من و جنگ / رسم شهادت بجاست

محمدرضاي آقاسي را کسي نيست که نشناسد. شاعر شوريده اي که کلماتش را چون گدازه هاي آتشفشان بر جان هاي تشنه مي افکند و آتش شان مي زد. با آن صداي گرم و رسا و آن لحن حماسي و آن هيبت با شکوه. که البته همه ديده ايم و شنيده ايم و حاجتي به اين توصيفات نيست. آقاسي شاعري بود که شعر را از درون محافل و مجالس خودماني شاعران _ که براي هم شعر مي گويند و براي هم شعر مي خوانند و براي هم در تيراژ هزار و دو هزار شعر چاپ مي کنند و براي هم کنگره و شب شعر برگزار مي کنند و براي هم به هم جايزه مي دهند و براي هم ... _ بيرون آورد و به ميان مردم برد. و نه مردمي که براي پز و پرستيژ شعر مي خوانند و کتاب شعر دست مي گيرند. بلکه همين مردمي که در کوچه و خيابان و شهر و دهات و بازار و مسجد و... مي بينيم. يعني همين من و شما. آقاسي از مساجد دور افتاده ترين روستاهاي سيستان و بلوچستان تا بزرگترين محافل مذهبي پايتخت مخاطب داشت. و تازه مثل هر شاعر راستين ديگر، بعد از مرگ غريبانه اش بسيار بيشتر از دوران حيات ظاهري اش زنده است و شور مي آفريند.
آقاسي شاعري را با شعر جنگ شروع کرد. با همان لحن حماسي و رجزگونه که در ادامه از او ديديم. روايت حماسي او از جنگ در شعرهايي که مي خوانيد کاملا هويداست. علي الخصوص در شعر دوم که گزارش گونه اي است از يک عمليات جنگي.
دو شعر از محمدرضا آقاسي، يک مثنوي کوتاه و يک چارپاره که در سال هاي آغازين اتمام جنگ سروده شده اند، را زينت بخش صفحه شعر امتداد کرده ايم.

من و جنگ

شعر جنگ داراي انواع گسترده اي است. از نوع حماسي و رجزگونه که در حمايت از جنگ و تهيج جنگجويان سروده مي شود گرفته تا نوع عاطفي که بيشتر توابع نامطلوب جنگ را مورد توجه قرار مي دهد و گاه به شعر ضد جنگ تبديل مي شود.
«شعري براي جنگ» سروده اي است از قيصر امين پور که در نوع عاطفي شعر جنگ قرار مي گيرد. اين شعر از برجسته ترين و کامل ترين اشعاري است که در طول دفاع مقدس سروده شده است. منتها به همان دليل که جنگ هشت ساله ما با تمام جنگ هاي تاريخ مدرن متفاوت است، اين شعر نيز با نمونه هاي مشابه اين نوع از شعر تفاوت دارد. قيصر در اين شعر با وجه ملموس جنگ سر و کار دارد. يعني مرگ و خون و انفجار و اختلال زندگي عادي و... . و در ضمن اين وجه را به تأثير گذارترين شکل ممکن توصيف مي کند:
و ببينيد چقدر شاعرانه و با چه تشبيهات بليغي نمودهاي خشک و خشن جنگ را به متن شعر وارد مي کند:
آنها که روزهاي جنگ را تجربه کرده اند يادشان هست که در هنگام حمله ي هوايي دشمن برق قطع مي شد و مردم پنجره هايشان را با پرده هاي ضخيم مي پوشاندند تا هيچ نوري از داخل به بيرون نتابد. و قيصر اين وضعيت را به بيزاري خفاش (در اينجا هواپيماي دشمن) از نور تشبيه کرده است.
که تعبير ديگري است از هواپيماهاي دشمن که وقتي در ارتفاع بالا پرواز مي کردند همچون ستاره هاي متحرکي بودند. البته ستاره هايي غير قابل اعتماد، که به جاي آنکه راهنما باشند، پيک مرگ بودند.
و نيز توصيفات عالي ديگري که با تأثر تمام حالاتي دردناک از توابع جنگ را بيان مي کنند:
توصيفاتي که دل سنگ را هم مي گدازد. اما و اما، شعر به همين توصيفات ختم نمي شود. که اگر مي شد ديگر تفاوتي با شعرهاي ضد جنگي که در تمام دنيا مرسوم است نداشت. و نکته همين جاست که:
و همين نکته است که جنگ ما را از جنگ هاي ديگر و شعري براي جنگ قيصر امين پور را از شعرهاي ديگر متمايز مي کند. آنجا که جنگ براي عقيده باشد و جنگجو براي دفاع از آرمان و هويت خود در حال جنگ و دفاع باشد، به رغم همه زشتي ها و خرابي ها و نابساماني هايي که جنگ در هر صورت با خود دارد، به فتواي امام، بايد ايستاد و «استقامت و ايثار» را معنا کرد. يعني همان کاري که «آسمانمردان خاکي پوش» در آن هشت سال کردند. يعني همان کاري که قيصر امين پور در شعري براي جنگ مي کند.
منبع: مجله امتداد