مديريت زمان و نماز اول وقت
باسمه تعالی
در سنت ديني مسلمين، يكي از مستحبات مؤكد، اقامه نماز در ابتداي زمان شرعي است كه در اصطلاح عرفي مسلمين «نماز اول وقت» گفته مي‌شود و بر اساس آموزه‌ها و وعده‌هاي همين سنت ديني عمل به اين مستحب، مستوجب ثواب اخروي است. ولي پيچيدگي زندگي مدرن و اشتغالات فراوان مسلمانان در زمانه ما موجب شده كمتر «فرصت» عمل به اين مستحب شرعي را يافته و نمازهاي يوميه ـ كه بر اساس آيات 17 و 18سوره روم قرآن واجب شرعي است - بويژه نمازهاي ظهر، عصر، مغرب و عشا با تأخير خوانده شود. اين دغدغه روزانه جامعه ديندار و شريعتمدار در عصر متجدد، تيزرو و پيچيده بايد سامان يابد و پاسخ داده شود كه در مواجهه با اين «چه كنم» و «انتخاب» چگونه بايد عمل كرد؟ طبيعي است پاسخ شرعي و فقهي آن ترك هر عملي به احترام نماز است. همانگونه كه در روايات آمده است، رسول مكرم خدا (ص ) مشغول به هركاري بودند، چون وقت نماز فرا مي‌رسيد رنگ از رخساره ايشان مي‌رفت و حضرتش همچون معشوقي مضطرب به اقامه نماز مي‌شتافتند. ولي اگر همه مسلمين چنين تقيدي در عمل به سنت نبوي داشتند شايد امروز اين مسأله دغدغه‌اي را بر نمي‌انگيخت. نكته مدنظر من در اين يادداشت كوتاه، وجوب عقلاني اقامه نماز اول وقت براي مسلمين است.
بر اساس ادله عقلي و علمي زير كه از يك اصل مشهور و تثبيت شده مديريت استنباط شده، براي هر مسلماني اقامه نماز اول وقت نه تنها از نظر فقهي عمل به يك مستحب شرعي و آرامش دروني و ثواب اخروي است، بلكه از نظر عقلي نيز و با در نظر گرفتن آموزه‌هاي مديريت زمان «time management» امري صواب و بجا در انجام امورات روزانه است. مديريت زمان بر4 اصل استوار است:
1- آيا لازم است كاري حتماً انجام شود؟
2- آيا اين كار را حتماً من بايد انجام دهم؟
3- آيا اين كار حتماً بايد الان انجام شود؟
4- آيا اين كار اولويت اول را دركارهاي امروز من دارد؟
براساس علم مديريت هر فردي - نه صرفاً مديران – براي تنظيم و ساماندهي امورات روزانه خود در مواجهه اوليه با هر كاري بايد به سؤالات مذكور پاسخ داده و سپس اقدام كند. فرد مسلمان نيز در مواجهه به صداي اذان و دعوت به اقامه نماز اگر بر اساس سؤالات علمي مذكور عمل كند براساس تأييد و توصيه عقل معاش‌انديش، اقامه نماز اول وقت را در اغلب زمانها بر ديگر كارها ترجيح داده و برتر مي‌شمارد.
اول آنكه اين كار - يعني نماز - بايد انجام شود و ترك يا تأخير در فرجه زمان شرعي مقرر نيست و حتي اگر به هر دليلي اقامه نشود قضاي آن بر فرد مسلمان و حتي وارث او واجب مي‌شود. دوم آنكه نماز را براساس اصل وجوب عيني در فقه هر فردي بايد رأسا و شخصاً اقامه كند و امري قابل تفويض نيست. سوم آنكه بين 5 حكم شرعي واجب، مستحب، مباح، مكروه و حرام اولويت دوم را دارد و اين خود مشوق فرد ديندار و متشرع در عمل به اين مهم است.
به همين سادگي و آساني وجوب عقلي اقامه نماز اول وقت براي مسلمانان محرز است؛ حال آنكه شريعت چون بر آسان‌گيري بنا شده آن را مستحب مي‌داند.
در سنت ديني مسلمين، يكي از مستحبات مؤكد، اقامه نماز در ابتداي زمان شرعي است كه در اصطلاح عرفي مسلمين «نماز اول وقت» گفته مي‌شود و بر اساس آموزه‌ها و وعده‌هاي همين سنت ديني عمل به اين مستحب، مستوجب ثواب اخروي است. ولي پيچيدگي زندگي مدرن و اشتغالات فراوان مسلمانان در زمانه ما موجب شده كمتر «فرصت» عمل به اين مستحب شرعي را يافته و نمازهاي يوميه ـ كه بر اساس آيات 17 و 18سوره روم قرآن واجب شرعي است - بويژه نمازهاي ظهر، عصر، مغرب و عشا با تأخير خوانده شود. اين دغدغه روزانه جامعه ديندار و شريعتمدار در عصر متجدد، تيزرو و پيچيده بايد سامان يابد و پاسخ داده شود كه در مواجهه با اين «چه كنم» و «انتخاب» چگونه بايد عمل كرد؟ طبيعي است پاسخ شرعي و فقهي آن ترك هر عملي به احترام نماز است. همانگونه كه در روايات آمده است، رسول مكرم خدا (ص ) مشغول به هركاري بودند، چون وقت نماز فرا مي‌رسيد رنگ از رخساره ايشان مي‌رفت و حضرتش همچون معشوقي مضطرب به اقامه نماز مي‌شتافتند. ولي اگر همه مسلمين چنين تقيدي در عمل به سنت نبوي داشتند شايد امروز اين مسأله دغدغه‌اي را بر نمي‌انگيخت. نكته مدنظر من در اين يادداشت كوتاه، وجوب عقلاني اقامه نماز اول وقت براي مسلمين است.
بر اساس ادله عقلي و علمي زير كه از يك اصل مشهور و تثبيت شده مديريت استنباط شده، براي هر مسلماني اقامه نماز اول وقت نه تنها از نظر فقهي عمل به يك مستحب شرعي و آرامش دروني و ثواب اخروي است، بلكه از نظر عقلي نيز و با در نظر گرفتن آموزه‌هاي مديريت زمان «time management» امري صواب و بجا در انجام امورات روزانه است. مديريت زمان بر4 اصل استوار است:
1- آيا لازم است كاري حتماً انجام شود؟
2- آيا اين كار را حتماً من بايد انجام دهم؟
3- آيا اين كار حتماً بايد الان انجام شود؟
4- آيا اين كار اولويت اول را دركارهاي امروز من دارد؟
براساس علم مديريت هر فردي - نه صرفاً مديران – براي تنظيم و ساماندهي امورات روزانه خود در مواجهه اوليه با هر كاري بايد به سؤالات مذكور پاسخ داده و سپس اقدام كند. فرد مسلمان نيز در مواجهه به صداي اذان و دعوت به اقامه نماز اگر بر اساس سؤالات علمي مذكور عمل كند براساس تأييد و توصيه عقل معاش‌انديش، اقامه نماز اول وقت را در اغلب زمانها بر ديگر كارها ترجيح داده و برتر مي‌شمارد.
اول آنكه اين كار - يعني نماز - بايد انجام شود و ترك يا تأخير در فرجه زمان شرعي مقرر نيست و حتي اگر به هر دليلي اقامه نشود قضاي آن بر فرد مسلمان و حتي وارث او واجب مي‌شود. دوم آنكه نماز را براساس اصل وجوب عيني در فقه هر فردي بايد رأسا و شخصاً اقامه كند و امري قابل تفويض نيست. سوم آنكه بين 5 حكم شرعي واجب، مستحب، مباح، مكروه و حرام اولويت دوم را دارد و اين خود مشوق فرد ديندار و متشرع در عمل به اين مهم است.
به همين سادگي و آساني وجوب عقلي اقامه نماز اول وقت براي مسلمانان محرز است؛ حال آنكه شريعت چون بر آسان‌گيري بنا شده آن را مستحب مي‌داند.
