستة‌دوم، آياتي كه به معرفي شخص منجي و نسب و خاندانش، به ويژه انتساب وي به خاندان پيامبر آخرالزمان مي‌پردازد؛ دستة سوم، آياتي كه ويژگي‌ها و مشخصات دوران ظهور و چگونگي آن را بيان مي‌كند، دستة چهارم، آياتي كه به انتظار كشيدن براي ظهور منجي، توصيه و دعوت مي‌نمايد. اين چهار گروه، بشارت‌هايي است كه در ميان مجموعة آيات كتابهاي آسماني وجود دارد. لازم به يادآوري است كه هر كدام از اين گروه آيات، مشتمل بر عناوين جزئي‌تري است كه در زير به آنها اشاره مي‌كنيم.
1. ويژگي‌هاي قيام منجي موعود
هر قيام و انقلابي از چند مؤلفه تشكيل مي‌شود: نخست، اهداف و نتايج قيام؛ دوم،رهبري قيام؛ سوم، چگونگي آن و چهارم، ياران و انقلابيون. آياتي كه دربارة قيام منجي موعود، در كتابهاي انبياي پيشين وجود دارد نيز بر اساس همين مؤلفه‌ها قابل دسته‌بندي است. دربارة هدف قيام، و رهبري آن در ادامة مطلب، سخن خواهيم گفت. اما در اينجا چگونگي قيام و خصوصيات قيام و ويژگي‌هاي ياران منجي را بر مي‌شماريم.
1ـ1. چگونگي قيام
الف ـ عمومي و فراگير بودن: بر اساس آنچه در كتابهاي آسماني آمده، منجي آخرالزمان، مورد انتظار همة‌ملل جهان بوده، قيامي كه برپا مي‌نمايد قبل از آنها سابقه نداشته و هيجان آن جملة افراد عالم را فرا مي‌گيرد، و آنان را به دين حقيقي و طريق پاكي و پاك‌سيرتي هدايت مي‌كند. در بشارت كتاب حكي نبي، به نقل از خداوند متعال چنين آمده است:
تمامي امم را به هيجان مي‌آورم، و مرغوب همگي طوائف [منجي مورد انتظار] خواهد آمد.2
در كتاب صفنياي نبي نيز به فراگير بودن نتيجة قيام و هدايت عمومي اشاره كرده، مي‌فرمايد:
به منظور گرد آوردن تنها طوائف بشر بر يك دين حق، سلاطين و دولت‌هاي مختلف را نابود كنم... آن وقت لب پاكيزه را براي خواندن همه به نام خداي و عبادت كردن ايشان به يك روش، به قوم‌ها بازگردانم.3
ب ـ قيام با شمشير: دربارة اينكه منجي موعود، از چه سلاحي استفاده خواهد كرد، بشارت‌هاي پيامبران، به عصاي آهنين يا همان شمشير اشاره مي‌كند. اين مسئله از نگاه پيامبر عظيم‌الشأن اسلام و اوصياي ايشان نيز، پاسخي مشابه دارد.4
در بخش‌هاي مختلفي از «مكاشفة يوحنا» از منجي با عنوان كسي كه غالب شده و احكام الهي را نگه مي‌دارد ياد شده كه با عصاي آهنين بر همة ملل جهان فرمانروايي خواهد نمود.5
دربارة دليل استفاده از شمشير در اين گونه روايات، و استفاده نكردن از سلاح‌هاي كشتار جمعي مدرن، آنچه به نظر مي‌رسد اين است كه منجي و يارانش از قدرت حقيقي (باطني) برخوردارند. كه در روايات با عنوان قدرت چهل مرد از آن ياد شده، كه مي‌توانند كوه‌ها را از جاي بركند، و هدف ايشان اتمام حجّت
رو در رو با فرد فرد مخالفان است، به علاوه استفاده از سلاح كشتار جمعي موجب نابودي حرث و نسل است كه از ديدگاه اديان الهي ـ به ويژه شريعت اسلام ـ جايز نيست.6
1ـ2. ياران منجي
دربارة ويژگي‌هاي ياران منجي موعود، در بشارات پيامبران، بر چند ويژگي عمده تإكيد مي‌شود؛ از جمله خداپرست بودن و پاك سرشت بودن ايشان.
الف ـ خداپرستان: در كتاب مذهبي زرتشتيان ـ زند ـ
«ايزدان» يا خداپرستان، در برابر «اهريمنان» يا ملحدان و كفار، هماره در حال پيكارند و سرانجام با ياري خداوند ـ اورمزد ـ ايزدان، به پيروزي نهايي مي‌رسند و نسل اهريمنان را منقرض مي‌كنند. در اين بشارت، تصريح مي‌شود كه اين پيروزي، مقدمة رسيدن جهان به سعادت اصلي خويش است و پس از آن، بني‌آدم بر تخت نيك‌بختي تكيه خواهند زد.7
البته در قسمت‌هاي بعد خواهيم گفت كه براساس اين بشارت‌ها، صالحان و شايستگان، تحت رهبري منجي موعود، حكومت بر زمين را به ارث خواهند برد.
ب ـ پاك سيرتان: در كتاب زبور داوود(علیه السلام) به دنبال آيات وارث شدن صالحان، جريان درگيري و نبرد آخرالزمان را بين دو طايفه؛ جبهة شريران و جبهة پاكان و صادقان توصيف مي‌نمايد و مي‌گويد:
... شريران شمشير را كشيدند و كمان را چلّه كردند تا آنكه مظلوم و مسكين را بيندازند، و كمان‌هاي ايشان شكسته خواهد شد. كميِ صديّق از فراواني شريران بسيار بهتر است، چون‌كه بازوهاي شريران شكسته مي‌شود و خداوند تكيه‌گاه صدّيقان است... اما شريران هلاك خواهند شد و دشمنان خداوند، مثل پيه‌بره‌ها، فاني؛ بلكه مانند دود تلف خواهند شد... . صديقان وارث زمين شده، تا ابد در آن ساكن خواهند شد.8
در آيات ديگري از كتب آسماني، علاوه بر عناوين فوق، ياران منجي و سپاه او به عوان متبرّكان خدا و اشخاص متواضع، معرفي شده‌اند.
2. ويژگي‌هاي منجي موعود
2ـ1. صفات منجي
در ميان بشارت‌هاي موجود كتب آسماني، برخي از آنها به بيان صفات منجي موعود مي‌پردازد؛ از آن جمله مي‌توان ويژگي‌هاي زير را نام برد:
الف ـ پيشواي مخلوقات و عادل بودن: در كتاب باسك، پيروان در آخرالزمان به ظهور فرمانرواي عادلي بشارت داده مي‌شوند كه پيشواي همة موجودات، اعم از فرشتگان، پريان و آدميان بوده، زمام همة امور را در اختيار خواهد گرفت:
دور ديني تمام شود به پادشاه عادلي در آخرالزمان كه پيشواي ملائكه، پريان و آدميان باشد؛ حق و راستي با او باشد و آنچه در دريا، زمين‌ها و كوه‌ها پنهان است، همه را به دست آورد و از آسمان‌ها و زمين، آنچه باشد خبر دهد و از او بزرگ‌تر كسي به دنيا نيايد.9
ب ـ منصور و ياري شده: در كتاب ديد كه نزد هنديان به كتاب آسماني معروف است، به ياري شدن منجي موعود و پادشاه آخرالزمان اشاره شده است. همچنين در اين بشارت، غلبة آن فرمانروا بر سراسر جهان و همة مخلوقات و گرويدن جملگي به دين او بيان شده است.
پس از خرابي دنيا، پادشاهي در آخرالزمان پيدا شود كه پيشواي خلايق بوده، نام او منصور باشد و تمام عالم را بگيرد و به دين خود درآورد. او همه‌كس را از مؤمن و كافر بشناسد و هر چه از خدا خواهد، برآيد.10
ج ـ غيبت قبل از قيام داشتن: در مكاشفات يوحنا، بخش 1، آية 17 ضمن آياتي كه چگونگي قيام منجي موعود را بازگو مي‌نمايد، به گونه‌اي رمزگونه و استعاري، ولادت و پنهان بودن مولد، غيبت قبل از قيام و برخي ديگر از خصوصيات وي را بيان مي‌كند.
در آية 14 مي‌گويد:
و آن مولد به منظور حفاظت قطعي از دستبرد اهريمنان، براي زمان و زمانين و نصف زمان از نظر آنان نهان شد.
اين عبارت، به طور ابهام‌آميز علاوه بر اصل غيبت، به طول مدت آن نيز اشاره كرده است.
2ـ2. نسبت منجي موعود
الف ـ از نسل بني‌هاشم: در كتاب جاماسب، منجي موعود را از فرزندان بني‌هاشم مي‌داند:
مردي از زمين تازيان، از فرزندان هاشم بيرون آيد، مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق، ... با سپاه بسيار و روي به ايران نهد و آباداني كند و زمين پر داد كند.11
ب ـ فرزند انسان: در انجيل متي، از زبان حضرت عيسي(علیه السلام)، بشارتي نسبت به نجات بخش آخرالزمان آمده، كه طيّ آن وي را با عنوان «فرزند انسان» معرفي نموده است. در ادامه چنين مي‌گويد:
همگي قبايل نزد وي جمع خواهند گشت و آنان را از يكديگر جدا خواهند نمود چنان‌كه شباني ميش‌ها را از بزها جدا مي‌كند. پس ميش‌ها را به راست و بزها را به چپ خود، ايستاده خواهد نمود. آنگاه ملك به اصحاب يمين خواهد گفت: اي بركت يافتگان خدا، بياييد و آن ملك را كه از ابتداي عالم براي شما مهيا شده، تصرف نماييد.12
نكتة قابل توجه آنكه بشارت دهنده، حضرت مسيح بوده، بنابراين «فرزند انسان» خود آن حضرت نيست. به علاوه، در آخرالزمان ظهور خواهد كرد. مطابق با روايات اسلامي، اين بشارت با ويژگي‌هاي امام مهدي(علیه السلام) برابري مي‌كند.
ج ـ فرزند خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله): در ميان بشارت‌هاي متعدد كتابهاي آسماني، برخي از آنها، منجي آخرالزمان را با توجه به نسل و نسب نيز معرفي كرده‌اند؛ از جمله اين كتاب‌ها كتاب شاكموني است كه وي را فرزند بزرگوار سيد و سرور خلايق دو جهان خوانده است. به عقيدة هنديان، شاكموني از پيغمبران و صاحب كتاب آسماني است. در بشارت اين كتاب، موضوع وحدت اديان، پس از ظهور منجي موعود كه از نسل خاتم پيامبران(صلی الله علیه و آله) مي‌باشد، آمده است:
پادشاهي و دولت دنيا به فرزند سيد خلايق دو جهان (كشن) بزرگوار تمام شود. او كسي باشد كه بر كوه‌هاي مشرق و مغرب دنيا حكم براند و فرمان كند، بر ابرها سوار شود و فرشتگان، كاركنان او باشند، و جنّ و انس در خدمت او شوند.13
همچنين در مزمور 72 زبور داوود(علیه السلام) نيز از پيامبر آخرالزمان با نام «ملك» و از منجي موعود، با نام «ملك زاده» كه بزرگ‌ترين و كامل‌ترين مظهر عدل الهي مي‌باشد ياد شده است.
د ـ فرزند خاتم پيامبران و سيّد اوصيا: در كتاب پاتيكل، از بزرگان هنديان كه به نظر آنان صاحب كتاب آسماني است، منجي آخرالزمان، فرزند دو پيشواي بزرگ جهان، كه يكي ناموس آخرالزمان (آخرين پيغمبر(صلی الله علیه و آله)) و ديگري صدّيق اكبر و وصيّ بزرگ‌تر وي كه «پشن» نام دارد [يعني علي‌بن ابيطالب] معرفي شده است.14
هـ . فرزند دختر خاتم پيغمبران: در كتاب جاماسب‌نامه به نقل از زرتشت، ضمن مطالبي كه دربارة پيامبران و خاتم ايشان نقل مي‌كند، آمده است:
پيغمبر عرب، آخر پيغمبران باشد كه در ميان كوه‌هاي مكه پيدا شود و بر شتر سوار شود. قوم او شترسواران خواهند بود، و با بندگان خود چيز خورَد و به روش بندگان نشيند و او را سايه نباشد، و از پشت سر مثل پيش رو ببيند، و دين او اشراف اديان باشد، و كتاب او باطل گرداند همة كتاب‌ها را و دولت او تازيك (عجم) را برباد دهد و دين مجوس و پهلوي را برطرف كند و نار سدير و آتشكده‌ها را خراب كند و تمام شود روزگار پيشداديان و كيانيان و ساسانيان و اشكانيان.
و از فرزندان دختر آن پيغمبر كه خورشيد جهان و شاه زمان نام دارد، كسي پادشاه مي‌شود در دنيا، به حكم يزدان كه جانشين آخر آن پيغمبر باشد در ميان دنيا ـ كه مكه باشد ـ باشد و دولت او تابه قيامت متصل شود و بعد از پادشاهي او، دنيا تمام شود... و «اهرمن كلان» را كه ضدّ يزدان و بندة عاصي او باشد، بگيرد و در حبس كند.15
3. نام‌هاي منجي
الف ـ قائم (ايستاده): در كتاب شاكموني از منجي موعود با عنوان ايستاده (قائم) ياد شده است:
[پس از ظهور منجي] دين خدا، يك دين شود و دين خدا زنده گردد و نام او، ايستاده باشد و خداشناس باشد.16
ب ـ راهنما (مهدي): در كتاب پاتيكل، پس از ذكر نسب منجي موعود و انتساب وي به پيامبر آخرالزمان و وصيّ بزرگ‌تر وي، بيان مي‌كند:
... نام آن صاحب ملك تازه، راهنما [مهدي] است.
4. آثار قيام منجي موعود (عصر ظهور)
4ـ1. استقرار دين واحد در جهان
همان‌طور كه در ضمن اشاره به ويژگي‌هاي قيام منجي، شخص وي نيز تا حدودي معرفي گرديد، به دنبال قيام پيروزمند وي، دين واحد توحيدي در سراسر جهان استقرار پيدا خواهد كرد و بنيان همة ظالمان و تبهكاران قطع خواهد گرديد. در كتاب صفنياي نبي، فصل 3، آمده است:
به منظور گرد آوردن تمامي طوايف بشر بر يك دين حق، سلاطين و دول مختلفه را نابود كنم، و به گرمي غضب من، تمامي روي زمين بسوزد. آن وقت لب پاكيزه [را] به قوم‌ها برگردانم، براي خواندن همه به نام خدا و عبادت كردن ايشان به يك روش.
در كتاب ديد نيز آمده كه «منصور» همان پيشواي پادشاه عادل آخرالزمان، تمام عالم را خواهد گرفت و به دين خود درخواهد آورد17.
4ـ2. حاكم شدن عدالت و انصاف سراسر در جهان
آيات متعددي از بشارت‌هاي كتب آسماني به استقرار عدالت در سراسر جهان، پس از ظهور و قيام منجي موعود، اشاره دارد. از آن جمله در مزمور 72 از زبور داوود در قالب دعايي چنين آمده است:
اي خدا، شرع و احكام خود را به «ملك» و عدالت خود را به «ملك زاده» عطا فرما، تا اينكه قوم تو را به عدالت و فقراي تو را به انصاف حكم نمايد، به قوم كوه‌ها سلامت و عدالت برساند، فقيران قوم را حكم نمايد و پسران مسكينان را نجات دهد و ظالم را بشكند.
4ـ3. نو شدن جهان آفرينش
در فرازهايي از بشارت‌هاي كتب آسماني، جهان پس از ظهور، به گونه‌اي توصيف شده كه گويا آفرينش در آن، چهرة نو به خود مي‌گيرد. وضعيت زمين و آسمان‌ها دگرگون شده، رابطة حيوانات (مانند: گرگ و گوسفند، موش و گربه و ... ) كه طبيعت دشمني دارند، تغييريافته، نيازهاي بشر به سرعت تأمين شده و در نهايت اينكه در دولت با جلال و عظمت منجي موعود، تنگناها و تقيّه‌ها برداشته خواهد شد. اين مطلب در آيات 16 تا 25 كتاب اشعياي نبي، باب 65 آمده است.
4 ـ 4. صلح بهائم در ظهور منجي
در كتابهاي آسماني انبياي الهي، پس از بيان عدالت فراگير در دوران ظهور و قيام منجي موعود، نفوذ آن عدالت را چنان عميق بيان مي‌كند كه در پرتو شعاع فروزان آن، جانوران و درندگان نيز خوي بهيميت را از خود دور خواهند ساخت.
در كتاب اشعياي نبي، باب 11، آيات 9 تا 11 چنين آمده است:
... و گرگ با برّه سكونت داشته، ببر با بزغاله و هم گوساله و پرواري‌ها با شيرجوان هم‌خواب خواهند شد و طفل كوچك، راعي (چوپان) آنان خواهد بود. و گاو و خرس خواهد چريد و بچگان آنها با هم خواهند خوابيد و شير مثل گاو، كاه بن را خواهد خورد، و شيرخواره به سوراخ صاغر ماربازي خواهد كرد و كودك از شير باز داشته شده، دست خود را به مغارة افعي دراز خواهد كرد.
4ـ5. رجعت گروهي از مردگان
در بشارت كتاب دانيال، باب 12، آيات 1 تا 13 ميخوانيم:
و از خوابندگان در خاك زمين، بسياري بيدار خواهند شد، بعضي جهت حيات ابدي و بعضي ازبراي شرمساري و حقارت ابدي.
از اين بشارت چنين برمي‌آيد كه در عصر ظهور منجي، گروهي از مردگان زنده مي‌شوند، برخي براي كامل شدن ايمان و گروهي به منظور كامل شدن شقاوت و بي‌ايماني‌شان.
در كتاب جوك ـ رهبر جوكيان ـ هند كه وي را پيامبر مي‌دانند نيز دربارة رجعت چنين آمده است:
آخر دنيا به كسي برگردد كه خدا را دوست مي‌دارد و از بندگان خاصّ او باشد، و نام او خجسته و فرخنده است. خلق را كه در دين‌ها اختراع كرده و حقّ خدا و پيغمبر را پايمال كرده‌اند، همه را زنده گرداند و بسوزاند و عالم را نو گرداند، و هر بدي را سزا دهد و يك كرور دولت او باشد كه عبارت از چهار هزار سال است، خود و اقوامش پادشاهي كنند.
5. دعوت به انتظار
در كنار معرفي علايم و ويژگي‌هاي نجات‌بخش آخرالزمان كه بشارت به ظهور وي در كتب آسماني داده شده، پيروان اديان به انتظار ظهور و كسب آمادگي كامل‌شان آن امر خجسته فرا خوانده شده‌اند. مسيح(علیه السلام) به پيروان خود خطاب مي‌كند كه:
پس بر حذر و بيدار شده، دعا كنيد زيرا كه نمي‌دانيد كي مي شود. مثل كسي كه عازم شده خانة خود را واگذارد و ملازمان خود را بر آن گماشته، هر يكي را به شغلي خاصّ مقررّ نمايد و دربان را امر فرمايد كه بيدار بماند، بدين طور بيدار باشيد زيرا نمي‌دانيد كه صاحب خانه كي مي‌آيد، در شام يا نصف شب يا بانگ خروس يا صبح، مبادا ناگهان آمده، شما را خفته يابد، اما آنچه به شما مي‌گويم به همه مي‌گويم.18
در انجيل لوقا، باب 12، آيات 35 و 36 ميخوانيم:
كمرهاي خود را بسته و چراغ‌هاي خود را افروخته داريد، و شما مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود را مي‌كشند كه چه وقت از عروسي مراجعت كند تا هر وقت بيايد و در را بكوبد، بي درنگ براي او باز كنيد.
سفارش نسبت به انتظار منجي موعود در زبور داوود(علیه السلام) نيز، چنين آمده است:
از شريران رنجيده مشو، زيرا همچون علف، زود بريده مي‌شوند. برخداوند توكل نماي و از او متلذّذ باش. به او [منجي موعود] آرام گير و در انتظارش به سر بر.19
در قرآن كريم نيز به وسيلة رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مؤمنان خواسته شده، منتظر روز فرخنده ظهور مهدي موعود(علیه السلام) باشند، همچنان كه خداوند، خود آن وقت را انتظار مي‌كشد.
قل فانتظروا إنّي معكم من المنتظرين.20
بگو: انتظار كشيد كه من نيز همراه شما از جملة انتظار كشندگانم.
ويژگي‌هايي كه در بشارت‌هاي كتب آسماني، براي منجي موعود بيان شد، جملگي به وسيلة قرآن كريم و روايات اسلامي تأييد شده است. اين امر، از اين واقعيت پرده برمي‌دارد كه موعود بشارت داده شدة پيامبران الهي، كسي جز امام مهدي(علیه السلام) نيست.
به اميد آنكه پيروان اديان با كنار گذاردن اختلافات، در كنار يكديگر خود را براي ظهور و ياري آن مرد الهي آماده نمايند و نايل به درك آن روز آسماني شوند.
پي نوشت :
1. دراين‌باره مي‌توانيد به كتاب سيماي امام مهدي(علیه السلام) در قرآن، اثر علامه سيد هاشم حسيني‌بحراني، ترجمة سيد محمد حائري قزويني مراجعه كنيد.
2. كتاب حكي نبي، فصل 2، آية 7.
3. كتاب صفنياي نبي، فصل 3، آيات 6 و 7.
4. در اين باره، ر.ك: صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ج 2، فصل 40، دربارة قيام امام(علیه السلام) با شمشير.
5. مكاشفة‌يوحنا، فصل 2، آيات 26 ـ 28؛ فصل 12، آيات 1 ـ 17.
6. در اين باره، ر.ك: سورة بقره(2)، آية 205؛ همچنين بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامي دربارة عدم جواز به‌كارگيري تسليحات كشتار جمعي.
7. صادقي، محمد، بشارات عهدين، ص 238.
8. زبور داوود(علیه السلام)، مزمور 14-29.
9. صادقي، محمد همان، ص 246.
10. همان، ص 245.
11. براساس نسخة خطي جاماسب‌نامه در كتابخانة ملي تهران، نوشتة ده قرن گذشته؛ به نقل از: صادقي، همان، ص 243.
12. انجيل متي، باب 25، آيات 31-34.
13. صادقي، همان، ص 242.
14. براساس كتاب زبدة المعارف، ذخيرة الألباب، و تذكرة الأوليا؛ به نقل از: صادقي، همان، ص 246.
15. ر.ك: پي‌نوشت 11.
16. ر.ك: پي‌نوشت 13.
17. ر.ك: پي‌نوشت 9.
18. انجيل مرقس،باب 13، آيات 33
19. ر.ك: پي‌نوشت 8.
20. سورة يونس (10)، آية 102.
